Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa - Ogrodnictwo (S1)
Sylabus przedmiotu Fitopatologia:
Informacje podstawowe
| Kierunek studiów | Ogrodnictwo | ||
|---|---|---|---|
| Forma studiów | studia stacjonarne | Poziom | pierwszego stopnia |
| Tytuł zawodowy absolwenta | inżynier | ||
| Obszary studiów | nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych, studiów inżynierskich | ||
| Profil | ogólnoakademicki | ||
| Moduł | — | ||
| Przedmiot | Fitopatologia | ||
| Specjalność | przedmiot wspólny | ||
| Jednostka prowadząca | Zakład Ochrony Roślin | ||
| Nauczyciel odpowiedzialny | Janusz Błaszkowski <Janusz.Blaszkowski@zut.edu.pl> | ||
| Inni nauczyciele | Iwona Adamska <Iwona.Adamska@zut.edu.pl> | ||
| ECTS (planowane) | 4,0 | ECTS (formy) | 4,0 |
| Forma zaliczenia | egzamin | Język | polski |
| Blok obieralny | — | Grupa obieralna | — |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
| KOD | Wymaganie wstępne |
|---|---|
| W-1 | znajomość anatomii, fizjologii i taksonomii roślin |
| W-2 | umiejętność rozpoznawania gatunków roślin rolniczych i ogrodniczych |
| W-3 | umiejętność posługiwania się mikroskopem świetlnym |
Cele przedmiotu
| KOD | Cel modułu/przedmiotu |
|---|---|
| C-1 | wykształcenie umiejętności rozpoznawania najważniejszych grup chorób na podstawie oznak chorobowych i etiologicznych |
| C-2 | przybliżenie zasad rozróżniania i rozpoznawania gatunków grzybów ważnych chorobotwórczo dla roślin ogrodniczych i sadowniczych oraz etiologii tych organizmów |
| C-3 | zapoznanie ze sposobem dobierania metod zwalczania sprawców chorób roślin ogrodniczych |
| C-4 | wykształcenie umiejętności podajmowania decyzji o konieczności zastosowania środków chemicznych bezpiecznych dla środowiska, a zarazem skutecznych w walce z chorobą |
| C-5 | wykształcenie umiejętności analizowania wpływu czynników abiotycznych i biotycznych na występowanie choroby i pojawienie się epidemii |
| C-6 | wykształcenie potrzeby dokształcania i samodoskonalenia w zakresie metod ochrony roślin przed chorobami oraz wpływu zabiegów ochronnych na rośliny i środowisko |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
| KOD | Treść programowa | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| T-A-1 | Objawy, szkodliwosć, warunki sprzyjające występowaniu i metody zwalczania (fizyczne, chemiczne i biologiczne) chorób abiotycznych i wirusowych roślin ogrodniczych i sadowniczych. | 2 |
| T-A-2 | Objawy, szkodliwość, warunki sprzyjające występowaniu i metody zwalczania (fizyczne, chemiczne i biologiczne) chorób roślin ogrodniczych wywołanych przez bakterie i organizmy z gromady Plasmodiophoromycota. | 2 |
| T-A-3 | Objawy, szkodliwość, warunki sprzyjające występowaniu i metody zwalczania (fizyczne, chemiczne i biologiczne) chorób roślin ogrodniczych wywołanych przez organizmy z gromady Oomycota. | 2 |
| T-A-4 | Objawy, szkodliwość, warunki sprzyjające występowaniu i metody zwalczania (fizyczne, chemiczne i biologiczne) chorób roślin ogrodniczych wywołanych przez grzyby z gromady Ascomycota (rzędy Taphrinales, Microascales, Hypocreales, Diaporthales, Dothideales, Leotiales i Erysiphales). | 8 |
| T-A-5 | Objawy, szkodliwość, warunki sprzyjające występowaniu i metody zwalczania (fizyczne, chemiczne i biologiczne) chorób roślin ogrodniczych wywołanych przez grzyby z gromady Basidiomycota (rzędy Ustilaginales, Uredinales i Stereales). | 4 |
| T-A-6 | Objawy, szkodliwość, warunki sprzyjające występowaniu i metody zwalczania (fizyczne, chemiczne i biologiczne) chorób roślin ogrodniczych wywołanych przez grzyby anamorficzne. | 2 |
| 20 | ||
| wykłady | ||
| T-W-1 | Choroba - jej istota, przebieg procesu chorbowego. | 5 |
| T-W-2 | Czynniki wpływające na proces chorobowy. | 4 |
| T-W-3 | Epidemia- składowe epidemii, jej przebieg. | 4 |
| T-W-4 | Odporność roślin, typy odporności, wady i zalety odporności poziomej i pionowej. | 5 |
| T-W-5 | Charakterystyka podstawowych grup organizmów chorobotwórczych względem roślin ogrodniczych (wirusy, bakterie, organizmy grzybopodobne z gromady Oomycota, grzyby z gromad Ascomycota, Basidiomycota i anamorficznych). | 7 |
| T-W-6 | Agrotechniczne, fizyczne, biologiczne i chemiczne metody zwalczania patogenów. | 5 |
| 30 | ||
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
| KOD | Forma aktywności | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| A-A-1 | uczestnictwo w zajęciach | 20 |
| A-A-2 | przygotowanie do ćwiczeń audytoryjnych, w tym sprawdzianów i kolokwiów | 20 |
| A-A-3 | udział w konsultacjach | 8 |
| A-A-4 | studiowanie podanej literatury | 6 |
| A-A-5 | samodzielne wykonanie zilnika z okazami chorującyh roślin | 6 |
| 60 | ||
| wykłady | ||
| A-W-1 | uczestnictwo w zajęciach | 30 |
| A-W-2 | przygotowanie do egzaminu i udział w nim | 20 |
| A-W-3 | konsultacje | 10 |
| 60 | ||
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
| KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
|---|---|
| M-1 | Wykład informacyjny, wykład problemowy |
| M-2 | Metoda sytuacyjna, dyskusja dydaktyczna związana z wykładem, aktywna dyskusja związana z ćwiczeniami |
| M-3 | Metody eksponujące (film, ekspozycja). |
| M-4 | Metody praktyczne (pokaz, ćwiczenia przedmiotowe). |
| M-5 | Prezentacje multimedialne z użyciem nowoczesnych metod audiowizualnych i pokazy z użyciem sprzętu optycznego. |
Sposoby oceny
| KOD | Sposób oceny |
|---|---|
| S-1 | Ocena formująca: sprawdzian |
| S-2 | Ocena formująca: kolokwium |
| S-3 | Ocena podsumowująca: praca kontrolna z umiejętności praktycznych (samodzielna diagnoza choroby i zaproponowanie metod i środków do jej zwalczania) |
| S-4 | Ocena podsumowująca: egzamin pisemny |
Zamierzone efekty kształcenia - wiedza
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| OG_1A_C14_W01 potrafi rozpoznać i scharakteryzować najważniejsze grupy chorób na podstawie oznak chorobowych i etiologicznych | OG_1A_W13 | R1A_W04, R1A_W05, R1A_W06 | InzA_W01, InzA_W02, InzA_W03, InzA_W05 | C-1 | T-W-5, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6 | M-1, M-2, M-3, M-4, M-5 | S-1, S-2, S-3, S-4 |
| OG_1A_C14_W02 potrafi wskazać i rozpoznać gatunki grzybów ważne chorobotwórczo dla roślin ogrodniczych i sadowniczych oraz zna ich etiologię i warunki sprzyjające występowaniu | OG_1A_W13 | R1A_W04, R1A_W05, R1A_W06 | InzA_W01, InzA_W02, InzA_W03, InzA_W05 | C-2 | T-W-5, T-W-6, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6 | M-1, M-2, M-3, M-4, M-5 | S-1, S-2, S-3, S-4 |
| OG_1A_C14_W03 potrafi wskazać, dobrać i scharakteryzować właściwe metody zwalczania sprawców chorób roślin ogrodniczych i sadowniczych | OG_1A_W13 | R1A_W04, R1A_W05, R1A_W06 | InzA_W01, InzA_W02, InzA_W03, InzA_W05 | C-3 | T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-6, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6 | M-1, M-2, M-4 | S-2, S-3 |
Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| OG_1A_C14_U01 posiada umiejętność dobierania właściwych metod zwalczania najważniejszych chorób roślin ogrodniczych i sadowniczych | OG_1A_U04, OG_1A_U13 | R1A_U01, R1A_U04, R1A_U05, R1A_U06, R1A_U07, R1A_U10 | InzA_U03, InzA_U04, InzA_U05, InzA_U06, InzA_U07 | C-3 | T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6 | M-1, M-2 | S-2, S-3 |
| OG_1A_C14_U02 potrafi analizować i interpretować wpływ czynników biotycznych i abiotycznych na występowanie choroby i pojawianie się epidemii chorób | OG_1A_U04 | R1A_U01, R1A_U04, R1A_U05, R1A_U06, R1A_U07 | InzA_U04, InzA_U05, InzA_U06, InzA_U07 | C-5 | T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6 | M-1, M-2, M-4 | S-2, S-3 |
| OG_1A_C14_U03 potrafi podejmować decyzję o konieczności zastosowania chemicznych metod ochroby roślin oraz odpowiednio dobrać skuteczne i bezpieczne środki ochrony roślin | OG_1A_U04, OG_1A_U13 | R1A_U01, R1A_U04, R1A_U05, R1A_U06, R1A_U07, R1A_U10 | InzA_U03, InzA_U04, InzA_U05, InzA_U06, InzA_U07 | C-4 | T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6 | M-1, M-2, M-4 | S-2, S-3 |
Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| OG_1A_C14_K01 wyrobienie świadomości potrzeby dokształcania i samodoskonalenia w zakresie ochrony roślin przed chorobami | OG_1A_K01 | R1A_K01, R1A_K03, R1A_K04, R1A_K05, R1A_K06, R1A_K07, R1A_K08 | InzA_K01, InzA_K02 | C-3, C-4, C-6 | T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6 | M-1, M-2, M-3, M-4, M-5 | S-2 |
| OG_1A_C14_K02 wykształcenie świadomości ryzyka i umiejętności oceny skutków wykonywanych zabiegów chemicznych na rośliny uprawne i środowisko, w tym na organizmy pozyteczne | OG_1A_K04 | R1A_K03, R1A_K04, R1A_K05, R1A_K06 | InzA_K01, InzA_K02 | C-5 | T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6 | M-1, M-2, M-3, M-5 | S-2 |
Kryterium oceny - wiedza
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| OG_1A_C14_W01 potrafi rozpoznać i scharakteryzować najważniejsze grupy chorób na podstawie oznak chorobowych i etiologicznych | 2,0 | nie rozróżnia roślin chorych i zdrowych |
| 3,0 | rozróżnia rośliny chore od zdrowych, potrafi wymienić nazwy kilku chorób, ale nie potrafi ich wskazać na materiale | |
| 3,5 | rozróżnia rośliny chore od zdrowych, potrafi wymienić nazwy ważniejszych grup chorób i dopasować je do objawów etiologicznych na materiale | |
| 4,0 | rozróżnia rośliny chore od zdrowych, potrafi wymienić nazwy ważniejszych grup chorób i dopasować je do objawów etiologicznych na materiale, rozpoznaje ważniejsze choroby po oznakach chorobowych, charakteryzuje choć nie zawsze prawidłowo podstawowe grupy chorób | |
| 4,5 | rozróżnia rośliny chore od zdrowych, potrafi wymienić nazwy ważniejszych grup chorób i dopasować je do objawów etiologicznych na materiale, rozpoznaje ważniejsze choroby po oznakach chorobowych, z pomocą nazywa sprawców chorób rozpoznanych na podstawie oznak chorobowych i etiologicznych, umie scharakteryzować podstawowe grupy chorób | |
| 5,0 | rozróżnia rośliny chore od zdrowych, potrafi wymienić nazwy ważniejszych grup chorób i dopasować je do objawów etiologicznych na materiale, rozpoznaje ważniejsze choroby po oznakach chorobowych, samodzielnie nazywa sprawców choroby rozpoznanych na podstawie oznak chorobowych i etiologicznych, umie scharakteryzować podstawowe grupy chorób | |
| OG_1A_C14_W02 potrafi wskazać i rozpoznać gatunki grzybów ważne chorobotwórczo dla roślin ogrodniczych i sadowniczych oraz zna ich etiologię i warunki sprzyjające występowaniu | 2,0 | nie potrafi wymienić nazwy żadnej choroby wybranej rośliny ogrodniczej i sadowniczej |
| 3,0 | potrafi wymienić nazwy kilku chorób występujących na roślinach ogrodniczych i sadowniczych, ale nie zna ich etiologii | |
| 3,5 | potrafi wymienić nazwy ważniejszych chorób występujących na roślinach ogrodniczych i sadowniczych, nie zawsze trafnie podaje ich etiologię | |
| 4,0 | potrafi wymienić nazwy ważniejszych chorób występujących na roślinach ogrodniczych i sadowniczych, poprawnie podaje ich etiologię | |
| 4,5 | potrafi wymienić nazwy ważniejszych chorób występujących na roślinach ogrodniczych i sadowniczych, poprawnie podaje ich etiologię, potrafi podać warunki sprzyjające występowaniu wybranej choroby | |
| 5,0 | potrafi wymienić nazwy ważniejszych chorób występujących na roślinach ogrodniczych i sadowniczych, poprawnie podaje ich etiologię, potrafi podać warunki sprzyjające występowaniu wybranej choroby i powiązać je z nasileniem choroby | |
| OG_1A_C14_W03 potrafi wskazać, dobrać i scharakteryzować właściwe metody zwalczania sprawców chorób roślin ogrodniczych i sadowniczych | 2,0 | nie potrafi wymienić żadnej metody zwalczania chorób; nie potrafi wymienić typów odporności roślin |
| 3,0 | potrafi wymienić metody zwalczania chorób; potrafi wymienić typy odporności roślin | |
| 3,5 | potrafi wymienić i dobrać właściwe metody zwalczania chorób; potrafi wymienić i rozróżnić typy odporności roślin | |
| 4,0 | potrafi wymienić i dobrać właściwe metody zwalczania chorób; potrafi wymienić, rozróżnić i scharakteryzować typy odporności roślin | |
| 4,5 | potrafi wymienić i dobrać właściwe metody zwalczania chorób; potrafi wymienić, rozróżnić i scharakteryzować typy odporności roślin, potrafi wymienić ich wady i zalety | |
| 5,0 | potrafi wymienić, dobrać i zaproponować właściwe, skuteczne i bezpieczne dla środowiska metody zwalczania chorób; potrafi wymienić, rozróżnić i scharakteryzować typy odporności roślin, potrafi wymienić ich wady i zalety |
Kryterium oceny - umiejętności
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| OG_1A_C14_U01 posiada umiejętność dobierania właściwych metod zwalczania najważniejszych chorób roślin ogrodniczych i sadowniczych | 2,0 | nie umie posługiwac się Zaleceniami ochrony roślin, nie umie wyszukiwać środków do zwalczania wybranych chorób |
| 3,0 | dobiera odpowiednie metody ochrony roślin przed wybranymi chorobami | |
| 3,5 | dobiera odpowiednie metody ochrony roślin przed wybranymi chorobami, poprawnie wyszukuje nazwy preparatów w Zaleceniach ochrony roślin | |
| 4,0 | dobiera odpowiednie metody ochrony roślin przed wybranymi chorobami, poprawnie wyszukuje nazwy preparatów w Zaleceniach ochrony roślin, umie je zastosować | |
| 4,5 | dobiera odpowiednie metody ochrony roślin przed wybranymi chorobami, poprawnie wyszukuje nazwy preparatów w Zaleceniach ochrony roślin, umie je zastosować, układa z pomocą plan zwalczania ważniejszych chorób wybranych gatunków roślin ogrodniczych | |
| 5,0 | dobiera odpowiednie metody ochrony roślin przed wybranymi chorobami, poprawnie wyszukuje nazwy preparatów w Zaleceniach ochrony roślin, umie je zastosować, umie samodzielnie ułożyć plan zwalczania ważniejszych chorób wybranych gatunków roślin ogrodniczych | |
| OG_1A_C14_U02 potrafi analizować i interpretować wpływ czynników biotycznych i abiotycznych na występowanie choroby i pojawianie się epidemii chorób | 2,0 | nie umie ocenić wpływu czynników na wystąpienie choroby; nie umie szacować przebiegu chorób lub epidemii w określonych warunkach pogodowych; nie umie oszacować momentu krytycznego dla rozwoju choroby |
| 3,0 | umie ocenić wpływ czynników na wystąpienie kilku chorób | |
| 3,5 | umie ocenić wpływu czynników na wystąpienie wybranej choroby; umie oszacować przebieg chorób w określonych warunkach pogodowych | |
| 4,0 | umie ocenić wpływu czynników na wystąpienie wybranej choroby; umie oszacować przebieg chorób i epidemii w określonych warunkach pogodowych | |
| 4,5 | umie ocenić wpływu czynników na wystąpienie wybranej choroby; umie oszacować przebieg chorób i epidemii w określonych warunkach pogodowych; umie oszacowac moment krytyczny dla rozwoju choroby | |
| 5,0 | umie ocenić wpływu czynników na wystąpienie wybranej choroby; umie oszacować przebieg chorób i epidemii w określonych warunkach pogodowych; umie oszacowac moment krytyczny dla rozwoju choroby; umie nakreślać wykres przebiegu choroby i epidemii | |
| OG_1A_C14_U03 potrafi podejmować decyzję o konieczności zastosowania chemicznych metod ochroby roślin oraz odpowiednio dobrać skuteczne i bezpieczne środki ochrony roślin | 2,0 | nie potrafi określić momentu, w którym konieczne jest zastosowanie chemicznych metod ochrony roślin; nie wie gdzie wyszukać informacji o dostępnych środkach ochrony roślin |
| 3,0 | potrafi określić kiedy konieczne jest zastosowanie chemicznych metod ochrony roślin, nie wie gdzie wyszukać informacji o dostępnych środkach ochrony roślin | |
| 3,5 | potrafi określić kiedy konieczne jest zastosowanie chemicznych metod ochrony roślin, wie gdzie szukać informacji o dostępnych środkach ochrony roślin, ale nie zawsze potrafi je wyszukać | |
| 4,0 | potrafi określić kiedy konieczne jest zastosowanie chemicznych metod ochrony roślin, wie gdzie szukać informacji o dostępnych środkach ochrony roślin, potrafi je wyszukać, ale nie zawsze są one trafnie dobrane | |
| 4,5 | potrafi określić kiedy konieczne jest zastosowanie chemicznych metod ochrony roślin, wie gdzie szukać informacji o dostępnych środkach ochrony roślin, potrafi je wyszukać, dobiera je trafnie, ale nie zna środków alternatywnych | |
| 5,0 | potrafi określić kiedy konieczne jest zastosowanie chemicznych metod ochrony roślin, wie gdzie szukać informacji o dostępnych środkach ochrony roślin, potrafi je wyszukać, dobiera je trafnie, potrafi zaproponować alternatywne, a zarazem skuteczne środki zapewniające bezpieczeństwo dla środowiska |
Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| OG_1A_C14_K01 wyrobienie świadomości potrzeby dokształcania i samodoskonalenia w zakresie ochrony roślin przed chorobami | 2,0 | nie ma świadomości konieczności dokształcania i samokształcenia przez całe życie |
| 3,0 | ma świadomość konieczności dokształcania i samokształcenia przez całe życie, ale rzadko ją praktykuje | |
| 3,5 | ma świadomość konieczności dokształcania i samokształcenia przez całe życie i często ją praktykuje | |
| 4,0 | ma świadomość konieczności dokształcania i samokształcenia przez całe życie i zwykle ją praktykuje | |
| 4,5 | ma świadomość konieczności dokształcania i samokształcenia przez całe życie i prawie zawsze ją praktykuje | |
| 5,0 | ma świadomość konieczności dokształcania i samokształcenia przez całe życie i zawsze ją praktykuje | |
| OG_1A_C14_K02 wykształcenie świadomości ryzyka i umiejętności oceny skutków wykonywanych zabiegów chemicznych na rośliny uprawne i środowisko, w tym na organizmy pozyteczne | 2,0 | nie ma świadomości odpowiedzialności za podejmowane decyzje |
| 3,0 | ma świadomość odpowiedzialności za podejmowane decyzje, ale przy ich podejmowaniu rzadko zwraca uwagę na dobro środowiska | |
| 3,5 | ma świadomość odpowiedzialności za podejmowane decyzje, ale przy ich podejmowaniu tylko czasem zwraca uwagę na dobro środowiska | |
| 4,0 | ma świadomość odpowiedzialności za podejmowane decyzje, ale przy ich podejmowaniu nie zawsze zwraca uwagę na dobro środowiska | |
| 4,5 | ma świadomość odpowiedzialności za podejmowane decyzje, a przy ich podejmowaniu przeważnie zwraca uwagę na dobro środowiska | |
| 5,0 | ma świadomość odpowiedzialności za podejmowane decyzje, a przy ich podejmowaniu zawsze zwraca uwagę na dobro środowiska, decyzje te są logiczne i przemyślane |
Literatura podstawowa
- Kryczyński S., Weber Z., Fitopatologia. Tom 1., PWRiL, Poznań, 2010
- Kryczyński S., Weber Z., Fitopatologia. Tom 2., PWRiL, Poznań, 2011
- Borecki Z., Nauka o chorobach roślin, PWRiL, Warszawa, 2011
- Błaszkowski J., Adamska I., Czerniawska B., Madej T., ZIoło E., Przewodnik do zajęć z fitopatologii, http://www.zor.zut.edu.pl/Skrypt-web/Home.html, 2011
Literatura dodatkowa
- Borecki Z., Choroby drzew i krzewów owocowych i roslin jagodowych., Wyd. SGGW-AR, Warszawa, 1990
- Grabowski M., Choroby drzew owocowych, Plantpress, Kraków, 1999
- Kochman J., Węgorek W., Ochrona roślin, Plantpress, Kraków, 2011
- Mańka K., Fitopatologia leśna, PWRiL, Warszawa, 1998