ZUT - Krajowe Ramy Kwalifikacji / Rok 2012/2013 / Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt / Zootechnika (N2) / Hodowla zwierząt amatorskich i laboratoryjnych / Sylabus przedmiotu - Hodowla zachowawcza zwierząt gospodarskich

Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Zootechnika (N2)
specjalność: Hodowla zwierząt amatorskich i laboratoryjnych

Sylabus przedmiotu Hodowla zachowawcza zwierząt gospodarskich:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów	Zootechnika
Forma studiów	studia niestacjonarne	Poziom	drugiego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta	magister inżynier
Obszary studiów	nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych, studiów inżynierskich
Profil	ogólnoakademicki
Moduł	—
Przedmiot	Hodowla zachowawcza zwierząt gospodarskich
Specjalność	Hodowla zwierząt gospodarskich
Jednostka prowadząca	Katedra Nauk o Zwierzętach Przeżuwających
Nauczyciel odpowiedzialny	Małgorzata Szewczuk <Malgorzata.Szewczuk@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele
ECTS (planowane)	3,0	ECTS (formy)	3,0
Forma zaliczenia	zaliczenie	Język	polski
Blok obieralny	—	Grupa obieralna	—

Formy dydaktyczne

Forma dydaktyczna	KOD	Semestr	Godziny	ECTS	Waga	Zaliczenie
ćwiczenia audytoryjne	A	4	8	1,5	0,41	zaliczenie
wykłady	W	4	7	1,5	0,59	zaliczenie

Wymagania wstępne

KOD	Wymaganie wstępne
W-1	Znajomość podstawowych zasad chowu i hodowli wybranych gatunków zwierząt gospodarskich.

Cele przedmiotu

KOD	Cel modułu/przedmiotu
C-1	Zapoznanie studentów ze znaczeniem ochrony autochtonicznych ras zwierząt gospodarskich oraz z programami ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich i możliwościami uzyskania środków finansowych na wsparcie hodowli.

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KOD	Treść programowa	Godziny
ćwiczenia audytoryjne
T-A-1	Główne założenia programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego czerwonego i rasy białogrzbietej.	2
T-A-2	Program hodowlany ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego czerwono-białego. Program ochrony zasobów genetycznych bydła rasy polskiej czarno białej.	1
T-A-3	Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy cakiel podhalański oraz rasy merynos polski w starym typie.	1
T-A-4	Podstawowe założenia programu hodowlanego dla drobiu (gęsi, kaczki, kury).	1
T-A-5	Hodowla zachowawcza wybranych zwierząt futerkowych.	1
T-A-6	Program hodowlany dla pstrąga i karpia.	1
T-A-7	Rola i znaczenie programów ochrony w kształtowaniu się populacji koni zagrożonych ras rodzimych.	1
		8
wykłady
T-W-1	Krajowe Programy Rolnośrodowiskowe wspierające hodowlę zachowawczą. Znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich.	1
T-W-2	Metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych bydła białogrzbietego i polskiego czerwonego. Podstawy organizacyjne realizacji programu. Ocena efektywności działań programu.	1
T-W-3	Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Uzasadnienie konieczności ochrony przed wyginięciem wybranych ras owiec. Dążenie do zachowania wzorca rasowego wybranych ras owiec i ochrona przed wyginięciem.	1
T-W-4	Rola i znaczenie rodzimych ras świń oraz możliwości ich ochrony.	1
T-W-5	Alternatywne kierunki wykorzystania lokalnych ras zwierząt szansą na poprawę sytuacji ekonomicznej gospodarstw. Program hodowlany dla kozy karpackiej.	1
T-W-6	Produkcyjność i jakość jaj kur ras zachowawczych zielononóżka kuropatwiana (Z-11) i żółtonóżka kuropatwiana (Ż-33). Produkcyjność kur nieśnych objętych programem ochrony w warunkach chowu przyzagrodowego.	1
T-W-7	Rodzime rasy zwierząt podstawą żywności regionalnej. Rodzime rasy eksponowane na krajowych i niektórych regionalnych wystawach zwierząt hodowlanych.	1
		7

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KOD	Forma aktywności	Godziny
ćwiczenia audytoryjne
A-A-1	Uczestnictwo w zajęciach audytoryjnych.	8
A-A-2	Studiowanie wskazanej literatury.	15
A-A-3	Przygotowanie projektów na wskazane tematy	14
A-A-4	Studiowanie wskazanej literatury.	8
		45
wykłady
A-W-1	Uczestnictwo w wykładach.	15
A-W-2	Samodzielne studiowanie tematyki wykładów.	10
A-W-3	Czytanie wskazanej literatury.	4
A-W-4	Przygotowanie się do kolokwium i zaliczenia wykładów.	8
A-W-5	Samodzielne studiowanie tematyki wykładów.	2
A-W-6	Czytanie wskazanej literatury.	2
A-W-7	Przygotowanie się do kolokwium i zaliczenia wykładów.	4
		45

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KOD	Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1	Wykład informacyjny.
M-2	Prezentacja mulitedialna.
M-3	Film dydaktyczny.
M-4	Ćwiczenia przedmiotowe.

Sposoby oceny

KOD	Sposób oceny
S-1	Ocena formująca: Przygotowanie i omówienie prezentacji multimedialnej.
S-2	Ocena podsumowująca: Ocena końcowa przedmiotu na podstawie prezentacji i zaliczenia pisemnego.
S-3	Ocena formująca: Ocena ciągła.

Zamierzone efekty kształcenia - wiedza

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
ZO_2A_HZG-D5_W01 Zapoznanie studentów z szeroko pojętą tematyką hodowli zachowawczej różnych gatunków zwierząt gospodarskich.	ZO_2A_W09, ZO_2A_W06	R2A_W05	InzA2_W01, InzA2_W02, InzA2_W04, InzA2_W05	C-1	T-W-5, T-A-3, T-W-6, T-A-1, T-W-4, T-A-2, T-W-1, T-W-7, T-W-2, T-W-3, T-A-5, T-A-4	M-1, M-4, M-3, M-2	S-2, S-3, S-1

Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
ZO_2A_HZG-D5_U01 Umiejętność posługiwania się głównymi pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Umiejętność uzasadnienienia konieczności ochrony wybranych ras zwierząt z uwzględnieniem ich historii oraz wzorca budowy. Rozwiązywanie ewentualnych problemów mogących wystąpić w małych, zamkniętych populacjach rodzimych ras zwierząt gospodarskich.	ZO_2A_U11	R2A_U01, R2A_U02, R2A_U03, R2A_U04, R2A_U05, R2A_U06	InzA2_U02, InzA2_U03, InzA2_U04, InzA2_U06, InzA2_U07, InzA2_U08	C-1	T-W-5, T-A-4, T-W-3, T-A-1, T-W-1, T-A-2, T-W-4, T-A-3, T-A-5, T-W-7, T-W-6, T-W-2	M-1, M-4, M-3, M-2	S-2

Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
ZO_2A_HZG-D5_K01 Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Zna gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objętych ochroną zachowawczą i potrafi na podstawie zdobytej wiedzy założyć stado zachowawcze.	ZO_2A_K08	R2A_K05, R2A_K06	—	C-1	T-A-5, T-W-3, T-W-1, T-A-3, T-A-1, T-W-6, T-W-7, T-W-4, T-W-2, T-A-4, T-A-2, T-W-5	M-1, M-2, M-3, M-4	S-1, S-2, S-3

Kryterium oceny - wiedza

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
ZO_2A_HZG-D5_W01 Zapoznanie studentów z szeroko pojętą tematyką hodowli zachowawczej różnych gatunków zwierząt gospodarskich.	2,0	Student nie wie co oznacza hodowla zachowawcza i nie wie na czym polega. Student nie opanował podstawowych wiadomości dotyczących chowu i hodowli zwierząt gospodarskich.
	3,0	Student zna podstawowe pojęcia związane z hodowlą zachowawczą zwierząt. Opanował podstawowe wiadomości dotyczące chowu i hodowli zwierząt gospodarskich. Zna gatunki zwierząt objęte programem ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wyjaśnić znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich. Potrafi odnaleźć programy wspierające finansowo hodowlę zachowawczą.
	3,5	Student poprawnie posługuje się pojęciami związanymi z hodowlą zachowawczą. Zna gatunki zwierząt i rasy objęte programem ochrony zasobów genetycznych. Potrafi wyjaśnić znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich. Potrafi odnaleźć programy wspierające finansowo hodowlę zachowawczą. Zna metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych niektórych gatunków zwierząt.
	4,0	Student umiejętnie posługuje się pojęciami związanymi z hodowlą zachowawczą. Zna gatunki zwierząt i rasy objęte programem ochrony zasobów genetycznych. Potrafi wyjaśnić znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich. Uzasadnienia konieczność ochrony przed wyginięciem wybranych ras zwierząt. Potrafi odnaleźć programy wspierające finansowo hodowlę zachowawczą. Zna metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych. Student potrafi scharakteryzować zalety produktów pochodzących od zwierząt objętych programem bioróżnorodności i wykorzystuje zdobytą wiedzę w promowaniu tych produktów.
	4,5	Student umiejętnie posługuje się pojęciami związanymi z hodowlą zachowawczą. Zna gatunki zwierząt i rasy objęte programem ochrony zasobów genetycznych. Potrafi wyjaśnić znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich. Uzasadnienia konieczność ochrony przed wyginięciem wybranych ras zwierząt. Potrafi odnaleźć programy wspierające finansowo hodowlę zachowawczą. Zna metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych. Student potrafi scharakteryzować zalety produktów pochodzących od zwierząt objętych programem bioróżnorodności i wykorzystuje zdobytą wiedzę w promowaniu tych produktów. Wie jak poprawić rentowność gospodarstw, w których utrzymywane są rasy objęte hodowlą. Rodzime rasy eksponowane na krajowych i niektórych regionalnych wystawach zwierząt hodowlanych.
	5,0	Student bardzo dobrze posługuje się pojęciami związanymi z hodowlą zachowawczą. Zna gatunki zwierząt i rasy objęte programem ochrony zasobów genetycznych. Student zna i umie szczegółowo wyjaśnić znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich charakteryzując poszczególne gatunki, uzasadniając konieczność ich ochrony przed wyginięciem. Potrafi odnaleźć programy wspierające finansowo hodowlę zachowawczą. Zna metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych. Bardzo dobrze potrafi scharakteryzować zalety produktów pochodzących od zwierząt objętych programem bioróżnorodności i wykorzystuje zdobytą wiedzę w promowaniu tych produktów. Wie jak poprawić rentowność gospodarstw, w których utrzymywane są rasy objęte hodowlą. Umie wymienić i scharakteryzować alternatywne kierunki wykorzystania zwierząt objętych hodowlą zachowawczą.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
ZO_2A_HZG-D5_U01 Umiejętność posługiwania się głównymi pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Umiejętność uzasadnienienia konieczności ochrony wybranych ras zwierząt z uwzględnieniem ich historii oraz wzorca budowy. Rozwiązywanie ewentualnych problemów mogących wystąpić w małych, zamkniętych populacjach rodzimych ras zwierząt gospodarskich.	2,0	Student wykazuje bierność w zajęciach i nie potrafi poprawnie posługiwać się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Nie potrafi wskazać i rozwiązywać problemów w małych populacjach rodzimych ras zwierząt.
	3,0	Student wykazuje aktywność w trakcie zajęć. Potrafi poprawnie posługiwać się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Umiejętnie określa konieczność ochrony wybranych ras zwierząt gospodarskich. Wskazuje i z pomocą rozwiązuje ewentualne problemy w małych populacjach rodzimych ras zwierząt. Zna nieliczne wzorce budowy wybranych ras zwierząt.
	3,5	Student wykazuje aktywność w trakcie zajęć. Potrafi poprawnie posługiwać się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Umiejętnie określa konieczność ochrony wybranych ras zwierząt gospodarskich. Wskazuje i z pomocą rozwiązuje ewentualne problemy w małych populacjach rodzimych ras zwierząt. Zna wzorce budowy wybranych ras zwierząt.
	4,0	Student wykazuje dużą aktywność w trakcie zajęć. Potrafi poprawnie posługiwać się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. W sposób jasny określa konieczność ochrony wybranych ras zwierząt gospodarskich. Wskazuje i z pomocą rozwiązuje ewentualne problemy w małych populacjach rodzimych ras zwierząt. Zna wzorce budowy i historię wybranych ras zwierząt.
	4,5	Student wykazuje dużą aktywność w pracy indywidualnej i zespołowej. Bez problemów poprawnie posługuje się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. W sposób jasny określa konieczność ochrony wybranych ras zwierząt gospodarskich. Wskazuje i bez pomocy rozwiązuje ewentualne problemy w małych populacjach rodzimych ras zwierząt. Zna wzorce budowy i historię wybranych ras zwierząt. Samodzielnie wyszukuje piśmiennictwo krajowe i zagraniczne związane z tematyką zajęć.
	5,0	Student wykazuje dużą aktywność w pracy indywidualnej i zespołowej. Bardzo dobrze posługuje się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Precyzyjnie określa konieczność ochrony wybranych ras zwierząt gospodarskich. Wskazuje i bez pomocy rozwiązuje ewentualne problemy w małych populacjach rodzimych ras zwierząt. Zna wzorce budowy i historię wybranych ras zwierząt gospodarskich. Umiejętnie wyszukuje piśmiennictwo krajowe i zagraniczne związane z tematyką zajęć.

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
ZO_2A_HZG-D5_K01 Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Zna gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objętych ochroną zachowawczą i potrafi na podstawie zdobytej wiedzy założyć stado zachowawcze.	2,0	Student unika podejmowania działań, nie wykazuje inicjatywy, wykazuje postawę nieprzychylną wobec wszelkich poczynań prowadzącego. Nie ma świadomości konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich.
	3,0	Student nie unika podejmowania działań, ale też nie podejmuje ich z własnej woli. Wykazuje postawę obojętną wobec poleceń prowadzącego. Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wymienić gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objęte hodowlą zachowawczą .
	3,5	Student nie unika podejmowania działań, ale też nie podejmuje ich z własnej woli. Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wymienić gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objęte hodowlą zachowawczą, ale nie wszystkie potrafi scharakteryzować.
	4,0	Student dostosowuje się do sytuacji dydaktycznej, w jakiej się znalazł. Podejmuje działania z własnej woli, ale nie angażuje się spontanicznie.Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wymienić gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objęte hodowlą zachowawczą, potrafi je scharakteryzować.
	4,5	Student nie tylko dostosowuje się do sytuacji dydaktycznej, w jakiej się znalazł, ale i organizuje ją wykazując przy tym przychylną postawę wobec poczynań prowadzącego.Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wymienić gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objęte hodowlą zachowawczą, potrafi je scharakteryzować. Wie jak założyć stado zachowawcze.
	5,0	Student samorzutnie rozpoczyna działania, kierując się przy tym pozytywną postawą wobec poczynań prowadzącego.Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wymienić gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objęte hodowlą zachowawczą, potrafi je scharakteryzować. Potrafi założyć stado zachowawcze.

Literatura podstawowa

Nowacka T., O konieczności ochrony starych ras., PTZ, Warszawa, 1993, 2, Przegląd Hodowlany
Nowacka T., O konieczności ochrony starych ras., PTZ, Warszawa, 1993, 2, Przegląd Hodowlany
Goszczyński J., Wężyk S., Janiszewska L., Dywagacje nad metodami ochrony rzadkich populacji zwierząt gospodarskich przed zagładą., PTZ, Warszawa, 1994, 10, Przegląd Hodowlany
Goszczyński J., Wężyk S., Janiszewska L., Dywagacje nad metodami ochrony rzadkich populacji zwierząt gospodarskich przed zagładą., PTZ, Warszawa, 1994, 10, Przegląd Hodowlany
Krupiński J., Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w Polsce., Instytut Zootechniki, Kraków, 2008, 1, Wiadomości Zootechniczne (zeszyt specjalny)
Krupiński J., Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w Polsce., Instytut Zootechniki, Kraków, 2008, 1, Wiadomości Zootechniczne (zeszyt specjalny)
IZ w Karkowie PIB, Programy Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich., Strona internetowa Instytutu Zootechniki 2005-2008 – PIB, 2012, http://www.bioroznorodnosc.izoo.krakow.pl
IZ w Karkowie PIB, Programy Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich., Strona internetowa Instytutu Zootechniki 2005-2008 – PIB, 2012, http://www.bioroznorodnosc.izoo.krakow.pl
Bielański P., 1. Polskie rasy zachowawcze. Atlas zwierząt gospodarskich objętych programem ochrony w Polsce., Wyd. własne IZ-PIB, Kraków, 2007., Wyd. własne IZ-PIB, 2007
Bielański P., 1. Polskie rasy zachowawcze. Atlas zwierząt gospodarskich objętych programem ochrony w Polsce., Wyd. własne IZ-PIB, Kraków, 2007., Wyd. własne IZ-PIB, 2007

Literatura dodatkowa

Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000. Ochrona bogactwa przyrodniczego Polski dla rozwoju twojego regionu., Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, 2012, http://natura2000.gdos.gov.pl/natura2000.
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000. Ochrona bogactwa przyrodniczego Polski dla rozwoju twojego regionu., Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, 2012, http://natura2000.gdos.gov.pl/natura2000.
Sikora J., Ochrona zasobów genetycznych owiec w Polsce w latach 2007-2013., IZ PIB, Balice, Kraków, 2007, 4, Wiadomości Zootechniczne
Sikora J., Ochrona zasobów genetycznych owiec w Polsce w latach 2007-2013., IZ PIB, Balice, Kraków, 2007, 4, Wiadomości Zootechniczne
Tomczyk-Wrona I., Zakres zasobów genetycznych koni rasy małopolskiej w ramach programu rolno-środowiskowego., IZ PIB, Balice, Kraków, 2011, 1, Wiadomości Zootechniczne
Tomczyk-Wrona I., Zakres zasobów genetycznych koni rasy małopolskiej w ramach programu rolno-środowiskowego., IZ PIB, Balice, Kraków, 2011, 1, Wiadomości Zootechniczne

Treści programowe - ćwiczenia audytoryjne

KOD	Treść programowa	Godziny
T-A-1	Główne założenia programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego czerwonego i rasy białogrzbietej.	2
T-A-2	Program hodowlany ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego czerwono-białego. Program ochrony zasobów genetycznych bydła rasy polskiej czarno białej.	1
T-A-3	Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy cakiel podhalański oraz rasy merynos polski w starym typie.	1
T-A-4	Podstawowe założenia programu hodowlanego dla drobiu (gęsi, kaczki, kury).	1
T-A-5	Hodowla zachowawcza wybranych zwierząt futerkowych.	1
T-A-6	Program hodowlany dla pstrąga i karpia.	1
T-A-7	Rola i znaczenie programów ochrony w kształtowaniu się populacji koni zagrożonych ras rodzimych.	1
		8

Treści programowe - wykłady

KOD	Treść programowa	Godziny
T-W-1	Krajowe Programy Rolnośrodowiskowe wspierające hodowlę zachowawczą. Znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich.	1
T-W-2	Metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych bydła białogrzbietego i polskiego czerwonego. Podstawy organizacyjne realizacji programu. Ocena efektywności działań programu.	1
T-W-3	Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Uzasadnienie konieczności ochrony przed wyginięciem wybranych ras owiec. Dążenie do zachowania wzorca rasowego wybranych ras owiec i ochrona przed wyginięciem.	1
T-W-4	Rola i znaczenie rodzimych ras świń oraz możliwości ich ochrony.	1
T-W-5	Alternatywne kierunki wykorzystania lokalnych ras zwierząt szansą na poprawę sytuacji ekonomicznej gospodarstw. Program hodowlany dla kozy karpackiej.	1
T-W-6	Produkcyjność i jakość jaj kur ras zachowawczych zielononóżka kuropatwiana (Z-11) i żółtonóżka kuropatwiana (Ż-33). Produkcyjność kur nieśnych objętych programem ochrony w warunkach chowu przyzagrodowego.	1
T-W-7	Rodzime rasy zwierząt podstawą żywności regionalnej. Rodzime rasy eksponowane na krajowych i niektórych regionalnych wystawach zwierząt hodowlanych.	1
		7

Formy aktywności - ćwiczenia audytoryjne

KOD	Forma aktywności	Godziny
A-A-1	Uczestnictwo w zajęciach audytoryjnych.	8
A-A-2	Studiowanie wskazanej literatury.	15
A-A-3	Przygotowanie projektów na wskazane tematy	14
A-A-4	Studiowanie wskazanej literatury.	8
		45

(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KOD	Forma aktywności	Godziny
A-W-1	Uczestnictwo w wykładach.	15
A-W-2	Samodzielne studiowanie tematyki wykładów.	10
A-W-3	Czytanie wskazanej literatury.	4
A-W-4	Przygotowanie się do kolokwium i zaliczenia wykładów.	8
A-W-5	Samodzielne studiowanie tematyki wykładów.	2
A-W-6	Czytanie wskazanej literatury.	2
A-W-7	Przygotowanie się do kolokwium i zaliczenia wykładów.	4
		45

(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	ZO_2A_HZG-D5_W01	Zapoznanie studentów z szeroko pojętą tematyką hodowli zachowawczej różnych gatunków zwierząt gospodarskich.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	ZO_2A_W09	ma pogłębioną wiedzę z zakresu zasad racjonalnego żywienia, chorób i utrzymania zwierząt gospodarskich, amatorskich, laboratoryjnych oraz gospodarowania populacjami zwierząt wolno żyjących, a także ich wykorzystania dla poprawy jakości życia człowieka
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	ZO_2A_W06	ma zaawansowaną wiedzę z zakresu organizacji i planowania pracy hodowlanej, w tym również z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi informatycznych, a także z zakresu oceny jakości produktów żywnościowych oraz zarządzania obrotem produktami pochodzenia zwierzęcego
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	R2A_W05	wykazuje znajomość zaawansowanych metod, technik, technologii, narządzi i materiałów pozwalających wykorzystać i kształtować potencjał przyrody w celu poprawy jakości życia człowieka
Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera	InzA2_W01	ma podstawową wiedzę o cyklu życia urządzeń, obiektów i systemów technicznych
	InzA2_W02	zna podstawowe metody, techniki, narzędzia i materiały stosowane przy rozwiązywaniu prostych zadań inżynierskich z zakresu studiowanego kierunku studiów
	InzA2_W04	ma podstawową wiedzę dotyczącą zarządzania, w tym zarządzania jakością, i prowadzenia działalności gospodarczej
	InzA2_W05	zna typowe technologie inżynierskie w zakresie studiowanego kierunku studiów
Cel przedmiotu	C-1	Zapoznanie studentów ze znaczeniem ochrony autochtonicznych ras zwierząt gospodarskich oraz z programami ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich i możliwościami uzyskania środków finansowych na wsparcie hodowli.
Treści programowe	T-W-5	Alternatywne kierunki wykorzystania lokalnych ras zwierząt szansą na poprawę sytuacji ekonomicznej gospodarstw. Program hodowlany dla kozy karpackiej.
	T-A-3	Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy cakiel podhalański oraz rasy merynos polski w starym typie.
	T-W-6	Produkcyjność i jakość jaj kur ras zachowawczych zielononóżka kuropatwiana (Z-11) i żółtonóżka kuropatwiana (Ż-33). Produkcyjność kur nieśnych objętych programem ochrony w warunkach chowu przyzagrodowego.
	T-A-1	Główne założenia programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego czerwonego i rasy białogrzbietej.
	T-W-4	Rola i znaczenie rodzimych ras świń oraz możliwości ich ochrony.
	T-A-2	Program hodowlany ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego czerwono-białego. Program ochrony zasobów genetycznych bydła rasy polskiej czarno białej.
	T-W-1	Krajowe Programy Rolnośrodowiskowe wspierające hodowlę zachowawczą. Znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich.
	T-W-7	Rodzime rasy zwierząt podstawą żywności regionalnej. Rodzime rasy eksponowane na krajowych i niektórych regionalnych wystawach zwierząt hodowlanych.
	T-W-2	Metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych bydła białogrzbietego i polskiego czerwonego. Podstawy organizacyjne realizacji programu. Ocena efektywności działań programu.
	T-W-3	Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Uzasadnienie konieczności ochrony przed wyginięciem wybranych ras owiec. Dążenie do zachowania wzorca rasowego wybranych ras owiec i ochrona przed wyginięciem.
	T-A-5	Hodowla zachowawcza wybranych zwierząt futerkowych.
	T-A-4	Podstawowe założenia programu hodowlanego dla drobiu (gęsi, kaczki, kury).
Metody nauczania	M-1	Wykład informacyjny.
	M-4	Ćwiczenia przedmiotowe.
	M-3	Film dydaktyczny.
	M-2	Prezentacja mulitedialna.
Sposób oceny	S-2	Ocena podsumowująca: Ocena końcowa przedmiotu na podstawie prezentacji i zaliczenia pisemnego.
	S-3	Ocena formująca: Ocena ciągła.
	S-1	Ocena formująca: Przygotowanie i omówienie prezentacji multimedialnej.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie wie co oznacza hodowla zachowawcza i nie wie na czym polega. Student nie opanował podstawowych wiadomości dotyczących chowu i hodowli zwierząt gospodarskich.
	3,0	Student zna podstawowe pojęcia związane z hodowlą zachowawczą zwierząt. Opanował podstawowe wiadomości dotyczące chowu i hodowli zwierząt gospodarskich. Zna gatunki zwierząt objęte programem ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wyjaśnić znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich. Potrafi odnaleźć programy wspierające finansowo hodowlę zachowawczą.
	3,5	Student poprawnie posługuje się pojęciami związanymi z hodowlą zachowawczą. Zna gatunki zwierząt i rasy objęte programem ochrony zasobów genetycznych. Potrafi wyjaśnić znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich. Potrafi odnaleźć programy wspierające finansowo hodowlę zachowawczą. Zna metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych niektórych gatunków zwierząt.
	4,0	Student umiejętnie posługuje się pojęciami związanymi z hodowlą zachowawczą. Zna gatunki zwierząt i rasy objęte programem ochrony zasobów genetycznych. Potrafi wyjaśnić znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich. Uzasadnienia konieczność ochrony przed wyginięciem wybranych ras zwierząt. Potrafi odnaleźć programy wspierające finansowo hodowlę zachowawczą. Zna metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych. Student potrafi scharakteryzować zalety produktów pochodzących od zwierząt objętych programem bioróżnorodności i wykorzystuje zdobytą wiedzę w promowaniu tych produktów.
	4,5	Student umiejętnie posługuje się pojęciami związanymi z hodowlą zachowawczą. Zna gatunki zwierząt i rasy objęte programem ochrony zasobów genetycznych. Potrafi wyjaśnić znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich. Uzasadnienia konieczność ochrony przed wyginięciem wybranych ras zwierząt. Potrafi odnaleźć programy wspierające finansowo hodowlę zachowawczą. Zna metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych. Student potrafi scharakteryzować zalety produktów pochodzących od zwierząt objętych programem bioróżnorodności i wykorzystuje zdobytą wiedzę w promowaniu tych produktów. Wie jak poprawić rentowność gospodarstw, w których utrzymywane są rasy objęte hodowlą. Rodzime rasy eksponowane na krajowych i niektórych regionalnych wystawach zwierząt hodowlanych.
	5,0	Student bardzo dobrze posługuje się pojęciami związanymi z hodowlą zachowawczą. Zna gatunki zwierząt i rasy objęte programem ochrony zasobów genetycznych. Student zna i umie szczegółowo wyjaśnić znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich charakteryzując poszczególne gatunki, uzasadniając konieczność ich ochrony przed wyginięciem. Potrafi odnaleźć programy wspierające finansowo hodowlę zachowawczą. Zna metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych. Bardzo dobrze potrafi scharakteryzować zalety produktów pochodzących od zwierząt objętych programem bioróżnorodności i wykorzystuje zdobytą wiedzę w promowaniu tych produktów. Wie jak poprawić rentowność gospodarstw, w których utrzymywane są rasy objęte hodowlą. Umie wymienić i scharakteryzować alternatywne kierunki wykorzystania zwierząt objętych hodowlą zachowawczą.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	ZO_2A_HZG-D5_U01	Umiejętność posługiwania się głównymi pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Umiejętność uzasadnienienia konieczności ochrony wybranych ras zwierząt z uwzględnieniem ich historii oraz wzorca budowy. Rozwiązywanie ewentualnych problemów mogących wystąpić w małych, zamkniętych populacjach rodzimych ras zwierząt gospodarskich.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	ZO_2A_U11	Wykazuje umiejętność organizacji chowu i hodowli różnych gatunków zwierząt udomowionych oraz gospodarowania populacjami zwierząt wolno żyjących
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	R2A_U01	posiada umiejętność wyszukiwania, zrozumienia, analizy i twórczego wykorzystywania potrzebnych informacji pochodzących z różnych źródeł i w różnych formach właściwych dla studiowanego kierunku studiów
	R2A_U02	posiada umiejętność precyzyjnego porozumiewania się z różnymi podmiotami w formie werbalnej, pisemnej i graficznej
	R2A_U03	rozumie i stosuje odpowiednie technologie informatyczne w zakresie pozyskiwania i przetwarzania informacji z zakresu produkcji rolniczej i leśnej
	R2A_U04	samodzielnie planuje, przeprowadza, analizuje i ocenia poprawność wykonanego zadania z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów
	R2A_U05	samodzielnie i wszechstronnie analizuje problemy wpływające na produkcję i jakość żywności, zdrowie zwierząt i ludzi, stan środowiska naturalnego i zasobów naturalnych oraz wykazuje znajomość zastosowania specjalistycznych technik i ich optymalizacji dostosowanych do studiowanego kierunku studiów i profilu kształcenia
	R2A_U06	posiada umiejętność doboru i modyfikacji typowych działań (w tym technik i technologii) dostosowanych do zasobów przyrody w celu poprawy jakości życia człowieka, zgodnych ze studiowanym kierunkiem studiów
Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera	InzA2_U02	potrafi wykorzystać do formułowania i rozwiązywania zadań inżynierskich metody analityczne, symulacyjne oraz eksperymentalne
	InzA2_U03	potrafi - przy formułowaniu i rozwiązywaniu zadań inżynierskich - dostrzegać ich aspekty systemowe i pozatechniczne
	InzA2_U04	potrafi dokonać wstępnej analizy ekonomicznej podejmowanych działań inżynierskich
	InzA2_U06	potrafi dokonać identyfikacji i sformułować specyfikację prostych zadań inżynierskich o charakterze praktycznym, charakterystycznych dla studiowanego kierunku studiów
	InzA2_U07	potrafi ocenić przydatność rutynowych metod i narzędzi służących do rozwiązania prostego zadania inżynierskiego o charakterze praktycznym, charakterystycznego dla studiowanego kierunku studiów oraz wybrać i zastosować właściwą metodę i narzędzia
	InzA2_U08	potrafi - zgodnie z zadaną specyfikacją - zaprojektować proste urządzenie, obiekt, system lub proces, typowe dla studiowanego kierunku studiów, używając właściwych metod, technik i narzędzi
Cel przedmiotu	C-1	Zapoznanie studentów ze znaczeniem ochrony autochtonicznych ras zwierząt gospodarskich oraz z programami ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich i możliwościami uzyskania środków finansowych na wsparcie hodowli.
Treści programowe	T-W-5	Alternatywne kierunki wykorzystania lokalnych ras zwierząt szansą na poprawę sytuacji ekonomicznej gospodarstw. Program hodowlany dla kozy karpackiej.
	T-A-4	Podstawowe założenia programu hodowlanego dla drobiu (gęsi, kaczki, kury).
	T-W-3	Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Uzasadnienie konieczności ochrony przed wyginięciem wybranych ras owiec. Dążenie do zachowania wzorca rasowego wybranych ras owiec i ochrona przed wyginięciem.
	T-A-1	Główne założenia programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego czerwonego i rasy białogrzbietej.
	T-W-1	Krajowe Programy Rolnośrodowiskowe wspierające hodowlę zachowawczą. Znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich.
	T-A-2	Program hodowlany ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego czerwono-białego. Program ochrony zasobów genetycznych bydła rasy polskiej czarno białej.
	T-W-4	Rola i znaczenie rodzimych ras świń oraz możliwości ich ochrony.
	T-A-3	Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy cakiel podhalański oraz rasy merynos polski w starym typie.
	T-A-5	Hodowla zachowawcza wybranych zwierząt futerkowych.
	T-W-7	Rodzime rasy zwierząt podstawą żywności regionalnej. Rodzime rasy eksponowane na krajowych i niektórych regionalnych wystawach zwierząt hodowlanych.
	T-W-6	Produkcyjność i jakość jaj kur ras zachowawczych zielononóżka kuropatwiana (Z-11) i żółtonóżka kuropatwiana (Ż-33). Produkcyjność kur nieśnych objętych programem ochrony w warunkach chowu przyzagrodowego.
	T-W-2	Metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych bydła białogrzbietego i polskiego czerwonego. Podstawy organizacyjne realizacji programu. Ocena efektywności działań programu.
Metody nauczania	M-1	Wykład informacyjny.
	M-4	Ćwiczenia przedmiotowe.
	M-3	Film dydaktyczny.
	M-2	Prezentacja mulitedialna.
Sposób oceny	S-2	Ocena podsumowująca: Ocena końcowa przedmiotu na podstawie prezentacji i zaliczenia pisemnego.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student wykazuje bierność w zajęciach i nie potrafi poprawnie posługiwać się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Nie potrafi wskazać i rozwiązywać problemów w małych populacjach rodzimych ras zwierząt.
	3,0	Student wykazuje aktywność w trakcie zajęć. Potrafi poprawnie posługiwać się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Umiejętnie określa konieczność ochrony wybranych ras zwierząt gospodarskich. Wskazuje i z pomocą rozwiązuje ewentualne problemy w małych populacjach rodzimych ras zwierząt. Zna nieliczne wzorce budowy wybranych ras zwierząt.
	3,5	Student wykazuje aktywność w trakcie zajęć. Potrafi poprawnie posługiwać się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Umiejętnie określa konieczność ochrony wybranych ras zwierząt gospodarskich. Wskazuje i z pomocą rozwiązuje ewentualne problemy w małych populacjach rodzimych ras zwierząt. Zna wzorce budowy wybranych ras zwierząt.
	4,0	Student wykazuje dużą aktywność w trakcie zajęć. Potrafi poprawnie posługiwać się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. W sposób jasny określa konieczność ochrony wybranych ras zwierząt gospodarskich. Wskazuje i z pomocą rozwiązuje ewentualne problemy w małych populacjach rodzimych ras zwierząt. Zna wzorce budowy i historię wybranych ras zwierząt.
	4,5	Student wykazuje dużą aktywność w pracy indywidualnej i zespołowej. Bez problemów poprawnie posługuje się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. W sposób jasny określa konieczność ochrony wybranych ras zwierząt gospodarskich. Wskazuje i bez pomocy rozwiązuje ewentualne problemy w małych populacjach rodzimych ras zwierząt. Zna wzorce budowy i historię wybranych ras zwierząt. Samodzielnie wyszukuje piśmiennictwo krajowe i zagraniczne związane z tematyką zajęć.
	5,0	Student wykazuje dużą aktywność w pracy indywidualnej i zespołowej. Bardzo dobrze posługuje się pojęciami dotyczącymi hodowli zachowawczej. Precyzyjnie określa konieczność ochrony wybranych ras zwierząt gospodarskich. Wskazuje i bez pomocy rozwiązuje ewentualne problemy w małych populacjach rodzimych ras zwierząt. Zna wzorce budowy i historię wybranych ras zwierząt gospodarskich. Umiejętnie wyszukuje piśmiennictwo krajowe i zagraniczne związane z tematyką zajęć.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	ZO_2A_HZG-D5_K01	Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Zna gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objętych ochroną zachowawczą i potrafi na podstawie zdobytej wiedzy założyć stado zachowawcze.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	ZO_2A_K08	Potrafi świadomie ocenić czynniki środowiska stanowiące zagrożenia zdrowia ludzi i zwierząt
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	R2A_K05	ma świadomość znaczenia społecznej, zawodowej i etycznej odpowiedzialności za produkcję wysokiej jakości żywności, dobrostan zwierząt oraz kształtowanie i stan środowiska naturalnego
	R2A_K06	posiada znajomość działań zmierzających do ograniczenia ryzyka i przewidywania skutków działalności w zakresie szeroko rozumianego rolnictwa i środowiska
Cel przedmiotu	C-1	Zapoznanie studentów ze znaczeniem ochrony autochtonicznych ras zwierząt gospodarskich oraz z programami ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich i możliwościami uzyskania środków finansowych na wsparcie hodowli.
Treści programowe	T-A-5	Hodowla zachowawcza wybranych zwierząt futerkowych.
	T-W-3	Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Uzasadnienie konieczności ochrony przed wyginięciem wybranych ras owiec. Dążenie do zachowania wzorca rasowego wybranych ras owiec i ochrona przed wyginięciem.
	T-W-1	Krajowe Programy Rolnośrodowiskowe wspierające hodowlę zachowawczą. Znaczenie rodzimych ras zwierząt gospodarskich.
	T-A-3	Program ochrony zasobów genetycznych owiec rasy cakiel podhalański oraz rasy merynos polski w starym typie.
	T-A-1	Główne założenia programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego czerwonego i rasy białogrzbietej.
	T-W-6	Produkcyjność i jakość jaj kur ras zachowawczych zielononóżka kuropatwiana (Z-11) i żółtonóżka kuropatwiana (Ż-33). Produkcyjność kur nieśnych objętych programem ochrony w warunkach chowu przyzagrodowego.
	T-W-7	Rodzime rasy zwierząt podstawą żywności regionalnej. Rodzime rasy eksponowane na krajowych i niektórych regionalnych wystawach zwierząt hodowlanych.
	T-W-4	Rola i znaczenie rodzimych ras świń oraz możliwości ich ochrony.
	T-W-2	Metody hodowlane stosowane w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych bydła białogrzbietego i polskiego czerwonego. Podstawy organizacyjne realizacji programu. Ocena efektywności działań programu.
	T-A-4	Podstawowe założenia programu hodowlanego dla drobiu (gęsi, kaczki, kury).
	T-A-2	Program hodowlany ochrony zasobów genetycznych bydła polskiego czerwono-białego. Program ochrony zasobów genetycznych bydła rasy polskiej czarno białej.
	T-W-5	Alternatywne kierunki wykorzystania lokalnych ras zwierząt szansą na poprawę sytuacji ekonomicznej gospodarstw. Program hodowlany dla kozy karpackiej.
Metody nauczania	M-1	Wykład informacyjny.
	M-2	Prezentacja mulitedialna.
	M-3	Film dydaktyczny.
	M-4	Ćwiczenia przedmiotowe.
Sposób oceny	S-1	Ocena formująca: Przygotowanie i omówienie prezentacji multimedialnej.
	S-2	Ocena podsumowująca: Ocena końcowa przedmiotu na podstawie prezentacji i zaliczenia pisemnego.
	S-3	Ocena formująca: Ocena ciągła.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student unika podejmowania działań, nie wykazuje inicjatywy, wykazuje postawę nieprzychylną wobec wszelkich poczynań prowadzącego. Nie ma świadomości konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich.
	3,0	Student nie unika podejmowania działań, ale też nie podejmuje ich z własnej woli. Wykazuje postawę obojętną wobec poleceń prowadzącego. Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wymienić gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objęte hodowlą zachowawczą .
	3,5	Student nie unika podejmowania działań, ale też nie podejmuje ich z własnej woli. Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wymienić gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objęte hodowlą zachowawczą, ale nie wszystkie potrafi scharakteryzować.
	4,0	Student dostosowuje się do sytuacji dydaktycznej, w jakiej się znalazł. Podejmuje działania z własnej woli, ale nie angażuje się spontanicznie.Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wymienić gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objęte hodowlą zachowawczą, potrafi je scharakteryzować.
	4,5	Student nie tylko dostosowuje się do sytuacji dydaktycznej, w jakiej się znalazł, ale i organizuje ją wykazując przy tym przychylną postawę wobec poczynań prowadzącego.Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wymienić gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objęte hodowlą zachowawczą, potrafi je scharakteryzować. Wie jak założyć stado zachowawcze.
	5,0	Student samorzutnie rozpoczyna działania, kierując się przy tym pozytywną postawą wobec poczynań prowadzącego.Ma świadomość konieczności ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Potrafi wymienić gatunki i rasy zwierząt gospodarskich objęte hodowlą zachowawczą, potrafi je scharakteryzować. Potrafi założyć stado zachowawcze.