Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa - Architektura krajobrazu (S1)
Sylabus przedmiotu Dendrologia:
Informacje podstawowe
| Kierunek studiów | Architektura krajobrazu | ||
|---|---|---|---|
| Forma studiów | studia stacjonarne | Poziom | pierwszego stopnia |
| Tytuł zawodowy absolwenta | inżynier | ||
| Obszary studiów | charakterystyki PRK, dziedzina sztuki PRK, kompetencje inżynierskie PRK | ||
| Profil | ogólnoakademicki | ||
| Moduł | — | ||
| Przedmiot | Dendrologia | ||
| Specjalność | przedmiot wspólny | ||
| Jednostka prowadząca | Katedra Architektury Krajobrazu | ||
| Nauczyciel odpowiedzialny | Marcin Kubus <Marcin.Kubus@zut.edu.pl> | ||
| Inni nauczyciele | Marcin Kubus <Marcin.Kubus@zut.edu.pl>, Grzegorz Nowak <Grzegorz.Nowak@zut.edu.pl> | ||
| ECTS (planowane) | 6,0 | ECTS (formy) | 6,0 |
| Forma zaliczenia | egzamin | Język | polski |
| Blok obieralny | — | Grupa obieralna | — |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
| KOD | Wymaganie wstępne |
|---|---|
| W-1 | Student posiada podstawowe wiadomości z zakresu botaniki i fizjologii roślin |
Cele przedmiotu
| KOD | Cel modułu/przedmiotu |
|---|---|
| C-1 | Przedstawienie systematyki roślin drzewiastych oraz wskazanie jej wykorzystania w praktycznym zastosowaniu |
| C-2 | Przedstawienie wiedzy dotyczącej zróżnicowania cech morfologicznych i diagnostycznych drzew i krzewów umożliwiających ich rozpoznanie |
| C-3 | Zapoznanie z walorami dekoracyjnymi drzew i krzewów w różnych porach roku |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
| KOD | Treść programowa | Godziny |
|---|---|---|
| laboratoria | ||
| T-L-1 | Pokroje i maksymalne wymiary drzew i krzewów stosowane w projektowaniu terenów zieleni | 2 |
| T-L-2 | Rozpoznawanie podstawowych gatunków drzew i krzewów w stanie bezlistnym | 4 |
| T-L-3 | Sprawdzian pisemny nr 1 z partii materiału | 1 |
| T-L-4 | Rodzaje, cechy diagnostyczne i dekoracyjne owoców u roślin drzewiastych | 3 |
| T-L-5 | Analizowanie cech diagnostycznych wybranych odmian uprawnych drzew i krzewów liściastych | 2 |
| T-L-6 | Wymagania siedliskowe drzew i krzewów | 2 |
| T-L-7 | Sprawdzian pisemny nr 2 z partii materiału | 1 |
| 15 | ||
| laboratoria | ||
| T-L-1 | Rozpoznawanie drzew i krzewów iglastych, zawszezielonych oraz rodzimych drzew i krzewów liściastych | 4 |
| T-L-2 | Rozpoznawanie drzew i krzewów obcego pochodzenia i rodzimych drzew liściastych kwitnących przed rozwojem liści | 2 |
| T-L-3 | Sprawdzian pisemny nr 1 z partii materiału | 1 |
| T-L-4 | Analizowanie cech diagnostycznych wybranych odmian uprawnych drzew i krzewów iglastych | 2 |
| T-L-5 | Sprawdzian pisemny nr 2 z partii materiału | 1 |
| 10 | ||
| zajęcia terenowe | ||
| T-T-1 | Rozpoznawanie wybranych gatunków i odmian drzew i krzewów kolekcji ogrodu dendrologicznego w Glinnej, wymagania siedliskowe roślin | 4 |
| T-T-2 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów (zaliczenie, ocena indywidualna, część 1) | 1 |
| T-T-3 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów iglastych, zawszezielonych i o jesiennym efektownym przebarwianiu liści - miejsce zajęć terenowych: Cmentarz Centralny w Szczecinie - od strony ul. Dworskiej i Mieszka I (okolice wiatraka) | 2 |
| T-T-4 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów o efektownym przebarwianiu liści i owocowaniu - miejsce zajęć terenowych: Park im. J. Kaprowicza w Szczecinie, Różanka i tzw. Ogród Botaniczny z 1926 roku | 2 |
| T-T-5 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów (zaliczenie, ocena indywidualna, część 2) | 1 |
| 10 | ||
| zajęcia terenowe | ||
| T-T-1 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów iglastych, zawszezielonych i kwitnących przed rozwojem liści - miejsce zajęć terenowych: Park im. J. Kasprowicza w Szczecinie | 2 |
| T-T-2 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów iglastych, zawszezielonych i kwitnących przed rozwojem liści - miejsce zajęć terenowych: Cmentarz Centralny w Szczecinie - część wschodnia, okolice I bramy (Bramy Głównej) i al. Okólnej | 2 |
| T-T-3 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów iglastych, zawszezielonych i kwitnących przed rozwojem liści - miejsce zajęć terenowych: Cmentarz Centralny w Szczecinie, część zachodnia, okolice al. Widokowej i III Bramy | 2 |
| T-T-4 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów iglastych, zawszezielonych oraz drzew i krzewów kwitnących przed, równocześnie i po rozwoju liści - miejsce zajęć: teren WKŚiR w Szczecinie, Park - Ogród Dendrologiczny im. Prof. S. Kownasa, teren Wyższego Seminarium Duchownego w Szczecinie | 2 |
| T-T-5 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów (zaliczenie, ocena indywidualna, część 1) | 1 |
| T-T-6 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów iglastych, zawszezielonych oraz kwitnących równocześnie i po rozwoju liści - miejsce zajęć terenowych: Różanka i tzw. Ogród Botaniczny z 1926 roku | 2 |
| T-T-7 | Rozpoznawanie wybranych gatunków i odmian drzew i krzewów kolekcji Ogrodu Dendrologicznego w Przelewicach, wymagania siedliskowe roślin; miejsce zajęć terenowych: Ogród Dendrologiczny w Przelewicach | 4 |
| T-T-8 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów rodzimych i obcego pochodzenia w pełni wegetacji (ulistnienie, kwitnienie) - miejsce zajęć terenowych: ogrody willowe dzielnicy Pogodno, tzw. Ogród Dendrologiczny z 1926 roku, Syrenie Stawy | 2 |
| T-T-9 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów (zaliczenie, ocena indywidualna, część 2) | 1 |
| T-T-10 | Praktyczne rozpoznawanie drzew i krzewów rodzimych i obcego pochodzenia - miejsce zajęć terenowych: Park im. S. Żeromskiego w Szczecinie, Wały Chrobrego | 2 |
| 20 | ||
| wykłady | ||
| T-W-1 | Pokroje i architektura koron drzew | 2 |
| T-W-2 | Pokroje krzewów | 2 |
| T-W-3 | Dynamika wzrostu drzew i krzewów i osiągane wymiary | 2 |
| T-W-4 | Drzewa i krzewy rodzimego i obcego pochodzenia o dekoracyjnie jesiennie przebarwiających się liściach | 3 |
| T-W-5 | Drzewa i krzewy rodzimego i obcego pochodzenia o ozdobnych owocach i owocostanach | 4 |
| T-W-6 | Podstawy rozpoznawania drzew i krzewów w okresie bezlistnym | 2 |
| T-W-7 | Drzewa i krzewy o dekoracyjnej korowinie i pędach | 2 |
| T-W-8 | Przegląd podstawowych odmian drzew i krzewów liściastych | 2 |
| T-W-9 | Pisemne zaliczenie wykładów | 1 |
| 20 | ||
| wykłady | ||
| T-W-1 | Podstawy systematyki roślin drzewiastych, cechy diagnostyczne roślin drzewiastych niezbędne do ich rozpoznawania | 2 |
| T-W-2 | Drzewa i krzewy nagozalążkowe – rodziny: miłorząbowate, cisowate, sosnowate cz. 1, biologia i wymagania ekologiczne gatunków | 2 |
| T-W-3 | Drzewa i krzewy nagozalążkowe – sosnowate cz.2, cypryśnikowate, cyprysowate, biologia i wymagania ekologiczne gatunków | 3 |
| T-W-4 | Drzewa i krzewy zawszezielone, biologia i wymagania ekologiczne gatunków | 3 |
| T-W-5 | Drzewa rodzimego pochodzenia i od dawna zadomowione w Polsce, biologia i wymagania ekologiczne gatunków | 3 |
| T-W-6 | Krzewy rodzimego pochodzenia i od dawna zadomowione w Polsce, biologia i wymagania ekologiczne gatunków | 2 |
| T-W-7 | Fenologiczny kalendarz kwitnienia roślin drzewiastych: drzewa i krzewy kwitnące przed i równocześnie z rozwojem liści (zimą, w przedwiośniu, pierwiośniu i wiosną) | 2 |
| T-W-8 | Fenologiczny kalendarz kwitnienia roślin drzewiastych: drzewa i krzewy kwitnące po rozwoju liści (późną wiosną, latem i jesienią) | 2 |
| T-W-9 | Drzewa i krzewy o efektownym, barwnym, trwałym lub okresowym ulistnieniu | 2 |
| T-W-10 | Pnącza - cechy biologiczne i walory dekoracyjne | 2 |
| T-W-11 | Drzewiaste rośliny okrywowe - biologia i wymagania ekologiczne gatunków i odmian | 2 |
| T-W-12 | Przegląd gatunków i odmian drzew i krzewów z rodziny wrzosowate Ericaceae, walory dekoracyjne i wymagania ekologiczne | 2 |
| T-W-13 | Przegląd podstawowych odmian uprawnych drzew i krzewów iglastych | 2 |
| T-W-14 | Zaliczenie pisemne wykładów | 1 |
| 30 | ||
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
| KOD | Forma aktywności | Godziny |
|---|---|---|
| laboratoria | ||
| A-L-1 | uczestnictwo w zajęciach | 15 |
| 15 | ||
| laboratoria | ||
| A-L-1 | uczestnictwo w zajęciach | 10 |
| A-L-2 | przygotowanie do zajęć | 10 |
| A-L-3 | przygotowanie do zaliczenia (sprawdzian pisemny) | 10 |
| 30 | ||
| zajęcia terenowe | ||
| A-T-1 | uczestnictwo w zajęciach terenowych | 10 |
| A-T-2 | przygotowanie do zajęć terenowych | 5 |
| 15 | ||
| zajęcia terenowe | ||
| A-T-1 | uczestnictwo w zajęciach terenowych | 20 |
| A-T-2 | przygotowanie do zajęć terenowych | 10 |
| 30 | ||
| wykłady | ||
| A-W-1 | uczestnictwo w zajęciach | 20 |
| A-W-2 | samodzielne studiowanie treści wykładów | 25 |
| A-W-3 | przygotowanie do zaliczenia wykładów | 15 |
| 60 | ||
| wykłady | ||
| A-W-1 | uczestnictwo w zajęciach | 30 |
| A-W-2 | samodzielne studiowanie treści wykładów | 1 |
| 31 | ||
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
| KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
|---|---|
| M-1 | Wykład informacyjny i problemowy |
| M-2 | Metody problemowe (metoda sytuacyjna, dyskusja dydaktyczna związana z wykładem) |
| M-3 | Metody praktyczne (obserwacja, pokaz, ćwiczenia przedmiotowe) |
Sposoby oceny
| KOD | Sposób oceny |
|---|---|
| S-1 | Ocena formująca: sprawdzian pisemny z partii materiału |
| S-2 | Ocena formująca: ocena z rozpoznawania drzew i krzewów |
| S-3 | Ocena podsumowująca: ocena z egzaminu pisemnego |
| S-4 | Ocena podsumowująca: ocena końcowa z rozpoznawania drzew i krzewów |
Zamierzone efekty uczenia się - wiedza
| Zamierzone efekty uczenia się | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| AK_1A_C05_W01 zna nomenklaturę roślin drzewiastych, definiuje systematykę roślin drzewiastych i wykorzystuje ją w praktyce | AK_1A_W08 | — | — | C-1 | T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6 | M-1, M-3 | S-1, S-4 |
| AK_1A_C05_W02 charakteryzuje i opisuje cechy morfologiczne i diagnostyczne drzew i krzewów (umożliwiające ich rozpoznanie) oraz ich wymagania siedliskowe, pod kątem zastosowania w projektowaniu terenów zieleni | AK_1A_W19 | — | — | C-2 | T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-W-7, T-W-8, T-W-9, T-W-10, T-W-11, T-W-12, T-W-13, T-L-6 | M-2, M-1, M-3 | S-1, S-2, S-3, S-4 |
Zamierzone efekty uczenia się - umiejętności
| Zamierzone efekty uczenia się | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| AK_1A_C05_U01 dobiera drzewa i krzewy pod względem walorów dekoracyjnych w różnych porach roku oraz ich wymagań siedliskowych | AK_1A_U13 | — | — | C-3 | T-W-5, T-W-4, T-W-7, T-W-8, T-L-2, T-L-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-7, T-W-8, T-W-9, T-W-10, T-W-12, T-W-13, T-T-1, T-L-6 | M-1, M-3 | S-1, S-3 |
| AK_1A_C05_U02 analizuje cechy diagnostyczne gatunków i odmian drzew i krzewów, pozwalające na ich rozpoznanie | AK_1A_U11 | — | — | C-2 | T-L-2, T-L-1, T-L-4, T-T-1, T-L-2, T-L-1, T-L-5 | M-2, M-1, M-3 | S-2, S-4 |
Zamierzone efekty uczenia się - inne kompetencje społeczne i personalne
| Zamierzone efekty uczenia się | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| AK_1A_C05_K01 ma świadomość funkcji oraz potrzeby ochrony i zwiększania bogactwa i bioróżnorodności roślin drzewiastych, jak też znaczenia ich walorów dekoracyjnych i wymagań siedliskowych w kształtowaniu przestrzeni | AK_1A_K07 | — | — | C-2 | T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-W-7, T-W-8, T-W-9, T-W-10, T-W-11, T-W-12, T-W-13, T-T-1 | M-2, M-1 | S-1 |
Kryterium oceny - wiedza
| Efekt uczenia się | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| AK_1A_C05_W01 zna nomenklaturę roślin drzewiastych, definiuje systematykę roślin drzewiastych i wykorzystuje ją w praktyce | 2,0 | Student nie zna nomenklatury roślin drzewiastych; nie definiuje systematyki roślin drzewiastych |
| 3,0 | Student ma elementarną wiedzę z zakresu nomenklatury roślin drzewiastych; definiuje podstawy systematyki roślin drzewiastych | |
| 3,5 | Student zna nomenklaturę roślin drzewiastych w stopniu podstawowym; definiuje systematykę roślin drzewiastych | |
| 4,0 | Student zna nomenklaturę roślin drzewiastych w stopniu dobrym; definiuje systematykę roślin drzewiastych, częściowo wykazując jej praktyczne zastosowanie | |
| 4,5 | Student zna w pełni nomenklaturę roślin drzewiastych; definiuje systematykę roślin drzewiastych i wykorzystuje ją w praktyce | |
| 5,0 | Student biegle opanował nomenklaturę roślin drzewiastych; sprawnie definiuje systematykę roślin drzewiastych i wykorzystuje ją w praktyce | |
| AK_1A_C05_W02 charakteryzuje i opisuje cechy morfologiczne i diagnostyczne drzew i krzewów (umożliwiające ich rozpoznanie) oraz ich wymagania siedliskowe, pod kątem zastosowania w projektowaniu terenów zieleni | 2,0 | Student nie charakteryzuje i nie opisuje cech morfologicznych i diagnostycznych drzew i krzewów; nie znając ich wymagań siedliskowych |
| 3,0 | Student charakteryzuje i opisuje podstawowe cechy morfologiczne i diagnostyczne wskazanych drzew i krzewów (umożliwiające ich rozpoznanie) | |
| 3,5 | Student charakteryzuje i opisuje większość cech morfologicznych i diagnostycznych wskazanych drzew i krzewów (umożliwiających ich rozpoznanie), znając częściowo ich wymagania siedliskowe | |
| 4,0 | Student charakteryzuje i opisuje wymagane cechy morfologiczne i diagnostyczne drzew i krzewów (umożliwiające ich rozpoznanie), znając ich wymagania siedliskowe | |
| 4,5 | Student sprawnie charakteryzuje i opisuje wymagane cechy morfologiczne i diagnostyczne drzew i krzewów (umożliwiające ich rozpoznanie), znając ich wymagania siedliskowe | |
| 5,0 | Student biegle charakteryzuje i opisuje wymagane cechy morfologiczne i diagnostyczne drzew i krzewów (umożliwiające ich rozpoznanie), znając ich wymagania siedliskowe i wskazując ich zastosowanie w projektowaniu terenów zieleni |
Kryterium oceny - umiejętności
| Efekt uczenia się | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| AK_1A_C05_U01 dobiera drzewa i krzewy pod względem walorów dekoracyjnych w różnych porach roku oraz ich wymagań siedliskowych | 2,0 | Student nie dobiera drzew i krzewów pod względem walorów dekoracyjnych w różnych porach roku oraz ich wymagań siedliskowych |
| 3,0 | Student dobiera podstawowe drzewa i krzewy pod względem walorów dekoracyjnych we wskazanych porach roku oraz ich wymagań siedliskowych | |
| 3,5 | Student dobiera większość wymaganych drzew i krzewów pod względem walorów dekoracyjnych w różnych porach roku oraz ich wymagań siedliskowych | |
| 4,0 | Student dobiera wymagane drzewa i krzewy pod względem walorów dekoracyjnych w różnych porach roku oraz ich wymagań siedliskowych | |
| 4,5 | Student sprawnie dobiera wymagane drzewa i krzewy pod względem walorów dekoracyjnych w różnych porach roku oraz ich wymagań siedliskowych | |
| 5,0 | Student biegle dobiera wymagane drzewa i krzewy pod względem walorów dekoracyjnych w różnych porach roku oraz ich wymagań siedliskowych, wykazując się przy tym szerszą wiedzą | |
| AK_1A_C05_U02 analizuje cechy diagnostyczne gatunków i odmian drzew i krzewów, pozwalające na ich rozpoznanie | 2,0 | Student nie analizuje cech diagnostycznych gatunków i odmian drzew i krzewów, pozwalających na ich rozpoznanie |
| 3,0 | Student analizuje podstawowe cechy diagnostyczne gatunków drzew i krzewów, pozwalających na ich rozpoznanie | |
| 3,5 | Student analizuje większość wymaganych cech diagnostycznych gatunków drzew i krzewów, pozwalających na ich rozpoznanie | |
| 4,0 | Student analizuje wymagane cechy diagnostyczne gatunków i częściowo odmian drzew i krzewów, pozwalających na ich rozpoznanie | |
| 4,5 | Student sprawnie analizuje wymagane cechy diagnostyczne gatunków i odmian drzew i krzewów, pozwalających na ich rozpoznanie | |
| 5,0 | Student biegle analizuje wymagane cechy diagnostyczne gatunków i odmian drzew i krzewów, pozwalających na ich rozpoznanie, wykazują przy tym szerszą wiedzę nt. roślin |
Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne
| Efekt uczenia się | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| AK_1A_C05_K01 ma świadomość funkcji oraz potrzeby ochrony i zwiększania bogactwa i bioróżnorodności roślin drzewiastych, jak też znaczenia ich walorów dekoracyjnych i wymagań siedliskowych w kształtowaniu przestrzeni | 2,0 | Student nie ma świadomości funkcji oraz potrzeby ochrony i zwiększania bogactwa i bioróżnorodności roślin drzewiastych, jak też znaczenia ich walorów dekoracyjnych i wymagań siedliskowych w kształtowaniu przestrzeni |
| 3,0 | Student ma elementarną świadomość funkcji oraz potrzeby ochrony i zwiększania bogactwa i bioróżnorodności roślin drzewiastych | |
| 3,5 | Student wykazuje dostateczną świadomość funkcji oraz potrzeby ochrony i zwiększania bogactwa i bioróżnorodności roślin drzewiastych, częściowo określając znaczenie walorów dekoracyjnych i wymagań siedliskowych w kształtowaniu przestrzeni | |
| 4,0 | Student wykazuje dobrą świadomość funkcji oraz potrzeby ochrony i zwiększania bogactwa i bioróżnorodności roślin drzewiastych, określając znaczenie walorów dekoracyjnych i wymagań siedliskowych w kształtowaniu przestrzeni | |
| 4,5 | Student wykazuje bardzo dobrą świadomość funkcji oraz potrzeby ochrony i zwiększania bogactwa i bioróżnorodności roślin drzewiastych, określając w pełni znaczenie walorów dekoracyjnych i wymagań siedliskowych w kształtowaniu przestrzeni | |
| 5,0 | Student wykazuje wybitną świadomość funkcji oraz potrzeby ochrony i zwiększania bogactwa i bioróżnorodności roślin drzewiastych, wszechstronnie określając znaczenie walorów dekoracyjnych i wymagań siedliskowych w kształtowaniu przestrzeni, podając przy tym przykłady |
Literatura podstawowa
- Seneta W., Dolatowski J., Dendrologia, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa, 2012, 4, podręcznik - starsze i nowsze wydania do wykorzystania
- Kubus M., Dendrologia. Skrypt dla studentów kierunku ogrodnictwo i architektura krajobrazu, Wydaw. Akademii Rolniczej w Szczecinie, Szczecin, 2005, 1
- Bugała W., Drzewa i krzewy dla terenów zieleni, PWRiL, Warszawa, 1991
- Bugała W., Drzewa i krzewy iglaste, PWRiL, Warszawa, 2000
- Godet J.D., Pędy i pąki rozpoznawanie drzew i krzewów w stanie spoczynku, Oficyna Wydaw. Multico, Warszawa, 2009
Literatura dodatkowa
- Stachak A., Grinn U., Haas-Nogal M., Kubus M., Nowak G., Nowakowska M., Zieleń Szczecina, Oficyna In Plus, Wołczkowo, 2000, 1
- Chylarecki H. (red.), Arboretum Przelewickie egzotyczny ogród na Ziemi Pyrzyckiej, Ogólnopolskie Tow. Ochrony Ptaków, Gdańsk, 1997, 1
- Coombes A.J., Drzewa, Wydaw. Wiedza i Życie, Warszawa, 2001, II
- Coombes A.J., Kieszonkowy atlas drzew, Solis, Warszawa, 2009
- Owen J., More D., Przewodnik Collinsa. Drzewa, Oficyna Wydaw. Multico, Warszawa, 2009