ZUT - Krajowe Ramy Kwalifikacji / Rok 2013/2014 / Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt / Biologia (S1) / Biologia / Sylabus przedmiotu

Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Biologia (S1)
specjalność: Biologia

Sylabus przedmiotu Monitoring biologiczny:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów	Biologia
Forma studiów	studia stacjonarne	Poziom	pierwszego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta	licencjat
Obszary studiów	nauk przyrodniczych
Profil	ogólnoakademicki
Moduł	—
Przedmiot	Monitoring biologiczny
Specjalność	Biologia
Jednostka prowadząca	Katedra Biotechnologii Rozrodu Zwierząt i Higieny Środowiska
Nauczyciel odpowiedzialny	Agnieszka Tomza-Marciniak <Agnieszka.Tomza-Marciniak@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele
ECTS (planowane)	2,0	ECTS (formy)	2,0
Forma zaliczenia	zaliczenie	Język	polski
Blok obieralny	13	Grupa obieralna	4

Formy dydaktyczne

Forma dydaktyczna	KOD	Semestr	Godziny	ECTS	Waga	Zaliczenie
ćwiczenia audytoryjne	A	5	10	1,0	0,41	zaliczenie
wykłady	W	5	15	1,0	0,59	zaliczenie

Wymagania wstępne

KOD	Wymaganie wstępne
W-1	znajomość zagadnień zwiazanych z fizjologią, ekologią i ochroną środowiska

Cele przedmiotu

KOD	Cel modułu/przedmiotu
C-1	zapoznanie studentów ze znaczeniem monitoringu biologicznego w ocenie narażenia zawodowego i środowiskowego na czynniki chemiczne i fizyczne
C-2	zapoznanie studentów z markerami biologicznymi, biowskaźnikami i organizmami monitorowymi stosowanymi w ocenie skażenia środowiska i narażenia na określone czynniki
C-3	wykształcenie umiejętności wykorzystania wyników monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KOD	Treść programowa	Godziny
ćwiczenia audytoryjne
T-A-1	Monitorowanie biologiczne narażenia zawodowego i środowiskowego na metale i półmetale. Zalecane metody oznaczania i ocena narażenia na wybrane metale i półmetale w oparciu o ich stężenie w materiale biologicznym.	2
T-A-2	Monitorowanie biologiczne narażenia zawodowego i środowiskowego na związki organiczne. Zalecane metody oznaczania wybranych związków i ich metabolitów w płynach ustrojowych. Ocena narażenia na wybrane substancje chemiczne w oparciu o ich stężenie w materiale biologicznym.	2
T-A-3	Monitorowanie biologiczne narażenia na czynniki potencjalnie rakotwórcze. Metody oceny narażenia i wczesnych skutków biologicznych.	2
T-A-4	Ocena skażenia środowiska wybranymi związkami organicznymi i metalami ciężkimi – opracowanie i interpretacja wyników badań przeprowadzonych z wykorzystaniem organizmów bioindykacyjnych i metod monitoringu technicznego	4
		10
wykłady
T-W-1	Monitoring biologiczny jako narzędzie oceny narażenia zawodowego i środowiskowego na czynniki chemiczne i fizyczne.	2
T-W-2	Monitoring biologiczny narażenia zawodowego i środowiskowego. Pojęcia bat, bei, tlv. Dystrybucja i wiązanie tkankowe substancji chemicznych.	2
T-W-3	Monitoring biologiczny w ocenie skażenia środowiska. System zbierania danych o środowisku. Monitoring biologiczny zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, gleby i wody.	4
T-W-4	Wykorzystanie tolerancji ekologicznej w ocenie jakości środowiska.	2
T-W-5	Rola markerów biologicznych w identyfikacji zagrożeń i efektów fizjologicznych narażenia na skażenia środowiska.	2
T-W-6	Wykorzystanie monitoringu biologicznego, danych epidemiologicznych i monitoringu środowiskowego w ocenie ryzyka zdrowotnego ludności.	3
		15

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KOD	Forma aktywności	Godziny
ćwiczenia audytoryjne
A-A-1	uczestnictwo w zajęciach	10
A-A-2	przygotowanie się do zajęć	6
A-A-3	studiowanie literatury dotyczącej monitoringu biologicznego	6
A-A-4	przygotowanie się do kolokwium	8
		30
wykłady
A-W-1	uczestnictwo w zajęciach	15
A-W-2	studiowanie wskazanej literatury	8
A-W-3	przygotowanie się do kolokwium	7
		30

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KOD	Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1	wykład informacyjny
M-2	ćwiczenia praktyczne
M-3	pogadanka
M-4	objaśnienie

Sposoby oceny

KOD	Sposób oceny
S-1	Ocena podsumowująca: Warunkiem zaliczenia wykładów jest uzyskanie pozytywnego wyniku z testu końcowego. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest uzyskanie pozytywnej oceny z testu i odpowiedzi ustnej.
S-2	Ocena formująca: odpowiedź ustna
S-3	Ocena formująca: zaliczenie pisemne
S-4	Ocena formująca: ocena aktywności i postawy względem omawianych zagadnień

Zamierzone efekty kształcenia - wiedza

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
BL_1A_BL-S-O9.4_W01 wymienia i opisuje markery biologiczne stosowane w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego	BL_1A_W20	P1A_W01, P1A_W04, P1A_W05	C-1, C-2	T-W-1, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-W-2, T-W-5, T-W-6	M-1, M-3, M-4	S-3
BL_1A_BL-S-O9.4_W02 wymienia i opisuje organizmy monitorowe i biowskaźniki stosowane w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska	BL_1A_W13, BL_1A_W14	P1A_W01, P1A_W03, P1A_W04, P1A_W05, P1A_W06, P1A_W08	C-2	T-A-4, T-W-3, T-W-4	M-1, M-3	S-3
BL_1A_BL-S-O9.4_W03 opisuje rolę monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego	BL_1A_W09, BL_1A_W13, BL_1A_W14	P1A_W01, P1A_W03, P1A_W04, P1A_W05, P1A_W06, P1A_W07, P1A_W08	C-1	T-W-1, T-W-2, T-W-5, T-W-6	M-1, M-3, M-4	S-3

Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
BL_1A_BL-S-O9.4_U01 wykorzystuje wyniki biomonitoringu w ocenie stopnia skażenia środowiska i narażenia na określone czynniki	BL_1A_U02	P1A_U04, P1A_U06, P1A_U10, P1A_U11	C-3	T-A-4	M-2, M-4	S-2

Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
BL_1A_BL-S-O9.4_K01 wykazuje aktywną postawę w poszukiwaniu wiedzy o współczesnych problemach środowiskowych i znaczeniu monitoringu biologicznego	BL_1A_K03, BL_1A_K05	P1A_K01, P1A_K02, P1A_K03, P1A_K05, P1A_K06, P1A_K07, P1A_K08	C-1, C-2, C-3	T-W-1, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6	M-1, M-2, M-3, M-4	S-2, S-4

Kryterium oceny - wiedza

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
BL_1A_BL-S-O9.4_W01 wymienia i opisuje markery biologiczne stosowane w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego	2,0	Student nie potrafi zdefiniować określenia "marker biologiczny (biomarker)". Nie potrafi wymienić markerów biologicznych stosowanych w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego. Nie wykazuje zainteresowania poruszanymi zagadnieniami.
	3,0	Student potrafi wymienić część markerów biologicznych stosowanych w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego. Rozumie celowość ich stosowania. W zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele błędów. Wykazuje małe zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	3,5	Student potrafi wymienić większość omawianych na zajęciach markerów biologicznych stosowanych w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego, ale podczas ich opisywania popełnia dużo błędów. Wykazuje średnie zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	4,0	Student potrafi wymienić biomarkery stosowane w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego. Podczas ich opisywania popełnia błędy. Wykazuje znaczne zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	4,5	Student potrafi wymienić biomarkery stosowane w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego. Student potrafi je scharakteryzować bez popełnianie większych błędów. Wykazuje duże zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	5,0	Student potrafi bezbłędnie wymienić i scharakteryzować biomarkery stosowane w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego. Wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą w zakresie poruszanych zagadnień. Umiejętnie korzysta ze źródeł naukowych
BL_1A_BL-S-O9.4_W02 wymienia i opisuje organizmy monitorowe i biowskaźniki stosowane w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska	2,0	Student nie potrafi zdefiniować terminów "organizmy wskaźnikowe" i "biowskaźniki". Nie potrafi wymienić organizmów monitorowych i biowskaźników stosowanych w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska.
	3,0	Student potrafi wymienić część organizmów monitorowych i biowskaźników stosowanych w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska, ale podczas ich opisywania popełnia bardzo dużo błędów. Wykazuje małe zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	3,5	Student potrafi wymienić większość organizmów monitorowych i biowskaźników stosowanych w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska, ale podczas ich opisywania popełnia dużo błędów. Wykazuje średnie zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	4,0	Student potrafi wymienić organizmy monitorowe i biowskaźniki stosowane w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska. Podczas ich opisywania popełnia nieliczne błędy. Wykazuje znaczne zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	4,5	Student potrafi wymienić organizmy monitorowe i biowskaźniki stosowane w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska. Student potrafi je opisać bez popełnianie znaczących błędów. Wykazuje duże zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	5,0	Student potrafi bezbłędnie wymienić i opisać organizmy monitorowe i biowskaźniki stosowane w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska. Wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą w zakresie poruszanych zagadnień, umiejętnie korzysta ze źródeł naukowych.
BL_1A_BL-S-O9.4_W03 opisuje rolę monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego	2,0	Student nie potrafi omówić roli monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego związanego z narażeniem środowiskowym i zawodowym. Ma problemy z wyjaśnieniem w jakim celu prowadzony jest monitoring biologiczny. Nie wykazuje zainteresowania poruszanymi zagadnieniami.
	3,0	Student potrafi wyjaśnić celowość prowadzenia monitoringu biologicznego. Omawiająć rolę monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego, student popełnia bardzo dużo błędów. Ma problem z rozróżnieniem monitoringu biologicznego związanego z oceną narażenia zawodowego i środowiskowego na określone czynniki. Wykazuje małe zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	3,5	Student potrafi wyjaśnić, w sposób ogólnikowy, rolę i znaczenie monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego. Prezentując wiedzę popełnia dużo błędów merytorycznych. Rozróżnia monitoring biologiczny związany z oceną narażenia zawodowego i środowiskowego na określone czynniki.
	4,0	Student potrafi wyjaśnić rolę i znaczenie monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego, a prezentując wiedzę popełnia niewiele błędów. Rozróżnia monitoring biologiczny związany z oceną narażenia zawodowego i środowiskowego na określone czynniki. W stosunku do tematyki przedmiotu wykazuje duże zainteresowanie.
	4,5	Student potrafi wyjaśnić rolę i znaczenie monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego. Prezentując wiedzę popełnia mało znaczące błędy (sporadycznie). Rozróżnia monitoring biologiczny związany z oceną narażenia zawodowego i środowiskowego na określone czynniki. W stosunku do omawianych zagadnień wykazuje duże zainteresowanie.
	5,0	Student potrafi bezbłędnie wyjaśnić rolę i znaczenie monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego. Swobodnie wyjaśnia róznice między monitoringiem biologicznym związanym z oceną narażenia zawodowego a oceną narażenia środowiskowego na określone czynniki. Wykazuje duże zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami i ciekawość poznawczą; umiejętnie korzysta ze źródeł naukowych.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
BL_1A_BL-S-O9.4_U01 wykorzystuje wyniki biomonitoringu w ocenie stopnia skażenia środowiska i narażenia na określone czynniki	2,0	Student nie potrafi w oparciu o wyniki biomonitoringu wnioskować o stopniu skażenia środowiska i narażeniu na określone czynniki. Nie rozumie różnicy między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego.
	3,0	Student, z dużą pomocą nauczyciela, wyjaśnia różnice między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego. W niewielkim stopniu wykorzystuje tę wiedzę w ocenie narażenia na określone czynniki. Student wykazuje znaczne trudności w interpretacji wyników. Przy wnioskowaniu o stopniu skażenia środowiska i narażenia popełnia bardzo dużo błędów.
	3,5	Student, z niewielką pomocą nauczyciela, wyjaśnia różnice między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego i stosuje tę wiedzę w ocenie narażenia na określone czynniki. Student wykazuje niewielkie trudności w interpretacji wyników. Przy wnioskowaniu o stopniu skażenia środowiska i narażenia popełnia dużo błędów.
	4,0	Student wyjaśnia różnice między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego i stosuje tę wiedzę w ocenie narażenia na określone czynniki. Student wykazuje niewielkie trudności w interpretacji wyników. Przy wnioskowaniu o stopniu skażenia środowiska i narażenia popełnia niewiele błędów.
	4,5	Student wyjaśnia różnice między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego i stosuje tę wiedzę w ocenie narażenia na określone czynniki. Student interpretuje wyniki w sposób prawidłowy. Przy wnioskowaniu o stopniu skażenia środowiska i narażenia popełnia jedynie mało znaczące błędy.
	5,0	Student rozumie różnice między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego i stosuje tę wiedzę w ocenie narażenia na określone czynniki. Student interpretuje wyniki w sposób prawidłowy. Prawidłowo wnioskuje o stopniu skażenia środowiska i narażenia na określone czynniki. Swobodnie porusza się w danej tematyce i prawidłowo wykorzystuje materiały źródłowe.

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
BL_1A_BL-S-O9.4_K01 wykazuje aktywną postawę w poszukiwaniu wiedzy o współczesnych problemach środowiskowych i znaczeniu monitoringu biologicznego	2,0	Student nie interesuje się problematyką środowiskową i w tym kontekście nie rozumie znaczenia monitoringu biologicznego.
	3,0	Student w niewielkim stopniu interesuje się problematyką środowiskową i nie rozumie znaczenia monitoringu biologicznego. Wykazuje raczej bierną postawę w zdobywaniu wiedzy.
	3,5	Student w niewielkim stopniu interesuje się problematyką środowiskową i nie w pełni rozumie znaczenie i konieczność prowadzenia monitoringu biologicznego w ocenie np. narażenia na szkodliwe czynniki. Wykazuje raczej bierną postawę w zdobywaniu wiedzy.
	4,0	Student w średnim stopniu interesuje się aktualnymi problemami środowiskowymi i zagrożeniami z tym związanymi. Nie w pełni rozumie znaczenie i konieczność prowadzenia monitoringu biologicznego w ocenie narażenia na szkodliwe czynniki.
	4,5	Student w dużym stopniu interesuje się aktualnymi problemami środowiskowymi i zagrożeniami z tym związanymi. Rozumie znaczenie i konieczność prowadzenia monitoringu biologicznego w ocenie narażenia na szkodliwe czynniki. W miarę samodzielnie korzysta z materiałów źródłowych.
	5,0	Student wykazuje aktywną postawę w poszukiwaniu wiedzy o współczesnych problemach środowiskowych i znaczeniu monitoringu biologicznego. Student odznacza się dużą samodzielnością w podejmowanych działaniach, służących zgłębianiu wiedzy.

Literatura podstawowa

Zimny H., Ekologiczna ocena stanu srodowiska. Bioindykacja i biomonitoring, AR-W, A. Grzegorczyk, Warszawa, 2006
Szumska M., Tyrpień K., Biomonitoring ksenobiotyków - wybrane zagadnienia, MedPharm, Wrocław, 2011

Treści programowe - ćwiczenia audytoryjne

KOD	Treść programowa	Godziny
T-A-1	Monitorowanie biologiczne narażenia zawodowego i środowiskowego na metale i półmetale. Zalecane metody oznaczania i ocena narażenia na wybrane metale i półmetale w oparciu o ich stężenie w materiale biologicznym.	2
T-A-2	Monitorowanie biologiczne narażenia zawodowego i środowiskowego na związki organiczne. Zalecane metody oznaczania wybranych związków i ich metabolitów w płynach ustrojowych. Ocena narażenia na wybrane substancje chemiczne w oparciu o ich stężenie w materiale biologicznym.	2
T-A-3	Monitorowanie biologiczne narażenia na czynniki potencjalnie rakotwórcze. Metody oceny narażenia i wczesnych skutków biologicznych.	2
T-A-4	Ocena skażenia środowiska wybranymi związkami organicznymi i metalami ciężkimi – opracowanie i interpretacja wyników badań przeprowadzonych z wykorzystaniem organizmów bioindykacyjnych i metod monitoringu technicznego	4
		10

Treści programowe - wykłady

KOD	Treść programowa	Godziny
T-W-1	Monitoring biologiczny jako narzędzie oceny narażenia zawodowego i środowiskowego na czynniki chemiczne i fizyczne.	2
T-W-2	Monitoring biologiczny narażenia zawodowego i środowiskowego. Pojęcia bat, bei, tlv. Dystrybucja i wiązanie tkankowe substancji chemicznych.	2
T-W-3	Monitoring biologiczny w ocenie skażenia środowiska. System zbierania danych o środowisku. Monitoring biologiczny zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, gleby i wody.	4
T-W-4	Wykorzystanie tolerancji ekologicznej w ocenie jakości środowiska.	2
T-W-5	Rola markerów biologicznych w identyfikacji zagrożeń i efektów fizjologicznych narażenia na skażenia środowiska.	2
T-W-6	Wykorzystanie monitoringu biologicznego, danych epidemiologicznych i monitoringu środowiskowego w ocenie ryzyka zdrowotnego ludności.	3
		15

Formy aktywności - ćwiczenia audytoryjne

KOD	Forma aktywności	Godziny
A-A-1	uczestnictwo w zajęciach	10
A-A-2	przygotowanie się do zajęć	6
A-A-3	studiowanie literatury dotyczącej monitoringu biologicznego	6
A-A-4	przygotowanie się do kolokwium	8
		30

(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KOD	Forma aktywności	Godziny
A-W-1	uczestnictwo w zajęciach	15
A-W-2	studiowanie wskazanej literatury	8
A-W-3	przygotowanie się do kolokwium	7
		30

(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O9.4_W01	wymienia i opisuje markery biologiczne stosowane w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_W20	zna mechanizmy przemian i efektów biologicznych na różnym poziomie organizacji orgaznimu i biocenozy
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_W01	rozumie podstawowe zjawiska i procesy przyrodnicze
	P1A_W04	ma wiedzę w zakresie najważniejszych problemów z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów oraz zna ich powiązania z innymi dyscyplinami przyrodniczymi
	P1A_W05	ma wiedzę w zakresie podstawowych kategorii pojęciowych i terminologii przyrodniczej oraz ma znajomość rozwoju dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów i stosowanych w nich metod badawczych
Cel przedmiotu	C-1	zapoznanie studentów ze znaczeniem monitoringu biologicznego w ocenie narażenia zawodowego i środowiskowego na czynniki chemiczne i fizyczne
Cel przedmiotu	C-2	zapoznanie studentów z markerami biologicznymi, biowskaźnikami i organizmami monitorowymi stosowanymi w ocenie skażenia środowiska i narażenia na określone czynniki
Treści programowe	T-W-1	Monitoring biologiczny jako narzędzie oceny narażenia zawodowego i środowiskowego na czynniki chemiczne i fizyczne.
	T-A-1	Monitorowanie biologiczne narażenia zawodowego i środowiskowego na metale i półmetale. Zalecane metody oznaczania i ocena narażenia na wybrane metale i półmetale w oparciu o ich stężenie w materiale biologicznym.
	T-A-2	Monitorowanie biologiczne narażenia zawodowego i środowiskowego na związki organiczne. Zalecane metody oznaczania wybranych związków i ich metabolitów w płynach ustrojowych. Ocena narażenia na wybrane substancje chemiczne w oparciu o ich stężenie w materiale biologicznym.
	T-A-3	Monitorowanie biologiczne narażenia na czynniki potencjalnie rakotwórcze. Metody oceny narażenia i wczesnych skutków biologicznych.
	T-W-2	Monitoring biologiczny narażenia zawodowego i środowiskowego. Pojęcia bat, bei, tlv. Dystrybucja i wiązanie tkankowe substancji chemicznych.
	T-W-5	Rola markerów biologicznych w identyfikacji zagrożeń i efektów fizjologicznych narażenia na skażenia środowiska.
	T-W-6	Wykorzystanie monitoringu biologicznego, danych epidemiologicznych i monitoringu środowiskowego w ocenie ryzyka zdrowotnego ludności.
Metody nauczania	M-1	wykład informacyjny
	M-3	pogadanka
	M-4	objaśnienie
Sposób oceny	S-3	Ocena formująca: zaliczenie pisemne
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie potrafi zdefiniować określenia "marker biologiczny (biomarker)". Nie potrafi wymienić markerów biologicznych stosowanych w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego. Nie wykazuje zainteresowania poruszanymi zagadnieniami.
	3,0	Student potrafi wymienić część markerów biologicznych stosowanych w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego. Rozumie celowość ich stosowania. W zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele błędów. Wykazuje małe zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	3,5	Student potrafi wymienić większość omawianych na zajęciach markerów biologicznych stosowanych w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego, ale podczas ich opisywania popełnia dużo błędów. Wykazuje średnie zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	4,0	Student potrafi wymienić biomarkery stosowane w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego. Podczas ich opisywania popełnia błędy. Wykazuje znaczne zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	4,5	Student potrafi wymienić biomarkery stosowane w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego. Student potrafi je scharakteryzować bez popełnianie większych błędów. Wykazuje duże zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	5,0	Student potrafi bezbłędnie wymienić i scharakteryzować biomarkery stosowane w ocenie narażenia środowiskowego i zawodowego. Wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą w zakresie poruszanych zagadnień. Umiejętnie korzysta ze źródeł naukowych

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O9.4_W02	wymienia i opisuje organizmy monitorowe i biowskaźniki stosowane w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_W13	zna podstawowe procesy, rozłożone w czasie i w różnych środowiskach, prowadzące do przekształcania się cech i właściwości organizmów żywych
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_W14	zna powiązania między organizmami żywymi a środowiskiem biotycznym i abiotycznym
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_W01	rozumie podstawowe zjawiska i procesy przyrodnicze
	P1A_W03	ma wiedzę z zakresu matematyki, fizyki i chemii niezbędną dla zrozumienia podstawowych procesów i zjawisk przyrodniczych
	P1A_W04	ma wiedzę w zakresie najważniejszych problemów z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów oraz zna ich powiązania z innymi dyscyplinami przyrodniczymi
	P1A_W05	ma wiedzę w zakresie podstawowych kategorii pojęciowych i terminologii przyrodniczej oraz ma znajomość rozwoju dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów i stosowanych w nich metod badawczych
	P1A_W06	ma wiedzę w zakresie statystyki i informatyki na poziomie pozwalającym na opisywanie i interpretowanie zjawisk przyrodniczych
	P1A_W08	rozumie związki między osiągnięciami wybranej dziedziny nauki i dyscypliny nauk przyrodniczych a możliwościami ich wykorzystania w życiu społeczno-gospodarczym z uwzględnieniem zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej
Cel przedmiotu	C-2	zapoznanie studentów z markerami biologicznymi, biowskaźnikami i organizmami monitorowymi stosowanymi w ocenie skażenia środowiska i narażenia na określone czynniki
Treści programowe	T-A-4	Ocena skażenia środowiska wybranymi związkami organicznymi i metalami ciężkimi – opracowanie i interpretacja wyników badań przeprowadzonych z wykorzystaniem organizmów bioindykacyjnych i metod monitoringu technicznego
	T-W-3	Monitoring biologiczny w ocenie skażenia środowiska. System zbierania danych o środowisku. Monitoring biologiczny zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, gleby i wody.
	T-W-4	Wykorzystanie tolerancji ekologicznej w ocenie jakości środowiska.
Metody nauczania	M-1	wykład informacyjny
Metody nauczania	M-3	pogadanka
Sposób oceny	S-3	Ocena formująca: zaliczenie pisemne
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie potrafi zdefiniować terminów "organizmy wskaźnikowe" i "biowskaźniki". Nie potrafi wymienić organizmów monitorowych i biowskaźników stosowanych w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska.
	3,0	Student potrafi wymienić część organizmów monitorowych i biowskaźników stosowanych w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska, ale podczas ich opisywania popełnia bardzo dużo błędów. Wykazuje małe zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	3,5	Student potrafi wymienić większość organizmów monitorowych i biowskaźników stosowanych w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska, ale podczas ich opisywania popełnia dużo błędów. Wykazuje średnie zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	4,0	Student potrafi wymienić organizmy monitorowe i biowskaźniki stosowane w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska. Podczas ich opisywania popełnia nieliczne błędy. Wykazuje znaczne zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	4,5	Student potrafi wymienić organizmy monitorowe i biowskaźniki stosowane w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska. Student potrafi je opisać bez popełnianie znaczących błędów. Wykazuje duże zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	5,0	Student potrafi bezbłędnie wymienić i opisać organizmy monitorowe i biowskaźniki stosowane w kontroli zanieczyszczeń określonych elementów środowiska. Wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą w zakresie poruszanych zagadnień, umiejętnie korzysta ze źródeł naukowych.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O9.4_W03	opisuje rolę monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_W09	zna biochemiczne podłoże procesów życiowych bazujące na wiedzy o klasyfikacji, budowie, funkcjach i przemianach substratów wystepujących w żywych organizmach
	BL_1A_W13	zna podstawowe procesy, rozłożone w czasie i w różnych środowiskach, prowadzące do przekształcania się cech i właściwości organizmów żywych
	BL_1A_W14	zna powiązania między organizmami żywymi a środowiskiem biotycznym i abiotycznym
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_W01	rozumie podstawowe zjawiska i procesy przyrodnicze
	P1A_W03	ma wiedzę z zakresu matematyki, fizyki i chemii niezbędną dla zrozumienia podstawowych procesów i zjawisk przyrodniczych
	P1A_W04	ma wiedzę w zakresie najważniejszych problemów z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów oraz zna ich powiązania z innymi dyscyplinami przyrodniczymi
	P1A_W05	ma wiedzę w zakresie podstawowych kategorii pojęciowych i terminologii przyrodniczej oraz ma znajomość rozwoju dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów i stosowanych w nich metod badawczych
	P1A_W06	ma wiedzę w zakresie statystyki i informatyki na poziomie pozwalającym na opisywanie i interpretowanie zjawisk przyrodniczych
	P1A_W07	ma wiedzę w zakresie podstawowych technik i narzędzi badawczych stosowanych w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów
	P1A_W08	rozumie związki między osiągnięciami wybranej dziedziny nauki i dyscypliny nauk przyrodniczych a możliwościami ich wykorzystania w życiu społeczno-gospodarczym z uwzględnieniem zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej
Cel przedmiotu	C-1	zapoznanie studentów ze znaczeniem monitoringu biologicznego w ocenie narażenia zawodowego i środowiskowego na czynniki chemiczne i fizyczne
Treści programowe	T-W-1	Monitoring biologiczny jako narzędzie oceny narażenia zawodowego i środowiskowego na czynniki chemiczne i fizyczne.
	T-W-2	Monitoring biologiczny narażenia zawodowego i środowiskowego. Pojęcia bat, bei, tlv. Dystrybucja i wiązanie tkankowe substancji chemicznych.
	T-W-5	Rola markerów biologicznych w identyfikacji zagrożeń i efektów fizjologicznych narażenia na skażenia środowiska.
	T-W-6	Wykorzystanie monitoringu biologicznego, danych epidemiologicznych i monitoringu środowiskowego w ocenie ryzyka zdrowotnego ludności.
Metody nauczania	M-1	wykład informacyjny
	M-3	pogadanka
	M-4	objaśnienie
Sposób oceny	S-3	Ocena formująca: zaliczenie pisemne
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie potrafi omówić roli monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego związanego z narażeniem środowiskowym i zawodowym. Ma problemy z wyjaśnieniem w jakim celu prowadzony jest monitoring biologiczny. Nie wykazuje zainteresowania poruszanymi zagadnieniami.
	3,0	Student potrafi wyjaśnić celowość prowadzenia monitoringu biologicznego. Omawiająć rolę monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego, student popełnia bardzo dużo błędów. Ma problem z rozróżnieniem monitoringu biologicznego związanego z oceną narażenia zawodowego i środowiskowego na określone czynniki. Wykazuje małe zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
	3,5	Student potrafi wyjaśnić, w sposób ogólnikowy, rolę i znaczenie monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego. Prezentując wiedzę popełnia dużo błędów merytorycznych. Rozróżnia monitoring biologiczny związany z oceną narażenia zawodowego i środowiskowego na określone czynniki.
	4,0	Student potrafi wyjaśnić rolę i znaczenie monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego, a prezentując wiedzę popełnia niewiele błędów. Rozróżnia monitoring biologiczny związany z oceną narażenia zawodowego i środowiskowego na określone czynniki. W stosunku do tematyki przedmiotu wykazuje duże zainteresowanie.
	4,5	Student potrafi wyjaśnić rolę i znaczenie monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego. Prezentując wiedzę popełnia mało znaczące błędy (sporadycznie). Rozróżnia monitoring biologiczny związany z oceną narażenia zawodowego i środowiskowego na określone czynniki. W stosunku do omawianych zagadnień wykazuje duże zainteresowanie.
	5,0	Student potrafi bezbłędnie wyjaśnić rolę i znaczenie monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego. Swobodnie wyjaśnia róznice między monitoringiem biologicznym związanym z oceną narażenia zawodowego a oceną narażenia środowiskowego na określone czynniki. Wykazuje duże zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami i ciekawość poznawczą; umiejętnie korzysta ze źródeł naukowych.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O9.4_U01	wykorzystuje wyniki biomonitoringu w ocenie stopnia skażenia środowiska i narażenia na określone czynniki
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_U02	umie określić zjawiska i procesy fizyczne, chemiczne w środowisku naturalnym i użytkowanym przez człowieka; dokonuje pomiarów i określa podstawowe wielkości fizyczne i chemiczne; przeprowadza proste doświadczenia z fizyki i chemii; potrafi określić ryzyko i przewidzieć ewentualne niebezpieczeństwo wynikające z zachodzących procesów i zjawisk;
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_U04	wykonuje zlecone proste zadania badawcze lub ekspertyzy pod kierunkiem opiekuna naukowego
	P1A_U06	przeprowadza obserwacje oraz wykonuje w terenie lub laboratorium proste pomiary fizyczne, biologiczne i chemiczne
	P1A_U10	posiada umiejętność wystąpień ustnych w języku polskim i języku obcym, dotyczących zagadnień szczegółowych z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów
	P1A_U11	uczy się samodzielnie w sposób ukierunkowany
Cel przedmiotu	C-3	wykształcenie umiejętności wykorzystania wyników monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego
Treści programowe	T-A-4	Ocena skażenia środowiska wybranymi związkami organicznymi i metalami ciężkimi – opracowanie i interpretacja wyników badań przeprowadzonych z wykorzystaniem organizmów bioindykacyjnych i metod monitoringu technicznego
Metody nauczania	M-2	ćwiczenia praktyczne
Metody nauczania	M-4	objaśnienie
Sposób oceny	S-2	Ocena formująca: odpowiedź ustna
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie potrafi w oparciu o wyniki biomonitoringu wnioskować o stopniu skażenia środowiska i narażeniu na określone czynniki. Nie rozumie różnicy między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego.
	3,0	Student, z dużą pomocą nauczyciela, wyjaśnia różnice między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego. W niewielkim stopniu wykorzystuje tę wiedzę w ocenie narażenia na określone czynniki. Student wykazuje znaczne trudności w interpretacji wyników. Przy wnioskowaniu o stopniu skażenia środowiska i narażenia popełnia bardzo dużo błędów.
	3,5	Student, z niewielką pomocą nauczyciela, wyjaśnia różnice między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego i stosuje tę wiedzę w ocenie narażenia na określone czynniki. Student wykazuje niewielkie trudności w interpretacji wyników. Przy wnioskowaniu o stopniu skażenia środowiska i narażenia popełnia dużo błędów.
	4,0	Student wyjaśnia różnice między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego i stosuje tę wiedzę w ocenie narażenia na określone czynniki. Student wykazuje niewielkie trudności w interpretacji wyników. Przy wnioskowaniu o stopniu skażenia środowiska i narażenia popełnia niewiele błędów.
	4,5	Student wyjaśnia różnice między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego i stosuje tę wiedzę w ocenie narażenia na określone czynniki. Student interpretuje wyniki w sposób prawidłowy. Przy wnioskowaniu o stopniu skażenia środowiska i narażenia popełnia jedynie mało znaczące błędy.
	5,0	Student rozumie różnice między wynikami otrzymanymi z wykorzystaniem monitoringu biologicznego a wynikami z monitoringu technicznego i stosuje tę wiedzę w ocenie narażenia na określone czynniki. Student interpretuje wyniki w sposób prawidłowy. Prawidłowo wnioskuje o stopniu skażenia środowiska i narażenia na określone czynniki. Swobodnie porusza się w danej tematyce i prawidłowo wykorzystuje materiały źródłowe.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O9.4_K01	wykazuje aktywną postawę w poszukiwaniu wiedzy o współczesnych problemach środowiskowych i znaczeniu monitoringu biologicznego
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_K03	przejawia aktywny udział i zdyscyplinowanie w pracy indywidualnej oraz grupowej wykazując odpowiedzialne współdziałanie zarówno jako członek jak i lider zespołu koleżeńskiego
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_K05	ma otwartą i poszukującą postawę ogólnego i kierunkowego kształtowania i rozwijania własnej aktywności poznawczej w oparciu o różne naukowe źródła informacji
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_K01	rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie
	P1A_K02	potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role
	P1A_K03	potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania
	P1A_K05	rozumie potrzebę podnoszenia kompetencji zawodowych i osobistych
	P1A_K06	jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo pracy własnej i innych; umie postępować w stanach zagrożenia
	P1A_K07	wykazuje potrzebę stałego aktualizowania wiedzy kierunkowej
	P1A_K08	potrafi myśleć i działać w sposób przedsiębiorczy
Cel przedmiotu	C-1	zapoznanie studentów ze znaczeniem monitoringu biologicznego w ocenie narażenia zawodowego i środowiskowego na czynniki chemiczne i fizyczne
	C-2	zapoznanie studentów z markerami biologicznymi, biowskaźnikami i organizmami monitorowymi stosowanymi w ocenie skażenia środowiska i narażenia na określone czynniki
	C-3	wykształcenie umiejętności wykorzystania wyników monitoringu biologicznego w ocenie ryzyka zdrowotnego
Treści programowe	T-W-1	Monitoring biologiczny jako narzędzie oceny narażenia zawodowego i środowiskowego na czynniki chemiczne i fizyczne.
	T-A-1	Monitorowanie biologiczne narażenia zawodowego i środowiskowego na metale i półmetale. Zalecane metody oznaczania i ocena narażenia na wybrane metale i półmetale w oparciu o ich stężenie w materiale biologicznym.
	T-A-2	Monitorowanie biologiczne narażenia zawodowego i środowiskowego na związki organiczne. Zalecane metody oznaczania wybranych związków i ich metabolitów w płynach ustrojowych. Ocena narażenia na wybrane substancje chemiczne w oparciu o ich stężenie w materiale biologicznym.
	T-A-3	Monitorowanie biologiczne narażenia na czynniki potencjalnie rakotwórcze. Metody oceny narażenia i wczesnych skutków biologicznych.
	T-A-4	Ocena skażenia środowiska wybranymi związkami organicznymi i metalami ciężkimi – opracowanie i interpretacja wyników badań przeprowadzonych z wykorzystaniem organizmów bioindykacyjnych i metod monitoringu technicznego
	T-W-2	Monitoring biologiczny narażenia zawodowego i środowiskowego. Pojęcia bat, bei, tlv. Dystrybucja i wiązanie tkankowe substancji chemicznych.
	T-W-3	Monitoring biologiczny w ocenie skażenia środowiska. System zbierania danych o środowisku. Monitoring biologiczny zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, gleby i wody.
	T-W-4	Wykorzystanie tolerancji ekologicznej w ocenie jakości środowiska.
	T-W-5	Rola markerów biologicznych w identyfikacji zagrożeń i efektów fizjologicznych narażenia na skażenia środowiska.
	T-W-6	Wykorzystanie monitoringu biologicznego, danych epidemiologicznych i monitoringu środowiskowego w ocenie ryzyka zdrowotnego ludności.
Metody nauczania	M-1	wykład informacyjny
	M-2	ćwiczenia praktyczne
	M-3	pogadanka
	M-4	objaśnienie
Sposób oceny	S-2	Ocena formująca: odpowiedź ustna
Sposób oceny	S-4	Ocena formująca: ocena aktywności i postawy względem omawianych zagadnień
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie interesuje się problematyką środowiskową i w tym kontekście nie rozumie znaczenia monitoringu biologicznego.
	3,0	Student w niewielkim stopniu interesuje się problematyką środowiskową i nie rozumie znaczenia monitoringu biologicznego. Wykazuje raczej bierną postawę w zdobywaniu wiedzy.
	3,5	Student w niewielkim stopniu interesuje się problematyką środowiskową i nie w pełni rozumie znaczenie i konieczność prowadzenia monitoringu biologicznego w ocenie np. narażenia na szkodliwe czynniki. Wykazuje raczej bierną postawę w zdobywaniu wiedzy.
	4,0	Student w średnim stopniu interesuje się aktualnymi problemami środowiskowymi i zagrożeniami z tym związanymi. Nie w pełni rozumie znaczenie i konieczność prowadzenia monitoringu biologicznego w ocenie narażenia na szkodliwe czynniki.
	4,5	Student w dużym stopniu interesuje się aktualnymi problemami środowiskowymi i zagrożeniami z tym związanymi. Rozumie znaczenie i konieczność prowadzenia monitoringu biologicznego w ocenie narażenia na szkodliwe czynniki. W miarę samodzielnie korzysta z materiałów źródłowych.
	5,0	Student wykazuje aktywną postawę w poszukiwaniu wiedzy o współczesnych problemach środowiskowych i znaczeniu monitoringu biologicznego. Student odznacza się dużą samodzielnością w podejmowanych działaniach, służących zgłębianiu wiedzy.