Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Biologia (S2)
specjalność: Biologia molekularna i podstawy analityki

Sylabus przedmiotu Preparatyka parazytologiczna:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów Biologia
Forma studiów studia stacjonarne Poziom drugiego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta magister
Obszary studiów nauki przyrodnicze
Profil ogólnoakademicki
Moduł
Przedmiot Preparatyka parazytologiczna
Specjalność Biologia molekularna i podstawy analityki
Jednostka prowadząca Zakład Zoologii i Pszczelnictwa
Nauczyciel odpowiedzialny Katarzyna Kavetska <katarzyna.kavetska@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele Katarzyna Królaczyk <Katarzyna.Krolaczyk@zut.edu.pl>
ECTS (planowane) 1,0 ECTS (formy) 1,0
Forma zaliczenia zaliczenie Język polski
Blok obieralny 10 Grupa obieralna 7

Formy dydaktyczne

Forma dydaktycznaKODSemestrGodzinyECTSWagaZaliczenie
ćwiczenia audytoryjneA4 7 0,50,41zaliczenie
wykładyW4 8 0,50,59zaliczenie

Wymagania wstępne

KODWymaganie wstępne
W-1Parazytologia systematyczna i ogólna

Cele przedmiotu

KODCel modułu/przedmiotu
C-1Zapoznanie studentów z zasadami i sposobami sporzadzania preparatów parazytologicznych

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KODTreść programowaGodziny
ćwiczenia audytoryjne
T-A-1Materiał do parazytologicznych badań diagnostycznych - zasady pobierania, wstępnego opracowywania, przechowywania i przesyłania materiału do badań parazytologicznych2
T-A-2Rodzaje materiału (krew, kał, mocz, ślina, skóra, plwocina, płyn mózgowo-rdzeniowy, wydzielina z dróg moczowo-płciowych, płyny z nakłuć i materiał biopsyjny)2
T-A-3Mikroskopowanie. Techniki wykonywania zdjęć, rysunków oraz pomiarów pasożytów.2
T-A-4Zaliczenie ćwiczeń1
7
wykłady
T-W-1Wybrane odczynniki chemiczne stosowane w parazytologii (płyny prześwietlające, konserwujące, płyny do zatapiania pasożytów, barwniki) – charakterystyka i przygotowanie.2
T-W-2Metody parazytologicznych badań diagnostycznych: metody wykrywania pasożytów w środowisku; badanie parazytologiczne żywiciela; diagnostyka chorób pasożytniczych układu krwionośnego, pokarmowego; badanie płynów ciała i tkanek; badania przyżyciowe i pośmiertne żywiciela.3
T-W-3Zasady sporządzania preparatów z płazińców, nicieni i kolcogłowów, pasożytniczych stawonogów3
8

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KODForma aktywnościGodziny
ćwiczenia audytoryjne
A-A-1Uczestnictwo w zajęciach7
A-A-2Przygotowanie prezentacji3
A-A-3Przygotowanie sie do zaliczenia5
15
wykłady
A-W-1Uczestnictwo w zajęciach8
A-W-2Udział w konsultacjach2
A-W-3Przygotowanie się do zaliczenia5
15

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KODMetoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1Wykład informacyjny z zastosowaniem technik multimedialnych
M-2Dyskusja dydaktyczna z użyciem prezentacji wykonanych przez studentów
M-3Ćwiczenia audytoryjne połączone z pokazem technik sporzadzania preparatów parazytologicznych

Sposoby oceny

KODSposób oceny
S-1Ocena formująca: Ocena przygotowania i zaprezentowania prezentacji multimedialnej
S-2Ocena podsumowująca: Sprawdzian pisemny z części ćwiczeniowej
S-3Ocena podsumowująca: Sprawdzian pisemny z części wykładowej

Zamierzone efekty kształcenia - wiedza

Zamierzone efekty kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
BL_2A_BLM-S-O7.1_W01
Student charakteryzuje zaawansowane techniki wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej
BL_2A_W03, BL_2A_W08C-1T-A-3, T-W-3, T-W-2M-1, M-2, M-3S-1, S-2

Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności

Zamierzone efekty kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
BL_2A_BLM-S-O7.1_U01
Student potrafi dobrać metody preparacyjne do badanej grupy pasożytów
BL_2A_U14, BL_2A_U06C-1T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-W-3, T-W-2M-1, M-2, M-3S-3, S-1, S-2
BL_2A_BLM-S-O7.1_U02
Student potrafi ocenić zagrożenie wynikające z pracy z materiałem zakaźnym, przestrzega podstawowych zasad BHP
BL_2A_U16C-1T-A-1, T-A-2, T-W-1M-1, M-2, M-3S-1

Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
BL_2A_BLM-S-O7.1_K01
Przy pracy z materiałem zakaźnym student wykazuje odpowiedzialność za bezpieczeństwo pracy własnej i innych
BL_2A_K05, BL_2A_K06C-1T-A-1, T-W-1, T-W-2M-1, M-2, M-3S-1

Kryterium oceny - wiedza

Efekt kształceniaOcenaKryterium oceny
BL_2A_BLM-S-O7.1_W01
Student charakteryzuje zaawansowane techniki wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej
2,0Student nie wymienia i nie objaśnia żadnej techniki wykorzystywanej w preparatyce parazytologicznej.
3,0Student wymienia niektóre podstawowe techniki wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej, ale nie potrafi scharakteryzować żadnej z nich.
3,5Student wymienia wszystkie podstawowe techniki wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej i potrafi scharakteryzować część z nich.
4,0Student wymienia wszystkie techniki podstawowe wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej i potrafi scharakteryzować większość z nich.
4,5Student wymienia wszystkie techniki podstawowe i zaawansowane wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej i potrafi scharakteryzować większość z nich.
5,0Student wymienia wszystkie zaawansowane techniki wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej i potrafi scharakteryzować wszystkie z nich.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt kształceniaOcenaKryterium oceny
BL_2A_BLM-S-O7.1_U01
Student potrafi dobrać metody preparacyjne do badanej grupy pasożytów
2,0Student nie potrafi dobrać żadnej metody preparacyjnej do wskazanej przez nauczyciela grupy pasożytów.
3,0Student potrafi dobrać niektóre metody preparacyjne do kilku ze wskazanych przez nauczyciela grup pasożytów.
3,5Student potrafi dobrać prawie wszystkie metody preparacyjne do kilku ze wskazanych przez nauczyciela grup pasożytów.
4,0Student potrafi dobrać wszystkie metody preparacyjne do kilku ze wskazanych przez nauczyciela grup pasożytów.
4,5Student potrafi dobrać wszystkie metody preparacyjne do większości ze wskazanych przez nauczyciela grup pasożytów.
5,0Student potrafi dobrać metody preparacyjne do każdej wskazanej przez nauczyciela grupy pasożytów.
BL_2A_BLM-S-O7.1_U02
Student potrafi ocenić zagrożenie wynikające z pracy z materiałem zakaźnym, przestrzega podstawowych zasad BHP
2,0Student nie przestrzega podstawowych zasad BHP i nie umie postepować z materiałem zakaźnym.
3,0Student przestrzega podstawowych zasad BHP, ale nie umie postepować z materiałem zakaźnym.
3,5Student przestrzega podstawowych zasad BHP, potrafi postepować z materiałem zakaźnym,ale nie ocenia prawidłowo zagrożeń wynikających z pracy z tym materiałem.
4,0Student przestrzega podstawowych zasad BHP, potrafi postepować z materiałem zakaźnym i tylko częściowo ocenia zagrożenia wynikające z pracy z tym materiałem.
4,5Student przestrzega podstawowych zasad BHP, potrafi postepować z materiałem zakaźnym i w większości potrafi ocenić zagrożenia wynikające z pracy z tym materiałem.
5,0Student przestrzega podstawowych zasad BHP, potrafi postepować z materiałem zakaźnym i oceniać zagrożenia wynikające z pracy z tym materiałem.

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt kształceniaOcenaKryterium oceny
BL_2A_BLM-S-O7.1_K01
Przy pracy z materiałem zakaźnym student wykazuje odpowiedzialność za bezpieczeństwo pracy własnej i innych
2,0Student nie wykazuje odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i innych podczas pracy z materiałem zakaźnym.
3,0Student jest tylko częciowo świadomy zagrożeń wynikajacych z pracy z materiałem zakaźnym.
3,5Student jest w pełni świadomy zagrożeń wynikajacych z pracy z materiałem zakaźnym, ale nie wykazuje odpowiedzialności za bezpieczeństwo pracy własnej i innych.
4,0Student jest w pełni świadomy zagrożeń wynikajacych z pracy z materiałem zakaźnym i wykazuje odpowiedzialność za bezpieczeństwo tylko swojej pracy.
4,5Student jest w pełni świadomy zagrożeń wynikajacych z pracy z materiałem zakaźnym, wykazuje odpowiedzialność za bezpieczeństwo pracy własnej i częściowo pracy innych.
5,0Student jest w pełni świadomy zagrożeń wynikajacych z pracy z materiałem zakaźnym, wykazuje odpowiedzialność za bezpieczeństwo pracy własnej i innych.

Literatura podstawowa

  1. Golvan Y.J., Atlas parazytologii, Volumed, Wrocław, 2000
  2. Kańtocha M., Materiał do bakteriologicznych, parazytologicznych i wirusologicznych badań diagnostycznych, PWRiL, Warszawa, 1987
  3. Kasprzak W., Rydzewski A., Ćwiczenia z biologii pasożytów człowieka. Podręcznik dla studentów, PWRiL, Warszawa, 1973

Treści programowe - ćwiczenia audytoryjne

KODTreść programowaGodziny
T-A-1Materiał do parazytologicznych badań diagnostycznych - zasady pobierania, wstępnego opracowywania, przechowywania i przesyłania materiału do badań parazytologicznych2
T-A-2Rodzaje materiału (krew, kał, mocz, ślina, skóra, plwocina, płyn mózgowo-rdzeniowy, wydzielina z dróg moczowo-płciowych, płyny z nakłuć i materiał biopsyjny)2
T-A-3Mikroskopowanie. Techniki wykonywania zdjęć, rysunków oraz pomiarów pasożytów.2
T-A-4Zaliczenie ćwiczeń1
7

Treści programowe - wykłady

KODTreść programowaGodziny
T-W-1Wybrane odczynniki chemiczne stosowane w parazytologii (płyny prześwietlające, konserwujące, płyny do zatapiania pasożytów, barwniki) – charakterystyka i przygotowanie.2
T-W-2Metody parazytologicznych badań diagnostycznych: metody wykrywania pasożytów w środowisku; badanie parazytologiczne żywiciela; diagnostyka chorób pasożytniczych układu krwionośnego, pokarmowego; badanie płynów ciała i tkanek; badania przyżyciowe i pośmiertne żywiciela.3
T-W-3Zasady sporządzania preparatów z płazińców, nicieni i kolcogłowów, pasożytniczych stawonogów3
8

Formy aktywności - ćwiczenia audytoryjne

KODForma aktywnościGodziny
A-A-1Uczestnictwo w zajęciach7
A-A-2Przygotowanie prezentacji3
A-A-3Przygotowanie sie do zaliczenia5
15
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KODForma aktywnościGodziny
A-W-1Uczestnictwo w zajęciach8
A-W-2Udział w konsultacjach2
A-W-3Przygotowanie się do zaliczenia5
15
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty kształceniaBL_2A_BLM-S-O7.1_W01Student charakteryzuje zaawansowane techniki wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówBL_2A_W03wykazuje się zaawansowaną znajomością metod, technik, technologii, narzędzi i materiałów pozwalających na badanie i wykorzystanie potencjału przyrody
BL_2A_W08ma pogłębioną wiedzę na temat czynników zakaźnych organizmów żywych występujących w ekosystemie, jak również zna możliwości zabezpieczania się przed tymi czynnikami oraz wykorzystanie tych czynników przez człowieka
Cel przedmiotuC-1Zapoznanie studentów z zasadami i sposobami sporzadzania preparatów parazytologicznych
Treści programoweT-A-3Mikroskopowanie. Techniki wykonywania zdjęć, rysunków oraz pomiarów pasożytów.
T-W-3Zasady sporządzania preparatów z płazińców, nicieni i kolcogłowów, pasożytniczych stawonogów
T-W-2Metody parazytologicznych badań diagnostycznych: metody wykrywania pasożytów w środowisku; badanie parazytologiczne żywiciela; diagnostyka chorób pasożytniczych układu krwionośnego, pokarmowego; badanie płynów ciała i tkanek; badania przyżyciowe i pośmiertne żywiciela.
Metody nauczaniaM-1Wykład informacyjny z zastosowaniem technik multimedialnych
M-2Dyskusja dydaktyczna z użyciem prezentacji wykonanych przez studentów
M-3Ćwiczenia audytoryjne połączone z pokazem technik sporzadzania preparatów parazytologicznych
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: Ocena przygotowania i zaprezentowania prezentacji multimedialnej
S-2Ocena podsumowująca: Sprawdzian pisemny z części ćwiczeniowej
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie wymienia i nie objaśnia żadnej techniki wykorzystywanej w preparatyce parazytologicznej.
3,0Student wymienia niektóre podstawowe techniki wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej, ale nie potrafi scharakteryzować żadnej z nich.
3,5Student wymienia wszystkie podstawowe techniki wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej i potrafi scharakteryzować część z nich.
4,0Student wymienia wszystkie techniki podstawowe wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej i potrafi scharakteryzować większość z nich.
4,5Student wymienia wszystkie techniki podstawowe i zaawansowane wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej i potrafi scharakteryzować większość z nich.
5,0Student wymienia wszystkie zaawansowane techniki wykorzystywane w preparatyce parazytologicznej i potrafi scharakteryzować wszystkie z nich.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty kształceniaBL_2A_BLM-S-O7.1_U01Student potrafi dobrać metody preparacyjne do badanej grupy pasożytów
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówBL_2A_U14potrafi na podstawie zaawansowanej wiedzy określać przynależność taksonomiczną organizmów, wykorzystuje wiedzę z zakresu fizjologii, morfologii organizmów żywych;
BL_2A_U06potrafi przeprowadzać specjalistyczne prace eksperymentalne, potrafi stosować metody biologii i diagnostyki laboratoryjnej, potrafi wykonywać analizy laboratoryjne i posługiwać się sprzętem analitycznym i aparaturą badawczą, posiada umiejętność prowadzenia prac badawczych z użyciem materiału biologicznego, potrafi przeprowadzić badanie lub eksperyment z zastosowaniem zaawansowanych technik mikroskopowych
Cel przedmiotuC-1Zapoznanie studentów z zasadami i sposobami sporzadzania preparatów parazytologicznych
Treści programoweT-A-1Materiał do parazytologicznych badań diagnostycznych - zasady pobierania, wstępnego opracowywania, przechowywania i przesyłania materiału do badań parazytologicznych
T-A-2Rodzaje materiału (krew, kał, mocz, ślina, skóra, plwocina, płyn mózgowo-rdzeniowy, wydzielina z dróg moczowo-płciowych, płyny z nakłuć i materiał biopsyjny)
T-A-3Mikroskopowanie. Techniki wykonywania zdjęć, rysunków oraz pomiarów pasożytów.
T-W-3Zasady sporządzania preparatów z płazińców, nicieni i kolcogłowów, pasożytniczych stawonogów
T-W-2Metody parazytologicznych badań diagnostycznych: metody wykrywania pasożytów w środowisku; badanie parazytologiczne żywiciela; diagnostyka chorób pasożytniczych układu krwionośnego, pokarmowego; badanie płynów ciała i tkanek; badania przyżyciowe i pośmiertne żywiciela.
Metody nauczaniaM-1Wykład informacyjny z zastosowaniem technik multimedialnych
M-2Dyskusja dydaktyczna z użyciem prezentacji wykonanych przez studentów
M-3Ćwiczenia audytoryjne połączone z pokazem technik sporzadzania preparatów parazytologicznych
Sposób ocenyS-3Ocena podsumowująca: Sprawdzian pisemny z części wykładowej
S-1Ocena formująca: Ocena przygotowania i zaprezentowania prezentacji multimedialnej
S-2Ocena podsumowująca: Sprawdzian pisemny z części ćwiczeniowej
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie potrafi dobrać żadnej metody preparacyjnej do wskazanej przez nauczyciela grupy pasożytów.
3,0Student potrafi dobrać niektóre metody preparacyjne do kilku ze wskazanych przez nauczyciela grup pasożytów.
3,5Student potrafi dobrać prawie wszystkie metody preparacyjne do kilku ze wskazanych przez nauczyciela grup pasożytów.
4,0Student potrafi dobrać wszystkie metody preparacyjne do kilku ze wskazanych przez nauczyciela grup pasożytów.
4,5Student potrafi dobrać wszystkie metody preparacyjne do większości ze wskazanych przez nauczyciela grup pasożytów.
5,0Student potrafi dobrać metody preparacyjne do każdej wskazanej przez nauczyciela grupy pasożytów.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty kształceniaBL_2A_BLM-S-O7.1_U02Student potrafi ocenić zagrożenie wynikające z pracy z materiałem zakaźnym, przestrzega podstawowych zasad BHP
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówBL_2A_U16przestrzega podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, potrafi określić niebezpieczeństwo w pracy biologa, potrafi z zastosowaniem zasad BHP reagować w sytuacjach niebezpiecznych;
Cel przedmiotuC-1Zapoznanie studentów z zasadami i sposobami sporzadzania preparatów parazytologicznych
Treści programoweT-A-1Materiał do parazytologicznych badań diagnostycznych - zasady pobierania, wstępnego opracowywania, przechowywania i przesyłania materiału do badań parazytologicznych
T-A-2Rodzaje materiału (krew, kał, mocz, ślina, skóra, plwocina, płyn mózgowo-rdzeniowy, wydzielina z dróg moczowo-płciowych, płyny z nakłuć i materiał biopsyjny)
T-W-1Wybrane odczynniki chemiczne stosowane w parazytologii (płyny prześwietlające, konserwujące, płyny do zatapiania pasożytów, barwniki) – charakterystyka i przygotowanie.
Metody nauczaniaM-1Wykład informacyjny z zastosowaniem technik multimedialnych
M-2Dyskusja dydaktyczna z użyciem prezentacji wykonanych przez studentów
M-3Ćwiczenia audytoryjne połączone z pokazem technik sporzadzania preparatów parazytologicznych
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: Ocena przygotowania i zaprezentowania prezentacji multimedialnej
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie przestrzega podstawowych zasad BHP i nie umie postepować z materiałem zakaźnym.
3,0Student przestrzega podstawowych zasad BHP, ale nie umie postepować z materiałem zakaźnym.
3,5Student przestrzega podstawowych zasad BHP, potrafi postepować z materiałem zakaźnym,ale nie ocenia prawidłowo zagrożeń wynikających z pracy z tym materiałem.
4,0Student przestrzega podstawowych zasad BHP, potrafi postepować z materiałem zakaźnym i tylko częściowo ocenia zagrożenia wynikające z pracy z tym materiałem.
4,5Student przestrzega podstawowych zasad BHP, potrafi postepować z materiałem zakaźnym i w większości potrafi ocenić zagrożenia wynikające z pracy z tym materiałem.
5,0Student przestrzega podstawowych zasad BHP, potrafi postepować z materiałem zakaźnym i oceniać zagrożenia wynikające z pracy z tym materiałem.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty kształceniaBL_2A_BLM-S-O7.1_K01Przy pracy z materiałem zakaźnym student wykazuje odpowiedzialność za bezpieczeństwo pracy własnej i innych
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówBL_2A_K05wykazuje zdyscyplinowanie w pracy indywidualnej oraz aktywnie uczestniczy w pracy grupowej; samodzielnie i kreatywnie potrafi planować, organizować i realizować działania własne oraz zespołowe
BL_2A_K06wykazuje odpowiedzialność za bezpieczeństwo pracy własnej i innych
Cel przedmiotuC-1Zapoznanie studentów z zasadami i sposobami sporzadzania preparatów parazytologicznych
Treści programoweT-A-1Materiał do parazytologicznych badań diagnostycznych - zasady pobierania, wstępnego opracowywania, przechowywania i przesyłania materiału do badań parazytologicznych
T-W-1Wybrane odczynniki chemiczne stosowane w parazytologii (płyny prześwietlające, konserwujące, płyny do zatapiania pasożytów, barwniki) – charakterystyka i przygotowanie.
T-W-2Metody parazytologicznych badań diagnostycznych: metody wykrywania pasożytów w środowisku; badanie parazytologiczne żywiciela; diagnostyka chorób pasożytniczych układu krwionośnego, pokarmowego; badanie płynów ciała i tkanek; badania przyżyciowe i pośmiertne żywiciela.
Metody nauczaniaM-1Wykład informacyjny z zastosowaniem technik multimedialnych
M-2Dyskusja dydaktyczna z użyciem prezentacji wykonanych przez studentów
M-3Ćwiczenia audytoryjne połączone z pokazem technik sporzadzania preparatów parazytologicznych
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: Ocena przygotowania i zaprezentowania prezentacji multimedialnej
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie wykazuje odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i innych podczas pracy z materiałem zakaźnym.
3,0Student jest tylko częciowo świadomy zagrożeń wynikajacych z pracy z materiałem zakaźnym.
3,5Student jest w pełni świadomy zagrożeń wynikajacych z pracy z materiałem zakaźnym, ale nie wykazuje odpowiedzialności za bezpieczeństwo pracy własnej i innych.
4,0Student jest w pełni świadomy zagrożeń wynikajacych z pracy z materiałem zakaźnym i wykazuje odpowiedzialność za bezpieczeństwo tylko swojej pracy.
4,5Student jest w pełni świadomy zagrożeń wynikajacych z pracy z materiałem zakaźnym, wykazuje odpowiedzialność za bezpieczeństwo pracy własnej i częściowo pracy innych.
5,0Student jest w pełni świadomy zagrożeń wynikajacych z pracy z materiałem zakaźnym, wykazuje odpowiedzialność za bezpieczeństwo pracy własnej i innych.