Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Biotechnologia (S1)
Sylabus przedmiotu Biologia komórki:
Informacje podstawowe
Kierunek studiów | Biotechnologia | ||
---|---|---|---|
Forma studiów | studia stacjonarne | Poziom | pierwszego stopnia |
Tytuł zawodowy absolwenta | inżynier | ||
Obszary studiów | nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych, studiów inżynierskich | ||
Profil | ogólnoakademicki | ||
Moduł | — | ||
Przedmiot | Biologia komórki | ||
Specjalność | przedmiot wspólny | ||
Jednostka prowadząca | Katedra Fizjologii, Cytobiologii i Proteomiki | ||
Nauczyciel odpowiedzialny | Wiesław Skrzypczak <Wieslaw.Skrzypczak@zut.edu.pl> | ||
Inni nauczyciele | |||
ECTS (planowane) | 4,0 | ECTS (formy) | 4,0 |
Forma zaliczenia | egzamin | Język | polski |
Blok obieralny | — | Grupa obieralna | — |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
KOD | Wymaganie wstępne |
---|---|
W-1 | Podstawowa wiedza z zakresu chemii organicznej. |
W-2 | Ogólna wiedza biologiczna (na poziomie liceum ogólnokształcącego). |
Cele przedmiotu
KOD | Cel modułu/przedmiotu |
---|---|
C-1 | Zapoznanie studentów z budową i zróżnicowaniem komórek. |
C-2 | Zapoznanie studentów z budową i funkcją błony komórkowej i poszczególnych organelli komórkowych. |
C-3 | Zapoznanie studentów z procesami zwiazanymi z fizjologią komórek. |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
KOD | Treść programowa | Godziny |
---|---|---|
ćwiczenia audytoryjne | ||
T-A-1 | Metody badawcze stosowane w biologii komórki. | 2 |
T-A-2 | Komórki pro- i eukariotyczne. Zróżnicowanie komórek zwierzęcych – przykłady i uzasadnienie biologiczne. Tkanki zwierzęce – charakterystyka ich komórek. | 2 |
T-A-3 | Błona komórkowa jako bariera między dwoma środowiskami. Składniki błony komórkowej (fosfolipidy i ich synteza, białka błony: peryferyjne, integralne i transbłonowe). Asymetria błony komórkowej i jej znaczenie. Charakterystyka i znaczenie kory komórki oraz glikokaliksu. Znaczenie czynnościowe “płynności” błony komórkowej. Rodzaje i ogólna charakterystyka transportu przez błonę komórkową. | 2 |
T-A-4 | Budowa i rola gładkiej i szorstkiej siateczki śródplazmatycznej. Mitochondria i chloroplasty - podobieństwa i różnice. | 1 |
T-A-5 | Mechanizm endo- i egzocytozy. Mechanizm pobierania płynu zewnątrzkomórkowego przez komórkę (pinocytoza). Mechanizm endocytozy receptorowej (adsorpcyjnej). Fagocytoza – podstawowy mechanizm obrony nieswoistej. Egzocytoza konstytutywna i regulowana (przykłady). | 2 |
T-A-6 | Rodzaje połączeń międzykomórkowych. Znaczenie połączeń komórkowych w przekazywaniu informacji (przykłady). Połączenia komórkowe jako bariery. | 2 |
T-A-7 | Metabolizm wyspecjalizowanych komórek (wątrobowych, tłuszczowych, mięśniowych). Specyfika metabolizmu brunatnej tkanki tłuszczowej | 2 |
T-A-8 | Zaliczenie ćwiczeń audytoryjnych w formie pisemnej. | 2 |
15 | ||
laboratoria | ||
T-L-1 | Zapoznanie z pracownią Mikroskopowy obraz komórek krwi. Gatunkowe różnice w budowie erytrocytów. Budowa komórek a ich czynność. | 2 |
T-L-2 | Mikroskopowy obraz wybranych komórek tkanki: nabłonkowej, łącznej, mięśniowej i nerwowej. Mechanizm kodowania i przekazywania informacji w komórkach nerwowych. Sposób przekazywania informacji w synapsie elektrycznej i chemicznej. | 2 |
T-L-3 | Doświadczalne uszkodzenie błony komórkowej erytrocytów. Mechanizm destrukcyjnego wpływu wybranych czynników środowiskowych. Wpływ zmian ciśnienia osmotycznego płynu zewnątrzkomórkowego na kształt i błonę komórkową erytrocytów. Znaczenie kory komórki i spektryny. Mechanizm diapedezy. | 2 |
T-L-4 | Wykazanie niezbędności ATP w procesie skurczu mięśni. Molekularny mechanizm skurczu komórki mięśniowej. Budowa i rola białek kurczliwych i regulujących. Jak wyjaśnić zdolność męskich komórek rozrodczych do aktywnego ruchu. | 2 |
T-L-5 | Metody wizualizacji jądra komórkowego i cytoplazmy leukocytów w mikroskopie świetlnym. Praktyczne rozpoznawanie etapów mejozy. Molekularne mechanizmy regulacji przebiegu cyklu komórkowego. | 3 |
T-L-6 | Badanie lokalizacji, rozmieszczenia i gęstości wybranych eksteroreceptorów. Biologiczna „sprzeczność” pomiędzy wielością humoralnych czynników regulujących, a niewielką liczbą mechanizmów przenoszenia informacji wewnątrz komórek. Zależność między ilością liganda a gęstością receptorów komórkowych. | 2 |
T-L-7 | Wpływ pH i temperatury na aktywność enzymów. Znaczenie enzymów w katalizowaniu reakcji i określaniu kierunku przebiegu szlaków metabolicznych w komórce. | 2 |
15 | ||
wykłady | ||
T-W-1 | Komórka jako układ termodynamiczny. Cechy żywej komórki (metabolizm, ruch, pobudliwość, wzrost, rozmnażanie). Chemiczne składniki komórki (atomy, cząsteczki, związki chemiczne). Komórkowa teoria życia. Organizacja komórek (błona komórkowa, cytozol, jądro, przedziały wewnątrzkomórkowe). Zróżnicowanie komórek (pro- i eukariota). Tkanki roślinne i zwierzęce. | 2 |
T-W-2 | Błona komórkowa - rys historyczny. Model płynno-mozaikowy. Organizacja błony komórkowej. Dwuwarstwa lipidowa (skład chemiczny, struktura, płynność). Białka błonowe. Biosynteza składników błony. Kora komórki. Warstwa powierzchniowa. Ogólna charakterystyka transportu przez błonę komórkową. Przenośniki błonowe. Kanały jonowe. Źródła energii dla transportu błonowego. Pobudzenie i hamowanie. | 2 |
T-W-3 | Pojecie i klasyfikacja receptorów. Receptory powierzchni komórki. Wewnętrzne kaskady sygnalizacyjne. wtórne przekaźniki. Receptory cytozolowe i jadrowe. | 1 |
T-W-4 | Struktura, skład i rola cytoplazmy. Podstawowe rodzaje włóknistych struktur cytoszkieletu. Skład i struktura molekularna elementów cytoszkieletu. Mikrotubule-podział, funkcje i lokalizacja w różnych typach komórek. Rola centrosomu w organizacji mikrotubul. Rola białek motorycznych w funkcji mikrtubul. Podział, funkcje i występowanie filamentów pośrednich. Struktura, funkcja i lokalizacja filamentów aktynowych. Mechanizm polimeryzacji aktyny. Wiązanie aktyny z białkami motorycznymi (miozyny) w struktury kurczliwe. | 2 |
T-W-5 | Struktura błony siateczki śródplazmatycznej. Gładka i szorstka (ziarnista) siateczka śródpazmatyczna i ich rola w procesach metabolicznych komórek. Rybosomy i polisomy. Rybosomy a translacja. Powstawanie lizosomów. Lizosomy pierwotne i wtórne. Struktura i właściwości lizosomów w różnych komórkach. Lokalizacja i ultrastruktura aparatu Golgiego. Odrębności strukturalne i czynnościowe aparatu Golgiego w komórkach roślinnych i zwierzęcych. Aparat Golgiego a czynność wydzielnicza komórek. Transport pęcherzykowy, egzo- i endocytoza. | 2 |
T-W-6 | Budowa i rozmieszczenie mitochondriów komórce. Błony mitochondrialne. Łańcuch oddechowy, fosforylacja oksydacyjna i biosynteza ATP. Udział mitochondriów w przemianach katabolicznych. DNA mitochondrialny i biogeneza mitochondriów. Typy plastydów i ich rola. Chloroplasty, budowa i organizacja. Fotosynteza. Fotosystemy i cykl wiązania węgla. | 2 |
T-W-7 | Organizacja, skład chemiczny i podstawowe funkcje jądra komórkowego. Organizacja jądra w poszczególnych fazach cyklu komórkowego. Organizacja i struktura chromatyny. Funkcja i struktura jąderka. Przebieg cyklu komórkowego, interfaza (fazy G1, S, G2 i G0) i mitoza (faza M). Cytokineza. Czas trwania i regulacja cyklu komórkowego, geny, białka i punkty kontrolne. Mitoza. Amitoza. Ogólna charakterystyka podziału mejotycznego. | 2 |
T-W-8 | Rola białek w komórce. Zarys budowy białek - struktura I,II, III, IV rzędowa. Konformacja białek fibrylarnych i globularnych. Zmiany konformacyjne i ich następstwa, rola białek opiekuńczych. Mechanizm sortowania i adresowania bialek w komórce. Degradacja bialek, rola lizosomów, proteasomów i ubikwityny. | 2 |
15 |
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
KOD | Forma aktywności | Godziny |
---|---|---|
ćwiczenia audytoryjne | ||
A-A-1 | Udział studenta w ćwiczeniach. | 15 |
A-A-2 | Samodzielne studiowanie tematyki ćwiczeń audytoryjnych | 8 |
A-A-3 | Samodzielne przygotowanie do zaliczenia ćwiczeń audytoryjnych. | 4 |
A-A-4 | Udział w konsultacjach. | 4 |
31 | ||
laboratoria | ||
A-L-1 | Uczestnictwo w ćwiczeniach. | 15 |
A-L-2 | Samodzielne studiowanie tematyki ćwiczeń laboratoryjnych. | 8 |
A-L-3 | Przygotowanie teoretyczne do wykonania analiz laboratoryjnych. | 4 |
A-L-4 | Przygotowanie do zaliczenia ćwiczeń oraz egzaminu w formie pisemnej. | 4 |
31 | ||
wykłady | ||
A-W-1 | Udział studenta w wykładach. | 20 |
A-W-2 | Samodzielne studiowanie zagadnień omawianych na wykładów. | 30 |
A-W-3 | Samodzielne przygotowanie do zaliczenia przedmiotu w formie pisemnej. | 8 |
A-W-4 | Zaliczenie wykładów w formie pisemnej (egzamin) | 2 |
60 |
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
---|---|
M-1 | Wykład informacyjny. |
M-2 | Prezentacja multimedialna z wykorzystaniem komputera i projektora multimedialnego. |
M-3 | Praca w grupach. |
M-4 | Dyskusja dydaktyczna. |
Sposoby oceny
KOD | Sposób oceny |
---|---|
S-1 | Ocena formująca: Zaliczenie ćwiczeń audytoryjnych - kolokwia cząstkowe oceniane w skali punktowej: 6 (ocena dostateczna) do 10 (ocena bardzo dobra) |
S-2 | Ocena formująca: Zaliczenie ćwiczeń audytoryjnych - ocena pracy studentów w grupach wyrażna ilością punktów zdobytych za poszczególne ćwiczenia (punktacja 0 lub 1) |
S-3 | Ocena podsumowująca: Zaliczenie ćwiczeń - suma punktów za kolokwia oraz ocenę aktywności: 60% punktów (ocena dostateczna) do powyżej 95% punktów (ocena bardzo dobra) |
S-4 | Ocena formująca: Zaliczenie ćwiczeń laboratoryjnych - ocena pracy studentów w grupach wyrażna ilością punktów zdobytych za poszczególne ćwiczenia (punktacja 0 lub 1) |
S-5 | Ocena formująca: Zaliczenie ćwiczeń laboratoryjnych - ocena z zaliczenia kolokwiów wejściowych (punktacja od 0 do 2) |
S-6 | Ocena podsumowująca: Zaliczenie ćwiczeń laboratoryjnych - suma punktów za kolokwia wejściowe oraz ocenę aktywności: 60% punktów (ocena dostateczna) do powyżej 95% punktów (ocena bardzo dobra) |
S-7 | Ocena podsumowująca: Zaliczenie wykładów - egzamin pisemny |
Zamierzone efekty kształcenia - wiedza
Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
---|---|---|---|---|---|---|---|
BT_1A_BT-S-C6_W01 Zna i opisuje podstawowe procesy zachodzące w komórkach żywych.Zna strukturę różnicującą komórki podstawowych typów tkanek oraz ich funkcje w organizmie. | BT_1A_W02, BT_1A_W07 | R1A_W01, R1A_W04 | — | C-1, C-3 | T-L-3, T-A-1, T-L-7, T-A-5, T-L-1, T-W-8, T-A-6, T-A-2, T-W-3, T-L-4, T-L-5, T-L-6, T-L-2, T-W-1, T-A-7 | M-1, M-4, M-2, M-3 | S-7, S-3, S-6 |
BT_1A_BT-S-C6_W02 Student zna i objaśnia znaczenie organelli komórkowych oraz podstawowe procesy w nich zachodzące. | BT_1A_W07 | R1A_W01, R1A_W04 | — | C-2 | T-W-7, T-W-2, T-L-5, T-A-4, T-L-6, T-W-4, T-W-6, T-A-3, T-W-5 | M-4, M-3, M-2, M-1 | S-7, S-6, S-3 |
Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności
Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
---|---|---|---|---|---|---|---|
BT_1A_BT-S-C6_U01 Potrafi różnicować tkanki na podstawie preparatów histologicznych. Opisuje budowę i funkcje organelli komórkowych. Opisuje procesy podstawowe procesy zachodzące na poziomie komórki. | BT_1A_U05, BT_1A_U02 | R1A_U01, R1A_U04, R1A_U05, R1A_U06 | InzA_U01, InzA_U02, InzA_U03, InzA_U06, InzA_U07 | C-2, C-1, C-3 | T-A-7, T-L-5, T-L-2, T-L-3, T-L-1, T-A-2 | M-4, M-3, M-2 | S-6, S-3 |
BT_1A_BT-S-C6_U02 Zna i powinien być w stanie przeprowadzić wybrane analizy laboratoryjne z zakresu cytofizjologii. | BT_1A_U05 | R1A_U01, R1A_U04, R1A_U06 | InzA_U01, InzA_U03, InzA_U06, InzA_U07 | C-3 | T-L-6, T-A-1, T-L-4, T-L-5, T-L-7, T-L-3 | M-3, M-4, M-2 | S-3, S-6 |
Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne
Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
---|---|---|---|---|---|---|---|
BT_1A_BT-S-C6_K01 Wykazuje zrozumienie wybranych procesów zachodzących w żywej komórce. | BT_1A_K01 | R1A_K04, R1A_K07 | — | C-2, C-3 | T-W-4, T-A-5, T-L-4, T-W-7, T-W-1, T-A-7, T-L-5, T-L-7, T-A-2, T-L-2, T-L-3, T-L-1, T-W-8, T-A-4, T-A-3, T-W-2, T-W-5, T-W-3, T-A-6, T-W-6, T-L-6, T-A-1 | M-2, M-3, M-4, M-1 | S-6, S-7, S-3 |
BT_1A_BT-S-C6_K02 Aktywnie uczestniczy w pracy grupowej, wykazujac współdziałaniejako członek zespołu. | BT_1A_K03 | R1A_K02, R1A_K03 | — | C-2, C-3, C-1 | T-A-6, T-A-7, T-A-4, T-A-2, T-L-3, T-A-5, T-L-6, T-L-5, T-L-2, T-L-7, T-L-1, T-A-1, T-A-3, T-L-4 | M-4, M-2, M-3 | S-2, S-4 |
BT_1A_BT-S-C6_K03 Jest zaangażowany w dyskusję dotyczącą wybranych funkcji i procesów dotyczacych procesów zachodzących w komórce i jej organellach. | BT_1A_K05 | R1A_K01, R1A_K07, R1A_K08 | InzA_K02 | C-1, C-2, C-3 | T-A-3, T-A-5, T-L-2, T-A-7, T-L-5, T-L-7, T-L-6, T-A-2, T-L-1, T-A-6, T-A-1, T-L-4, T-A-4, T-L-3 | M-2, M-4, M-3 | S-4, S-2 |
Kryterium oceny - wiedza
Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
---|---|---|
BT_1A_BT-S-C6_W01 Zna i opisuje podstawowe procesy zachodzące w komórkach żywych.Zna strukturę różnicującą komórki podstawowych typów tkanek oraz ich funkcje w organizmie. | 2,0 | - nie potrafi zdefiniować podstawowych pojęć - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje obojętność - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia bardzo dużo błędów merytorycznych |
3,0 | - w zakresie wiedzy opanował podstawowy materiał programowy - w zakresie opanowania wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje średnie zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele błędów | |
3,5 | - w zakresie wiedzy opanował podstawowy materiał programowy - wykazuje zrozumienie podstawowych zagadnień - w zakresie opanowania wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje średnie zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele błędów | |
4,0 | - w zakresie wiedzy opanował prawie cały materiał programowy - w zakresie rozumienia wiedzy opanował poprawnie cały zakresu materiału - w zakresie opanowania wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe prawie dokładnie - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia sporadycznie błędy | |
4,5 | - w zakresie wiedzy opanował cały materiał programowy - w zakresie rozumienia wiedzy opanował wszystkie treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów | |
5,0 | - w zakresie wiedzy wykracza poza materiał programowy - w zakresie rozumienia wiedzy opanował wszystkie treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą - w zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów | |
BT_1A_BT-S-C6_W02 Student zna i objaśnia znaczenie organelli komórkowych oraz podstawowe procesy w nich zachodzące. | 2,0 | - nie potrafi zdefiniować podstawowych pojęć - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje obojętność - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia bardzo dużo błędów merytorycznych |
3,0 | - w zakresie wiedzy opanował podstawowy materiał programowy - w zakresie opanowania wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje średnie zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele błędów | |
3,5 | - w zakresie wiedzy opanował podstawowy materiał programowy - wykazuje zrozumienie podstawowych zagadnień - w zakresie opanowania wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje średnie zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele błędów | |
4,0 | - w zakresie wiedzy opanował prawie cały materiał programowy - w zakresie rozumienia wiedzy opanował poprawnie cały zakresu materiału - w zakresie opanowania wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe prawie dokładnie - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia sporadycznie błędy | |
4,5 | - w zakresie wiedzy opanował cały materiał programowy - w zakresie rozumienia wiedzy opanował wszystkie treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów | |
5,0 | - w zakresie wiedzy wykracza poza materiał programowy - w zakresie rozumienia wiedzy opanował wszystkie treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą - w zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów |
Kryterium oceny - umiejętności
Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
---|---|---|
BT_1A_BT-S-C6_U01 Potrafi różnicować tkanki na podstawie preparatów histologicznych. Opisuje budowę i funkcje organelli komórkowych. Opisuje procesy podstawowe procesy zachodzące na poziomie komórki. | 2,0 | Student: nie potrafi poradzić sobie samodzielnie z trudnościami mogącymi pojawić się na każdym z etapów przygotowanie zleconej pracy, nie operuje wiedzą kontekstową. |
3,0 | Student: radzi sobie, z dużą pomocą nauczyciela, z wybranymi trudnościami związanymi z procesem przygotowania zleconej pracy | |
3,5 | Student: potrafi poradzić sobie, z nieznaczną pomocą nauczyciela, z wybranymi trudnościami związanymi z procesem przygotowania zleconej pracy. | |
4,0 | Student: samodzielnie radzi sobie z podstawowymi trudnościami związanymi z procesem wykonania zleconej pracy | |
4,5 | Student: samodzielnie rozwiązuje postawione problemy i radzi sobie z trudnościami związanymi z procesem wykonania zleconej pracy | |
5,0 | Student: samodzielnie rozwiązuje postawione problemy i radzi sobie w pełni z trudnościami związanymi z procesem wykonania zleconej pracy; swobodnie porusza się w danej tematyce i prawidłowo wykorzystuje materiały źródłowe | |
BT_1A_BT-S-C6_U02 Zna i powinien być w stanie przeprowadzić wybrane analizy laboratoryjne z zakresu cytofizjologii. | 2,0 | Student: nie potrafi poradzić sobie samodzielnie z trudnościami mogącymi pojawić się na każdym z etapów przygotowanie zleconej pracy, nie operuje wiedzą kontekstową. |
3,0 | Student: radzi sobie, z dużą pomocą nauczyciela, z wybranymi trudnościami związanymi z procesem przygotowania zleconej pracy | |
3,5 | Student: potrafi poradzić sobie, z nieznaczną pomocą nauczyciela, z wybranymi trudnościami związanymi z procesem przygotowania zleconej pracy. | |
4,0 | Student: samodzielnie radzi sobie z podstawowymi trudnościami związanymi z procesem wykonania zleconej pracy | |
4,5 | Student: samodzielnie rozwiązuje postawione problemy i radzi sobie z trudnościami związanymi z procesem wykonania zleconej pracy | |
5,0 | Student: samodzielnie rozwiązuje postawione problemy i radzi sobie w pełni z trudnościami związanymi z procesem wykonania zleconej pracy; swobodnie porusza się w danej tematyce i prawidłowo wykorzystuje materiały źródłowe |
Literatura podstawowa
- Alberts B i wsp., Podstawy biologii komórki (tom 1. i 2.), Naukowe PWN, Warszawa, 2005, wyd. II
- Kawiak J., Zabel M., Seminarium z cytofizjologii dla studentów medycyny, weterynarii i biologii., Wydawnictwo medyczne Urban & Partner, Wrocław, 2002
- Kilarski W., Strukturalne podstawy biologii komórki., Naukowe PWN, Warszawa, 2003
Literatura dodatkowa
- Fuller G.M., Shields D., Podstawy molekularne biologii komórki. Aspekty medyczne., Lekarskie PZWL, Warszawa, 2000, wyd. I
- Kłyszejko-Stefanowicz L., Cytobiochemia. Biochemia niektórych struktur komórkowych., Naukowe PWN, Warszawa, 2002