Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa - Technika rolnicza i leśna (S2)

Sylabus przedmiotu Pozyskiwanie danych przestrzennych w gospodarstwie rolnym:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów Technika rolnicza i leśna
Forma studiów studia stacjonarne Poziom drugiego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta magister inżynier
Obszary studiów nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych, studiów inżynierskich
Profil ogólnoakademicki
Moduł
Przedmiot Pozyskiwanie danych przestrzennych w gospodarstwie rolnym
Specjalność przedmiot wspólny
Jednostka prowadząca Zakład Rekultywacji i Chemii Środowiska
Nauczyciel odpowiedzialny Marek Podlasiński <Marek.Podlasinski@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele
ECTS (planowane) 2,0 ECTS (formy) 2,0
Forma zaliczenia zaliczenie Język polski
Blok obieralny Grupa obieralna

Formy dydaktyczne

Forma dydaktycznaKODSemestrGodzinyECTSWagaZaliczenie
laboratoriaL1 15 1,00,38zaliczenie
wykładyW1 15 1,00,62zaliczenie

Wymagania wstępne

KODWymaganie wstępne
W-1Wiedza na poziomie szkoły średniej z geografii i matematyki

Cele przedmiotu

KODCel modułu/przedmiotu
C-1Zapoznanie studenta z nowymi technologiami pozyskiwania danych o przestrzeni rolniczej.
C-2Nabycie umiejętności wykorzystywnia danych przestrzennych z różnych źródeł.

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KODTreść programowaGodziny
laboratoria
T-L-1Interpretacja przestrzennych zobrazowań właściwości gleb uzyskanych w bezpośrednich pomiarach terenowych (nielaboratoryjnych).5
T-L-2Pomiary powierzchni na mapach analogowych i cyfrowych przy pomocy oprogramowania.5
T-L-3Ewidencja gruntów a ortofotomapa i jej wykorzystywanie do pomiarów pól w systemie IACS.3
T-L-4Zastosowanie technik GPS do pomiarów powierzchni oraz do tworzenia map zasobności i odczynu w produkcji rolnej.2
15
wykłady
T-W-1Definicja przestrzeni rolniczej oraz graficzne możliwości jej wyrażania.3
T-W-2Pojecie mapy analogowej i cyfrowej. Rastrowa i wektorowa prezentacja danych przestrzennych. Skala mapy a rozdzielczość obrazu.2
T-W-3Układy współrzędnych stosowane przy tworzeniu map w Polsce.2
T-W-4Źródła danych przestrzennych w gospodarstwie rolnym (mapy, plany, ortofotomapy, zobrazowania satelitarne, pomiary geodezyjne, GPS).4
T-W-5Oprogramowanie wspomagające przygotowanie map.2
T-W-6Interpretacja przestrzennych zobrazowań właściwości gleb uzyskanych w bezpośrednich pomiarach terenowych (nielaboratoryjnych).2
15

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KODForma aktywnościGodziny
laboratoria
A-L-1uczestnictwo w zajęciach15
A-L-2Praca domowa nad projektami graficznymi15
30
wykłady
A-W-1uczestnictwo w zajęciach15
A-W-2samodzielne studiowanie literatury10
A-W-3przygotowanie do zaliczenia przedmiotu5
30

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KODMetoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1wykład informacyjny
M-2wykład konwersatoryjny
M-3metody programowe z użyciem komputera
M-4cwiczenia przedmiotowe

Sposoby oceny

KODSposób oceny
S-1Ocena formująca: zaliczenie projekktów graficznych
S-2Ocena podsumowująca: zaliczenie końcowe

Zamierzone efekty kształcenia - wiedza

Zamierzone efekty kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TRL_2A_C05_W01
Student potrafi zdefiniować i ocenić różne źródła danych przestrzennych, które można stosować w gospodarce rolnej.
TRL_2A_W27R2A_W04, R2A_W05InzA2_W02C-1T-W-1, T-W-5, T-W-3, T-W-4, T-W-2M-1, M-2S-2

Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności

Zamierzone efekty kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TRL_2A_C05_U01
Student potrafi posługiwać się różnymi danymi przestrzennymi, potrafi sporządzić mapę pola w dowolnej skali; potrafi wyszukać i ocenić jakość danych przestrzennych dotyczących dowolnego gospodarstwa.
TRL_2A_U28R2A_U03InzA2_U07C-2T-W-5, T-L-2, T-W-6, T-L-4, T-L-3, T-L-1M-3, M-4S-1

Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TRL_2A_C05_K01
student jest chętny do poznawania nowych technologii służących gospodarce rolnej zwłaszcza tych, które przyczyniają się do mniejszego obciążenia środowiska wskutek działalności rolniczej.
TRL_2A_K04R2A_K03, R2A_K04, R2A_K05, R2A_K06InzA2_K01C-2, C-1T-W-1, T-L-4, T-W-4, T-W-5M-2, M-4S-2

Kryterium oceny - wiedza

Efekt kształceniaOcenaKryterium oceny
TRL_2A_C05_W01
Student potrafi zdefiniować i ocenić różne źródła danych przestrzennych, które można stosować w gospodarce rolnej.
2,0Student nie potrafi podać ani ocenić żadnych źródeł danych o przestrzeni rolniczej;
3,0Student zna nazwy źródeł danych przestrzennych, które można stosować w gospodarce rolnej, ale nie potrafi ocenić ich przydatności ani cech, którymi się charakteryzują.
3,5Student potrafi określić źródła danych przestrzennych wykorzystywanych w rolnictwie, ale nie potrawi wy ienić ograniczeń w ich stosowaniu, często myli też używane pojęcia.
4,0Student prawidłowo określa źródła i charakterystyki większość danych przestrzennych, które można wykorzystać w rolnictwie.
4,5Student prawidłowo określa źródła i charakterystyki większość danych przestrzennych, które można wykorzystać w rolnictwie oraz zna ograniczenia w ich stosowaniu.
5,0Student zna wszystkie dostępne źródła danych przestrzennych, które można stosować w gospodarce rolnej. Zna ograniczenia w ich stosowaniu i wie jakie błędy zawierają poszczególne żródła danych. Bardzo dobrze posługuje się przedmiotową terminologią naukową.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt kształceniaOcenaKryterium oceny
TRL_2A_C05_U01
Student potrafi posługiwać się różnymi danymi przestrzennymi, potrafi sporządzić mapę pola w dowolnej skali; potrafi wyszukać i ocenić jakość danych przestrzennych dotyczących dowolnego gospodarstwa.
2,0Student nie potrafi posługiwać się skalą mapy, nie zna programów wspomagających pomiary powierzchni; nie wie co kryje się pod pojęciem rozdzielczość obrazu cyfrowego.
3,0Student zna źródła danych przestrzennych wykorzystywanych w gospodarstwie rolnym, ale ma trudności z ich wykorzystaniem. Potrafi ustalić skalę mapy z podziałki liniowej, ale ma trudności z jej ustaleniem przy pomocy innych punktów odniesienia.
3,5Student potarfi obliczyć skalę dowolnej mapy i wykonać na niej obliczenia powierzchni, ale ma trudności z ustaleniem rozdzielczości i obliceniami na mapach cyfrowych.
4,0Student zna i potrafi wykorzystac, dla celów gospadarki rolnej, większość źródeł danych przestrzenych. Wykonuje podstawowe obliczenia na mapie (długość i powierzchnię). Potarfi ustalić rozdzialczość obrazów cyfrowych.
4,5Student wprawnie potarfi posługiwać się różnymi danymi przestrzennymi, wie jak ustalić skalę mapy oraz wykonać obliczenia powierzchni. Potrafi sporzązdzić mapę pola w dużej skali, ma jednak trudności z wykorzystaniem niekartogarficznych źródeł danych przestrzennych jak: GPS lub ortofotomapa.
5,0Student wprawnie potarfi posługiwać się różnymi danymi przestrzennymi, wie jak ustalić skalę mapy oraz wykonać obliczenia powierzchni. Potrafi sporzązdzić mapę pola w dużej skali. Bez problemu wykorzystuje niekartogarficznme źródłowe dane przestrzenne jak: GPS lub ortofotomapa. Potrafi korzystać z portali geodezyjnych.

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt kształceniaOcenaKryterium oceny
TRL_2A_C05_K01
student jest chętny do poznawania nowych technologii służących gospodarce rolnej zwłaszcza tych, które przyczyniają się do mniejszego obciążenia środowiska wskutek działalności rolniczej.
2,0Student nie zna nowych technilogii stosowanych w rolnictwie oraz nie potrafi wskazać żadnych zagrożeń niesionych przez intensywne rolnictwo.
3,0Student potrafi wymienić kilka nowych technilogii stosowanych w rolnictwie ale nie potrafi wskazać zagrożeń niesionych przez intensywne rolnictwo. Słaboo pacuje w grupie.
3,5Student ma świadomość zagrożeń dla środowiska niesionych przez intensywne rolnictwo, ma jednak kłopoty z omówieniem korzyści jakie niosą nowe technologie w rolnictwie.
4,0Student dobrze pracuje w grupie. Ma świadomość wpływu nowych technoilogii na mniejsze obciązenie środowiska wskutek działalności rolniczej.
4,5Student posiada bardzo duże rozeznanie wśród nowych technilogii stosowanych w rolnictwie oraz potrafi wskazać wiele zagrożeń i obciążeń dla środowiska niesionych przez intensywne rolnictwo.
5,0Student posiada bardzo duże rozeznanie wśród nowych technilogii stosowanych w rolnictwie oraz potrafi wskazać większość zagrożeń i obciążeń dla środowiska niesionych przez intensywne rolnictwo. Często kieruje pracą w grupie.

Literatura podstawowa

  1. Kraak M.J., Ormeling F., Kartografia – wizualizacja danych przestrzennych, PWN, Warszawa, 2011, lub starsze wydanie 1998
  2. Gozdowski D., Samborski S., Sioma S., Rolnictwo precyzyjne, Wyd. SGGW, Warszawa, 2007

Literatura dodatkowa

  1. Medyńska-Gulij B., Kartografia i geowizualizacja, PWN, Warszawa, 2008
  2. Lamparski J., Świątek K., GPS w praktyce geodezyjnej., Wydaw. GALL, 2007
  3. www.geoportal.pl, 2012

Treści programowe - laboratoria

KODTreść programowaGodziny
T-L-1Interpretacja przestrzennych zobrazowań właściwości gleb uzyskanych w bezpośrednich pomiarach terenowych (nielaboratoryjnych).5
T-L-2Pomiary powierzchni na mapach analogowych i cyfrowych przy pomocy oprogramowania.5
T-L-3Ewidencja gruntów a ortofotomapa i jej wykorzystywanie do pomiarów pól w systemie IACS.3
T-L-4Zastosowanie technik GPS do pomiarów powierzchni oraz do tworzenia map zasobności i odczynu w produkcji rolnej.2
15

Treści programowe - wykłady

KODTreść programowaGodziny
T-W-1Definicja przestrzeni rolniczej oraz graficzne możliwości jej wyrażania.3
T-W-2Pojecie mapy analogowej i cyfrowej. Rastrowa i wektorowa prezentacja danych przestrzennych. Skala mapy a rozdzielczość obrazu.2
T-W-3Układy współrzędnych stosowane przy tworzeniu map w Polsce.2
T-W-4Źródła danych przestrzennych w gospodarstwie rolnym (mapy, plany, ortofotomapy, zobrazowania satelitarne, pomiary geodezyjne, GPS).4
T-W-5Oprogramowanie wspomagające przygotowanie map.2
T-W-6Interpretacja przestrzennych zobrazowań właściwości gleb uzyskanych w bezpośrednich pomiarach terenowych (nielaboratoryjnych).2
15

Formy aktywności - laboratoria

KODForma aktywnościGodziny
A-L-1uczestnictwo w zajęciach15
A-L-2Praca domowa nad projektami graficznymi15
30
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KODForma aktywnościGodziny
A-W-1uczestnictwo w zajęciach15
A-W-2samodzielne studiowanie literatury10
A-W-3przygotowanie do zaliczenia przedmiotu5
30
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty kształceniaTRL_2A_C05_W01Student potrafi zdefiniować i ocenić różne źródła danych przestrzennych, które można stosować w gospodarce rolnej.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTRL_2A_W27ma podstawową wiedzę w zakresie kartografii, obejmującą układy współrzędnych stosowane przy wykonywaniu map, sposoby pozyskiwania danych przestrzennych, mapy analogowe i cyfrowe, programy wspomagające sporządzanie map, pomiary powierzchni na mapach oraz za pomocą oprogramowania, przydatną do posługiwania się zapisem kartograficznym w produkcji rolniczej i leśnej;
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaR2A_W04ma pogłębioną wiedzę o funkcjonowaniu organizmów żywych na różnych poziomach złożoności, przyrody nieożywionej oraz o technicznych zadaniach inżynierskich dostosowaną do studiowanego kierunku studiów
R2A_W05wykazuje znajomość zaawansowanych metod, technik, technologii, narządzi i materiałów pozwalających wykorzystać i kształtować potencjał przyrody w celu poprawy jakości życia człowieka
Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraInzA2_W02zna podstawowe metody, techniki, narzędzia i materiały stosowane przy rozwiązywaniu prostych zadań inżynierskich z zakresu studiowanego kierunku studiów
Cel przedmiotuC-1Zapoznanie studenta z nowymi technologiami pozyskiwania danych o przestrzeni rolniczej.
Treści programoweT-W-1Definicja przestrzeni rolniczej oraz graficzne możliwości jej wyrażania.
T-W-5Oprogramowanie wspomagające przygotowanie map.
T-W-3Układy współrzędnych stosowane przy tworzeniu map w Polsce.
T-W-4Źródła danych przestrzennych w gospodarstwie rolnym (mapy, plany, ortofotomapy, zobrazowania satelitarne, pomiary geodezyjne, GPS).
T-W-2Pojecie mapy analogowej i cyfrowej. Rastrowa i wektorowa prezentacja danych przestrzennych. Skala mapy a rozdzielczość obrazu.
Metody nauczaniaM-1wykład informacyjny
M-2wykład konwersatoryjny
Sposób ocenyS-2Ocena podsumowująca: zaliczenie końcowe
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie potrafi podać ani ocenić żadnych źródeł danych o przestrzeni rolniczej;
3,0Student zna nazwy źródeł danych przestrzennych, które można stosować w gospodarce rolnej, ale nie potrafi ocenić ich przydatności ani cech, którymi się charakteryzują.
3,5Student potrafi określić źródła danych przestrzennych wykorzystywanych w rolnictwie, ale nie potrawi wy ienić ograniczeń w ich stosowaniu, często myli też używane pojęcia.
4,0Student prawidłowo określa źródła i charakterystyki większość danych przestrzennych, które można wykorzystać w rolnictwie.
4,5Student prawidłowo określa źródła i charakterystyki większość danych przestrzennych, które można wykorzystać w rolnictwie oraz zna ograniczenia w ich stosowaniu.
5,0Student zna wszystkie dostępne źródła danych przestrzennych, które można stosować w gospodarce rolnej. Zna ograniczenia w ich stosowaniu i wie jakie błędy zawierają poszczególne żródła danych. Bardzo dobrze posługuje się przedmiotową terminologią naukową.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty kształceniaTRL_2A_C05_U01Student potrafi posługiwać się różnymi danymi przestrzennymi, potrafi sporządzić mapę pola w dowolnej skali; potrafi wyszukać i ocenić jakość danych przestrzennych dotyczących dowolnego gospodarstwa.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTRL_2A_U28posługuje się zapisem kartograficznym w produkcji rolniczej i leśnej;
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaR2A_U03rozumie i stosuje odpowiednie technologie informatyczne w zakresie pozyskiwania i przetwarzania informacji z zakresu produkcji rolniczej i leśnej
Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraInzA2_U07potrafi ocenić przydatność rutynowych metod i narzędzi służących do rozwiązania prostego zadania inżynierskiego o charakterze praktycznym, charakterystycznego dla studiowanego kierunku studiów oraz wybrać i zastosować właściwą metodę i narzędzia
Cel przedmiotuC-2Nabycie umiejętności wykorzystywnia danych przestrzennych z różnych źródeł.
Treści programoweT-W-5Oprogramowanie wspomagające przygotowanie map.
T-L-2Pomiary powierzchni na mapach analogowych i cyfrowych przy pomocy oprogramowania.
T-W-6Interpretacja przestrzennych zobrazowań właściwości gleb uzyskanych w bezpośrednich pomiarach terenowych (nielaboratoryjnych).
T-L-4Zastosowanie technik GPS do pomiarów powierzchni oraz do tworzenia map zasobności i odczynu w produkcji rolnej.
T-L-3Ewidencja gruntów a ortofotomapa i jej wykorzystywanie do pomiarów pól w systemie IACS.
T-L-1Interpretacja przestrzennych zobrazowań właściwości gleb uzyskanych w bezpośrednich pomiarach terenowych (nielaboratoryjnych).
Metody nauczaniaM-3metody programowe z użyciem komputera
M-4cwiczenia przedmiotowe
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: zaliczenie projekktów graficznych
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie potrafi posługiwać się skalą mapy, nie zna programów wspomagających pomiary powierzchni; nie wie co kryje się pod pojęciem rozdzielczość obrazu cyfrowego.
3,0Student zna źródła danych przestrzennych wykorzystywanych w gospodarstwie rolnym, ale ma trudności z ich wykorzystaniem. Potrafi ustalić skalę mapy z podziałki liniowej, ale ma trudności z jej ustaleniem przy pomocy innych punktów odniesienia.
3,5Student potarfi obliczyć skalę dowolnej mapy i wykonać na niej obliczenia powierzchni, ale ma trudności z ustaleniem rozdzielczości i obliceniami na mapach cyfrowych.
4,0Student zna i potrafi wykorzystac, dla celów gospadarki rolnej, większość źródeł danych przestrzenych. Wykonuje podstawowe obliczenia na mapie (długość i powierzchnię). Potarfi ustalić rozdzialczość obrazów cyfrowych.
4,5Student wprawnie potarfi posługiwać się różnymi danymi przestrzennymi, wie jak ustalić skalę mapy oraz wykonać obliczenia powierzchni. Potrafi sporzązdzić mapę pola w dużej skali, ma jednak trudności z wykorzystaniem niekartogarficznych źródeł danych przestrzennych jak: GPS lub ortofotomapa.
5,0Student wprawnie potarfi posługiwać się różnymi danymi przestrzennymi, wie jak ustalić skalę mapy oraz wykonać obliczenia powierzchni. Potrafi sporzązdzić mapę pola w dużej skali. Bez problemu wykorzystuje niekartogarficznme źródłowe dane przestrzenne jak: GPS lub ortofotomapa. Potrafi korzystać z portali geodezyjnych.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty kształceniaTRL_2A_C05_K01student jest chętny do poznawania nowych technologii służących gospodarce rolnej zwłaszcza tych, które przyczyniają się do mniejszego obciążenia środowiska wskutek działalności rolniczej.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTRL_2A_K04jest otwarty na poznawanie nowych technik i technologii przeznaczonych do stosowania w gospodarce żywnościowej i leśnej, jest wyczulony na techniki i technologie przyczyniające się do mniejszego obciążenia środowiska;
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaR2A_K03potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania
R2A_K04prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu
R2A_K05ma świadomość znaczenia społecznej, zawodowej i etycznej odpowiedzialności za produkcję wysokiej jakości żywności, dobrostan zwierząt oraz kształtowanie i stan środowiska naturalnego
R2A_K06posiada znajomość działań zmierzających do ograniczenia ryzyka i przewidywania skutków działalności w zakresie szeroko rozumianego rolnictwa i środowiska
Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraInzA2_K01ma świadomość ważności i rozumie pozatechniczne aspekty i skutki działalności inżynierskiej, w tym jej wpływu na środowisko, i związanej z tym odpowiedzialności za podejmowane decyzje
Cel przedmiotuC-2Nabycie umiejętności wykorzystywnia danych przestrzennych z różnych źródeł.
C-1Zapoznanie studenta z nowymi technologiami pozyskiwania danych o przestrzeni rolniczej.
Treści programoweT-W-1Definicja przestrzeni rolniczej oraz graficzne możliwości jej wyrażania.
T-L-4Zastosowanie technik GPS do pomiarów powierzchni oraz do tworzenia map zasobności i odczynu w produkcji rolnej.
T-W-4Źródła danych przestrzennych w gospodarstwie rolnym (mapy, plany, ortofotomapy, zobrazowania satelitarne, pomiary geodezyjne, GPS).
T-W-5Oprogramowanie wspomagające przygotowanie map.
Metody nauczaniaM-2wykład konwersatoryjny
M-4cwiczenia przedmiotowe
Sposób ocenyS-2Ocena podsumowująca: zaliczenie końcowe
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie zna nowych technilogii stosowanych w rolnictwie oraz nie potrafi wskazać żadnych zagrożeń niesionych przez intensywne rolnictwo.
3,0Student potrafi wymienić kilka nowych technilogii stosowanych w rolnictwie ale nie potrafi wskazać zagrożeń niesionych przez intensywne rolnictwo. Słaboo pacuje w grupie.
3,5Student ma świadomość zagrożeń dla środowiska niesionych przez intensywne rolnictwo, ma jednak kłopoty z omówieniem korzyści jakie niosą nowe technologie w rolnictwie.
4,0Student dobrze pracuje w grupie. Ma świadomość wpływu nowych technoilogii na mniejsze obciązenie środowiska wskutek działalności rolniczej.
4,5Student posiada bardzo duże rozeznanie wśród nowych technilogii stosowanych w rolnictwie oraz potrafi wskazać wiele zagrożeń i obciążeń dla środowiska niesionych przez intensywne rolnictwo.
5,0Student posiada bardzo duże rozeznanie wśród nowych technilogii stosowanych w rolnictwie oraz potrafi wskazać większość zagrożeń i obciążeń dla środowiska niesionych przez intensywne rolnictwo. Często kieruje pracą w grupie.