Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa - Technologia żywności i żywienie człowieka (S1)

Sylabus przedmiotu Parazytologia:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów Technologia żywności i żywienie człowieka
Forma studiów studia stacjonarne Poziom pierwszego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta inżynier
Obszary studiów charakterystyki PRK, kompetencje inżynierskie PRK
Profil ogólnoakademicki
Moduł
Przedmiot Parazytologia
Specjalność technologia żywności pochodzenia wodnego
Jednostka prowadząca Katedra Hydrobiologii, Ichtiologii i Biotechnologii Rozrodu
Nauczyciel odpowiedzialny Krzysztof Formicki <Krzysztof.Formicki@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele Angelika Linowska <angelika.linowska@zut.edu.pl>
ECTS (planowane) 2,0 ECTS (formy) 2,0
Forma zaliczenia egzamin Język polski
Blok obieralny Grupa obieralna

Formy dydaktyczne

Forma dydaktycznaKODSemestrGodzinyECTSWagaZaliczenie
laboratoriaL6 15 1,00,50zaliczenie
wykładyW6 15 1,00,50egzamin

Wymagania wstępne

KODWymaganie wstępne
W-1Podstawowa wiedza z zakresu zoologii

Cele przedmiotu

KODCel modułu/przedmiotu
C-1Przekazanie wiedzy, umiejętności i kompetencji w zakresie dróg zarażenia i zapobiegania chorobom odzwierzęcym pochodzenia wodnego
C-2Ukształtowanie umiejętności określania najważniejszych grup pasożytów, a także uświadomienie konsekwencji zdrowotnych i ekonomicznych występowania parazytoz
C-3Zapoznanie studentów z metodami badań stosowanymi w diagnostyce parazytologicznej

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KODTreść programowaGodziny
laboratoria
T-L-1Najważniejsze pasożyty, występujące w surowcach pochodzenia wodnego. Najważniejsze parazytozy pokarmowe. Wpływ pasożytów na jakość i wygląd surowców i produktów żywnościowych.10
T-L-2Ocena parazytologiczna - metody klasyczne, serologiczne i biologii molekularnej wykorzystywane w rozpoznawaniu pasożytów. Kryteria oceny i obowiązujące przepisy5
15
wykłady
T-W-1Pasożytnictwo jako zjawisko biologiczne, terminologia parazytologiczna. Czynniki immunologiczne w układzie pasożyt-żywiciel. Typy odpowiedzi immunologicznej5
T-W-2Występowanie, drogi przenoszenia i zapobieganie parazytologicznym chorobom odzwierzęcym, ze szczególnym naciskiem na patogeny zwierząt wodnych5
T-W-3Zagrożenia parazytologiczne związanych z wodą, pokarmem, kontaktem ze środowiskiem i zwierzętami. Konsekwencje zdrowotne i ekonomiczne występowania parazytoz u ludzi i wodnych zwierząt wolno żyjących i hodowlanych5
15

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KODForma aktywnościGodziny
laboratoria
A-L-1Uczestnictwo w ćwiczeniach13
A-L-2Studiowanie literatury przedmiotu i przygotowanie do zajęć13
A-L-3Przygotowanie do końcowego zaliczenia przedmiotu4
30
wykłady
A-W-1Uczestnictwo w wykładach13
A-W-2Przygotowanie do zajęć13
A-W-3Przygotowanie do egzaminu4
30

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KODMetoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1wykład informacyjny w formie prezentacji multimedialnej
M-2dyskusja dydaktyczna
M-3pokaz technik badawczych, stosowanych w parazytologii
M-4ćwiczenia laboratoryjne

Sposoby oceny

KODSposób oceny
S-1Ocena formująca: obserwacja pracy studenta w grupie
S-2Ocena formująca: aprobata
S-3Ocena podsumowująca: zaliczenie przedmiotu
S-4Ocena podsumowująca: egzamin testowy

Zamierzone efekty uczenia się - wiedza

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TZZ_1A_D18tzpw_W01
Student posiada wiedzę na temat dróg przenoszenia i zapobiegania najważniejszym chorobom odzwierzęcym. Zna i rozumie rolę i wpływ pasożytów na organizm żywicielski. Zna czynniki warunkujące rozwój i rozmnażanie patogenów w środowisku, rozpoznaje prawdopodobne źródła zarażenia, drogi wnikania i transmisji.
TZZ_1A_W05, TZZ_1A_W06C-1T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-L-1, T-L-2M-1, M-2, M-3S-3, S-4

Zamierzone efekty uczenia się - umiejętności

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TZZ_1A_D18tzpw_U01
Stdent posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych, pozwalających na wykrycie, zmniejszających patogeniczności lub całkowitą likwidacje pasożytów.
TZZ_1A_U04, TZZ_1A_U08C-3T-W-3, T-L-1M-4S-2

Zamierzone efekty uczenia się - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TZZ_1A_D18tzpw_K01
Student ma świdomość: zagrożeń parazytologicznych, spowodowanych doborem nieodpowiedniej jakości surowca do produkcji żywności, wpływu procesów technologicznych na stan zdrowotności produktu finalnego, znaczenia zawodowej odpowiedzialności za odpowiedni dobór metod produkcji żywności bezpiecznej. Rozumie potrzebę uczenia się. Potrafi współdziałać i pracować w zespole
TZZ_1A_K03, TZZ_1A_K04C-2T-L-2M-2, M-3S-2

Kryterium oceny - wiedza

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
TZZ_1A_D18tzpw_W01
Student posiada wiedzę na temat dróg przenoszenia i zapobiegania najważniejszym chorobom odzwierzęcym. Zna i rozumie rolę i wpływ pasożytów na organizm żywicielski. Zna czynniki warunkujące rozwój i rozmnażanie patogenów w środowisku, rozpoznaje prawdopodobne źródła zarażenia, drogi wnikania i transmisji.
2,0Student: - nie potrafi zdefiniować podstawowych pojęć, - nie zna podstawowych pozycji literatury przedmiotu, - wykazuje brak zainteresowania przedmiotem, - popełnia błędy merytoryczne.
3,0Student: - opanował podstawowy materiał programowy, - przyswoił zasadnicze treści programowe, - wykazuje średnie zainteresowanie przedmiotem, - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia błędy.
3,5Student: - opanował podstawowy materiał programowy, - przyswoił zasadnicze treści programowe, - wykazujej zainteresowanie przedmiotem, - popełnia błędy.
4,0Student: - opanował prawie cały materiał programowy, - przyswoił zasadnicze treści programowe, - wykazuje duże zainteresowanie przedmiotem, - popełnia sporadycznie błędy .
4,5Student: - opanował cały materiał programowy, - wykazuje duże zainteresowanie przedmiotem, - nie popełnia błędów.
5,0Student: - opanował cały materiał programowy, - opanował wszystkie treści programowe, - wykazuje duże zainteresowanie przedmiotem i ciekawość poznawczą, - nie popełnia błędów.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
TZZ_1A_D18tzpw_U01
Stdent posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych, pozwalających na wykrycie, zmniejszających patogeniczności lub całkowitą likwidacje pasożytów.
2,0Student: nie posiada umiejętności zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych.
3,0Student: posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych w stopniu podstawowym, popełnia błędy w interpretacji wyników i wyciąganiu wniosków.
3,5Student: posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych w stopniu podstawowym, popełnia sporadyczne błędy w interpretacji wyników i wyciąganiu wniosków
4,0Student: posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych, nie popełnia błędów w interpretacji wyników, ma kłopoty z prawidłowym wnioskowaniem
4,5Student: posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych, nie popełnia błędów w interpretacji wyników oraz prawidłowym wyciąganiu wniosków
5,0Student: posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych, potrafi wykorzystać swoją wiedzę w celu samodzielnej analizy uzyskanych wyników oraz prawidłowo formułować wnioski

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
TZZ_1A_D18tzpw_K01
Student ma świdomość: zagrożeń parazytologicznych, spowodowanych doborem nieodpowiedniej jakości surowca do produkcji żywności, wpływu procesów technologicznych na stan zdrowotności produktu finalnego, znaczenia zawodowej odpowiedzialności za odpowiedni dobór metod produkcji żywności bezpiecznej. Rozumie potrzebę uczenia się. Potrafi współdziałać i pracować w zespole
2,0Student: nie docenia wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka, nie docenia wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznego.
3,0Student: ma świadomość wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka. Jest świadomy wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznych w stopniu dostatecznym.
3,5Student: ma świadomość wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka. Jest świadomy wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznych. Potrafi współdziałać i pracować w zespole
4,0Student: ma świadomość wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka. Jest świadomy wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznych. Rozumie znaczenie zawodowej odpowiedzialności za produkcję żywności bezpiecznej i wysokiej jakości. Potrafi współdziałać i pracować w zespole
4,5Student: ma świadomość wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka. Jest świadomy wagi odpowiedniego doboru surowców oraz wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznych. Rozumie znaczenie zawodowej odpowiedzialności za produkcję żywności bezpiecznej i wysokiej jakości. Potrafi współdziałać i pracować w zespole
5,0Student: ma świadomość wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka. Jest świadomy wagi odpowiedniego doboru surowców oraz wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznych. Rozumie znaczenie zawodowej odpowiedzialności za produkcję żywności bezpiecznej i wysokiej jakości oraz konieczność stałego poszerzania wiedzy. Potrafi współdziałać i pracować w zespole

Literatura podstawowa

  1. Buczek A., Choroby pasożytnicze - epidemiologia, diagnostyka, objawy, Wydawnictwo FnRRRKDN, Lublin, 2005, 3, pp 449
  2. Pojmańska T., Niewiadomska K., Okulewicz A., Robaki pasożytnicze w ekosystemach wodnych i lądowych, Instytut Parazytologii PAN, Warszawa, 2005, 1, pp. 126

Literatura dodatkowa

  1. Klaus Rohde (Ed.), Marine Parasitology, CSIRO PUBLISHING, 2011, pp. 592
  2. Kadłubowski R., Kurnatowska A., Zarys parazytologii lekarskiej, PZWL, Warszawa, 1999

Treści programowe - laboratoria

KODTreść programowaGodziny
T-L-1Najważniejsze pasożyty, występujące w surowcach pochodzenia wodnego. Najważniejsze parazytozy pokarmowe. Wpływ pasożytów na jakość i wygląd surowców i produktów żywnościowych.10
T-L-2Ocena parazytologiczna - metody klasyczne, serologiczne i biologii molekularnej wykorzystywane w rozpoznawaniu pasożytów. Kryteria oceny i obowiązujące przepisy5
15

Treści programowe - wykłady

KODTreść programowaGodziny
T-W-1Pasożytnictwo jako zjawisko biologiczne, terminologia parazytologiczna. Czynniki immunologiczne w układzie pasożyt-żywiciel. Typy odpowiedzi immunologicznej5
T-W-2Występowanie, drogi przenoszenia i zapobieganie parazytologicznym chorobom odzwierzęcym, ze szczególnym naciskiem na patogeny zwierząt wodnych5
T-W-3Zagrożenia parazytologiczne związanych z wodą, pokarmem, kontaktem ze środowiskiem i zwierzętami. Konsekwencje zdrowotne i ekonomiczne występowania parazytoz u ludzi i wodnych zwierząt wolno żyjących i hodowlanych5
15

Formy aktywności - laboratoria

KODForma aktywnościGodziny
A-L-1Uczestnictwo w ćwiczeniach13
A-L-2Studiowanie literatury przedmiotu i przygotowanie do zajęć13
A-L-3Przygotowanie do końcowego zaliczenia przedmiotu4
30
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KODForma aktywnościGodziny
A-W-1Uczestnictwo w wykładach13
A-W-2Przygotowanie do zajęć13
A-W-3Przygotowanie do egzaminu4
30
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięTZZ_1A_D18tzpw_W01Student posiada wiedzę na temat dróg przenoszenia i zapobiegania najważniejszym chorobom odzwierzęcym. Zna i rozumie rolę i wpływ pasożytów na organizm żywicielski. Zna czynniki warunkujące rozwój i rozmnażanie patogenów w środowisku, rozpoznaje prawdopodobne źródła zarażenia, drogi wnikania i transmisji.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTZZ_1A_W05Zna i rozumie w stopniu zaawansowanym zagadnienia dotyczące drobnoustrojów i ich wpływu na procesy technologiczne i jakość żywności. Zna patogeny występujące w żywności.
TZZ_1A_W06Zna i rozumie w zaawansowanym stopniu metody badań surowców i produktów spożywczych. Zna nowe techniki analizy instrumentalnej. Zna charakterystykę towaroznawczą surowców i produktów żywnościowych. Zna najważniejsze systemy zarządzania jakością i bezpieczeństwem żywności.
Cel przedmiotuC-1Przekazanie wiedzy, umiejętności i kompetencji w zakresie dróg zarażenia i zapobiegania chorobom odzwierzęcym pochodzenia wodnego
Treści programoweT-W-1Pasożytnictwo jako zjawisko biologiczne, terminologia parazytologiczna. Czynniki immunologiczne w układzie pasożyt-żywiciel. Typy odpowiedzi immunologicznej
T-W-2Występowanie, drogi przenoszenia i zapobieganie parazytologicznym chorobom odzwierzęcym, ze szczególnym naciskiem na patogeny zwierząt wodnych
T-W-3Zagrożenia parazytologiczne związanych z wodą, pokarmem, kontaktem ze środowiskiem i zwierzętami. Konsekwencje zdrowotne i ekonomiczne występowania parazytoz u ludzi i wodnych zwierząt wolno żyjących i hodowlanych
T-L-1Najważniejsze pasożyty, występujące w surowcach pochodzenia wodnego. Najważniejsze parazytozy pokarmowe. Wpływ pasożytów na jakość i wygląd surowców i produktów żywnościowych.
T-L-2Ocena parazytologiczna - metody klasyczne, serologiczne i biologii molekularnej wykorzystywane w rozpoznawaniu pasożytów. Kryteria oceny i obowiązujące przepisy
Metody nauczaniaM-1wykład informacyjny w formie prezentacji multimedialnej
M-2dyskusja dydaktyczna
M-3pokaz technik badawczych, stosowanych w parazytologii
Sposób ocenyS-3Ocena podsumowująca: zaliczenie przedmiotu
S-4Ocena podsumowująca: egzamin testowy
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student: - nie potrafi zdefiniować podstawowych pojęć, - nie zna podstawowych pozycji literatury przedmiotu, - wykazuje brak zainteresowania przedmiotem, - popełnia błędy merytoryczne.
3,0Student: - opanował podstawowy materiał programowy, - przyswoił zasadnicze treści programowe, - wykazuje średnie zainteresowanie przedmiotem, - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia błędy.
3,5Student: - opanował podstawowy materiał programowy, - przyswoił zasadnicze treści programowe, - wykazujej zainteresowanie przedmiotem, - popełnia błędy.
4,0Student: - opanował prawie cały materiał programowy, - przyswoił zasadnicze treści programowe, - wykazuje duże zainteresowanie przedmiotem, - popełnia sporadycznie błędy .
4,5Student: - opanował cały materiał programowy, - wykazuje duże zainteresowanie przedmiotem, - nie popełnia błędów.
5,0Student: - opanował cały materiał programowy, - opanował wszystkie treści programowe, - wykazuje duże zainteresowanie przedmiotem i ciekawość poznawczą, - nie popełnia błędów.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięTZZ_1A_D18tzpw_U01Stdent posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych, pozwalających na wykrycie, zmniejszających patogeniczności lub całkowitą likwidacje pasożytów.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTZZ_1A_U04Potrafi samodzielnie planować i realizować własne uczenie się przez całe życie.
TZZ_1A_U08Potrafi dokonać wyboru właściwych technik diagnostycznych w analizie mikrobiologicznej żywności, potrafi rozpoznać i krytycznie ocenić organizmy pasożytnicze.
Cel przedmiotuC-3Zapoznanie studentów z metodami badań stosowanymi w diagnostyce parazytologicznej
Treści programoweT-W-3Zagrożenia parazytologiczne związanych z wodą, pokarmem, kontaktem ze środowiskiem i zwierzętami. Konsekwencje zdrowotne i ekonomiczne występowania parazytoz u ludzi i wodnych zwierząt wolno żyjących i hodowlanych
T-L-1Najważniejsze pasożyty, występujące w surowcach pochodzenia wodnego. Najważniejsze parazytozy pokarmowe. Wpływ pasożytów na jakość i wygląd surowców i produktów żywnościowych.
Metody nauczaniaM-4ćwiczenia laboratoryjne
Sposób ocenyS-2Ocena formująca: aprobata
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student: nie posiada umiejętności zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych.
3,0Student: posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych w stopniu podstawowym, popełnia błędy w interpretacji wyników i wyciąganiu wniosków.
3,5Student: posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych w stopniu podstawowym, popełnia sporadyczne błędy w interpretacji wyników i wyciąganiu wniosków
4,0Student: posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych, nie popełnia błędów w interpretacji wyników, ma kłopoty z prawidłowym wnioskowaniem
4,5Student: posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych, nie popełnia błędów w interpretacji wyników oraz prawidłowym wyciąganiu wniosków
5,0Student: posiada umiejętność zaprojektowania i wykonania prostych zadań laboratoryjnych, potrafi wykorzystać swoją wiedzę w celu samodzielnej analizy uzyskanych wyników oraz prawidłowo formułować wnioski
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięTZZ_1A_D18tzpw_K01Student ma świdomość: zagrożeń parazytologicznych, spowodowanych doborem nieodpowiedniej jakości surowca do produkcji żywności, wpływu procesów technologicznych na stan zdrowotności produktu finalnego, znaczenia zawodowej odpowiedzialności za odpowiedni dobór metod produkcji żywności bezpiecznej. Rozumie potrzebę uczenia się. Potrafi współdziałać i pracować w zespole
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTZZ_1A_K03Jest gotów do współdziałania i pracy w grupie.
TZZ_1A_K04Jest gotów do działania w sposób przedsiębiorczy.
Cel przedmiotuC-2Ukształtowanie umiejętności określania najważniejszych grup pasożytów, a także uświadomienie konsekwencji zdrowotnych i ekonomicznych występowania parazytoz
Treści programoweT-L-2Ocena parazytologiczna - metody klasyczne, serologiczne i biologii molekularnej wykorzystywane w rozpoznawaniu pasożytów. Kryteria oceny i obowiązujące przepisy
Metody nauczaniaM-2dyskusja dydaktyczna
M-3pokaz technik badawczych, stosowanych w parazytologii
Sposób ocenyS-2Ocena formująca: aprobata
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student: nie docenia wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka, nie docenia wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznego.
3,0Student: ma świadomość wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka. Jest świadomy wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznych w stopniu dostatecznym.
3,5Student: ma świadomość wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka. Jest świadomy wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznych. Potrafi współdziałać i pracować w zespole
4,0Student: ma świadomość wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka. Jest świadomy wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznych. Rozumie znaczenie zawodowej odpowiedzialności za produkcję żywności bezpiecznej i wysokiej jakości. Potrafi współdziałać i pracować w zespole
4,5Student: ma świadomość wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka. Jest świadomy wagi odpowiedniego doboru surowców oraz wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznych. Rozumie znaczenie zawodowej odpowiedzialności za produkcję żywności bezpiecznej i wysokiej jakości. Potrafi współdziałać i pracować w zespole
5,0Student: ma świadomość wpływu patogenów odzwierzęcych na stan zdrowotności człowieka. Jest świadomy wagi odpowiedniego doboru surowców oraz wpływu odpowiedniego doboru procesów technologicznych na eliminację zagrożeń parazytologicznych. Rozumie znaczenie zawodowej odpowiedzialności za produkcję żywności bezpiecznej i wysokiej jakości oraz konieczność stałego poszerzania wiedzy. Potrafi współdziałać i pracować w zespole