ZUT - Krajowe Ramy Kwalifikacji / Rok 2012/2013 / Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt / Biologia (S2) / Sylabus przedmiotu

Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Biologia (S2)

Sylabus przedmiotu Endokrynologia:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów	Biologia
Forma studiów	studia stacjonarne	Poziom	drugiego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta	magister
Obszary studiów	nauk przyrodniczych
Profil	ogólnoakademicki
Moduł	—
Przedmiot	Endokrynologia
Specjalność	Biologia zwierząt
Jednostka prowadząca	Katedra Fizjologii, Cytobiologii i Proteomiki
Nauczyciel odpowiedzialny	Małgorzata Ożgo <Malgorzata.Ozgo@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele
ECTS (planowane)	5,0	ECTS (formy)	5,0
Forma zaliczenia	zaliczenie	Język	polski
Blok obieralny	—	Grupa obieralna	—

Formy dydaktyczne

Forma dydaktyczna	KOD	Semestr	Godziny	ECTS	Waga	Zaliczenie
ćwiczenia audytoryjne	A	3	30	3,0	0,41	zaliczenie
wykłady	W	3	25	2,0	0,59	zaliczenie

Wymagania wstępne

KOD	Wymaganie wstępne
W-1	Podstawowa wiedza z zakresu fizjologii zwierząt.
W-2	Podstawowa wiedza z biologii komórki.

Cele przedmiotu

KOD	Cel modułu/przedmiotu
C-1	Celem przedmiotu jest poznanie mechanizmów działania hormonów i ich roli w organizmie.
C-2	Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów ze skutkami fizjologicznych niedoborów i nadmiaru hormonów oraz metod oznaczania stężeń hormonów białkowych i steroidowych w płynach ustrojowych.

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KOD	Treść programowa	Godziny
ćwiczenia audytoryjne
T-A-1	Gruczoły dokrewne człowieka i ich hormony. Układ hormonalny jako system utrzymania homeostazy w organizmie wielokomórkowym. Biosynteza i uwalnianie hormonów. Powiązania i zależności układu wewnętrznego wydzielania z układem nerwowym i immunologicznym. Neuroimmunoendokryonologia – cytokiny i ich wpływ na układ dokrewny	4
T-A-2	Ogólna charakterystyka i mechanizm działania hormonów. Kryteria klasyfikacji hormonów. Hormony polipeptydowe i białkowe, pochodne aminokwasów, steroidowe, pochodne kwasów tłuszczowych. Endokrynne, parakrynne i autokrynne działanie hormonów. Klasyfikacja i lokalizacja w komórce receptorów hormonalnych, specyficzność ligandów. Działanie hormonów na komórki docelowe. Hormony a układ cyklicznego AMP i GMP. Czynniki wzrostowe i ich działanie hormonalne.Genomowe i pozagenomowe działanie hormonów drobnocząsteczkowych.	4
T-A-3	Fizjologia i patofizjologia podwzgórza, przysadki gruczołowej i nerwowej Struktura i hormony przysadki gruczołowej i nerwowej. Patogeneza karłowatości przysadkowej i akromegalii. Krótko- i długoterminowa hormonalna kontrola pobierania pokarmu. Hormonalne (i genetyczne) aspekty jadłowstrętu i otyłości, hormony tkanki tłuszczowej. Hiper-i hipoprolaktynemia .	4
T-A-4	Czynność gruczołu tarczowego i przemiana jej hormonów, metabolizm jodu w organizmie Sprzężenie zwrotne podwzgórze-przysadka-tarczyca. Wrodzona i nabyta, pierwotna i wtórna niedoczynność tarczycy. Funkcje przytarczyc. Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Osteoporoza u kobiet i mężczyzn – podobieństwa i różnice.	4
T-A-5	Endokrynna czynność trzustki Działanie biologiczne hormonów trzustki Definicja, klasyfikacja, etiologia i objawy cukrzycy. Podstawowe różnice między cukrzycą insulinozależną i insulinoniezależną.	2
T-A-6	Endokrynna czynność nadnerczy Hormony nadnerczy a adaptacja fizjologiczna. Endokrynologia stresu. Wpływ hormonów katecholowych na układ krążenia i narządy wewnętrzne	2
T-A-7	Hormony tkankowe i ich znaczenie biologiczne Działanie biologiczne prostaglandyn. Tkankowy układ renina-angiotensyna-aldosteron i znaczenie biologiczne. Rola leptyny i greliny w kontroli masy ciała i przyjmowaniu pokarmów. Endokrynna rola serca	4
T-A-8	Rola szyszynki u człowieka. Fizjologiczna rola melatoniny i jej wpływ na wybrane hormony części gruczołowej przysadki.	2
T-A-9	Dyskusja panelowa nt. „Zastosowanie metod biotechnologicznych w biosyntezie i produkcji hormonów – stan obecny i perspektywy”.	2
T-A-10	Zaliczenie ćwiczeń w formie pisemnej	2
		30
wykłady
T-W-1	Przedmiot badań i miejsce endokrynologii w naukach biologicznych. Podstawowe pojęcia endokrynologiczne. Ogólna rola i charakterystyka hormonów. Komórki, tkanki i gruczoły wydzielające hormony. Stopnie i systemy kontroli hormonalnej.	2
T-W-2	Kryteria klasyfikacji hormonów. Komórki i tkanki docelowe dla hormonów. Mechanizm działania hormonów na komórki docelowe. Autokrynne, parakrynne i endokrynne działanie hormonów. Białka receptorowe i klasyfikacja receptorów. Ligand, agonista i antagonista receptora. Przepuszczalność błon cytoplazmatycznych dla hormonów. Swoistość i powinowactwo receptorów.	3
T-W-3	Powiązania czynnościowe między układami: hormonalnym, nerwowym i immunologicznym. Nerwowe, hormonalne i metaboliczne mechanizmy kontroli biosyntezy i uwalniania hormonów. Struktura i czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego. Sprzężenia zwrotne ujemne i dodatnie, przykłady. Synteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna wazopresyny o oksytocyny. Liberyny i statyny podwzgórza. Biosynteza, magazynowanie, regulacja wydzielania, transport, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola biologiczna hormonów przysadki gruczołowej (hormonu wzrostu, prolaktyny, tyreotropiny, kortykotropiny i gonadotropin).	3
T-W-4	Budowa i rozwój gruczołu tarczowego. Biosynteza, regulacja wydzielania, transport tkanki docelowe mechanizm działania mteabolozm i rola fizjologiczna tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3) i trijodotyroniny odwrotnej (rT3). Hormonalna regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu- biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola parathormonu, kalcytoniny i kalcytriolu.	4
T-W-5	Zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicza czynność trzustki. Wyspy Langerhansa, ich komórki i hormony. Parakrynny system kontroli wydzielania komórek wysp trzustkowych. Biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna i biochemiczna insuliny oraz glukagonu. Efekty fizjologiczne somatostatyny i polipeptydu trzustkowego.	3
T-W-6	Budowa gruczołu nadnerczowego. Synteza i regulacja wydzielania, receptory, mechanizm działania, efekty fizjologiczne i biochemiczne działania katecholamin: adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy. Struktura i funkcja kory nadnerczy, hormony warstwy kłębkowatej, pasmowatej i siateczkowatej.	2
T-W-7	Wybrane hormony tkankowe Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.	2
T-W-8	Zaliczenie wykładów w formie pisemnej	2
T-W-9	Przedmiot badań i miejsce endokrynologii w naukach biologicznych. Ogólna rola i charakterystyka hormonów. Komórki, tkanki i gruczoły wydzielające hormony. Stopnie i systemy kontroli hormonalnej.	2
T-W-10	Hormony innych narządów, tkanek i komórek i ich znaczenie biologiczne. Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.	2
		25

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KOD	Forma aktywności	Godziny
ćwiczenia audytoryjne
A-A-1	Udział studenta w ćwiczeniach audytoryjnych	30
A-A-2	Przygotowanie do zaliczenia	9
A-A-3	Samodzielne przygotowanie prezentacji multimedialnej na wybrany temat i omówienie podczas zajęć	20
A-A-4	Studiowanie literatury przedmiotu	30
A-A-5	Zaliczenie ćwiczeń w formie pisemnej	2
		91
wykłady
A-W-1	Udział studenta w wykładach	25
A-W-2	Samodzielne studiowanie tematyki wykładów	20
A-W-3	Przygotowanie do zaliczenia	14
A-W-4	Zaliczenie wykładów w formie pisemnej	2
		61

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KOD	Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1	Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne.
M-2	Prezentacje multimedialne z wykorzystaniem komputera i projektora.
M-3	Dyskusja dydaktyczna.

Sposoby oceny

KOD	Sposób oceny
S-1	Ocena formująca: Ocena aktywności studenta na zajęciach.
S-2	Ocena formująca: Ocena przygotowania prezentacji multimedialnej oraz omówienia wybranego tematu zajęc audytoryjnych.
S-3	Ocena podsumowująca: Sumaryczna ocena aktywności studenta oraz przygotowania prezentacji i jej omówienia na zajęciach audytoryjnych.
S-4	Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie tematyki wykładów.

Zamierzone efekty kształcenia - wiedza

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
BL_2A_BLZ-S-C8_W01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien być w stanie zdefiniować pojęcie hormonu, wymienić i scharakteryzować głowne rodzaje hormonów.	BL_2A_W16	P2A_W03, P2A_W05	C-1	T-A-10, T-W-2, T-W-9, T-A-8, T-A-1, T-W-3, T-W-8, T-W-4, T-A-4, T-A-7, T-W-10, T-A-5, T-W-6, T-A-3, T-W-7, T-A-2, T-W-5, T-A-6, T-W-1	M-1, M-3, M-2	S-4, S-3
BL_2A_BLZ-S-C8_W02 Student powinien opisać biosyntezę i uwalnianie hormonów oraz objaśniać działanie hormonów na komórki docelowe.	BL_2A_W17	P2A_W02, P2A_W04, P2A_W05	C-1	T-A-3, T-W-7, T-A-4, T-W-8, T-W-5, T-A-10, T-A-1, T-A-5, T-A-6, T-A-8, T-W-4, T-W-6, T-A-2, T-A-7, T-W-2	M-1, M-2, M-3	S-3, S-4

Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
BL_2A_BLZ-S-C8_U01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien umieć interpretować różnice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz analizować konsekwencje niedoborów i nadmiaru poszczególnych hormonów na funkcjonowanie mechanizmów fizjologicznych organizmu.	BL_2A_U11	P2A_U01, P2A_U02, P2A_U03, P2A_U04, P2A_U06	C-2	T-A-4, T-A-1, T-A-6, T-W-4, T-A-7, T-A-10, T-A-5, T-W-7, T-W-6, T-W-1, T-W-2, T-A-2, T-W-10, T-A-8, T-W-5, T-W-9, T-W-8, T-A-3, T-W-3	M-1, M-3, M-2	S-3, S-4
BL_2A_BLZ-S-C8_U03 Student potrafi posługiwać się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów oraz metod ich ich badania i wykorzystywać tę wiedzę w naukach biologicznych.	BL_2A_U11	P2A_U01, P2A_U02, P2A_U03, P2A_U04, P2A_U06	C-1, C-2	T-A-7, T-A-10, T-A-9, T-A-1, T-W-5, T-W-7, T-A-2, T-W-8, T-A-6, T-W-4, T-A-3, T-A-4, T-W-6, T-A-8, T-A-5	M-3, M-2, M-1	S-3, S-4

Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
BL_2A_BLZ-S-C8_K01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student ma świadomość znaczenia układu hormonalnego w prawidłowej fizjologii organizmów. Wykazuje zrozumienie o ważności poznawania funkcji gruczołów wydzielania wewnętrznego. W interpretowaniu czynności gruczołów wydzielania wewnetrznego oraz samych hormonów wykorzystuje podejście naukowe.	BL_2A_K01	P2A_K04, P2A_K07	C-1, C-2	T-A-5, T-A-3, T-A-1, T-A-2, T-A-9, T-A-7, T-A-4, T-A-8, T-W-10, T-A-6	M-2, M-3	S-1, S-2

Kryterium oceny - wiedza

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
BL_2A_BLZ-S-C8_W01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien być w stanie zdefiniować pojęcie hormonu, wymienić i scharakteryzować głowne rodzaje hormonów.	2,0	Student nie zna definicji hormonu, nie potrafi wymienic gruczołów wydzielania wewnętrznego, nie potrafi scharakteryzowac głównych rodzajów hormonów.
	3,0	Student podaje definicję hormonu, zna budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego.
	3,5	Student zna definicję hormonu, zna budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego, podaje główne rodzaje hormonów ze względu na ich budowę chemiczną oraz zakres i miejsce działania, podaje wspólne cechy hormonów.
	4,0	Student wymienia wszystkie hormony, podaje definicję hormonu oraz dobrze charakteryzuje działanie wybranych hormonów.
	4,5	Student wymienia i charakteryzuje wszystkie hormony uwzględniając ich budowę chemiczną, podaje definicję hormonu, opisuje budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego.
	5,0	Student wymienia i charakteryzuje wszystkie hormony uwzględniając ich budowę chemiczną oraz miejsce i zakres działania, opisuje kontrolę wydzielania dokrewnego, podaje definicję hormonu, opisuje budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego.
BL_2A_BLZ-S-C8_W02 Student powinien opisać biosyntezę i uwalnianie hormonów oraz objaśniać działanie hormonów na komórki docelowe.	2,0	Student nie zna miejsca biosyntezy hormonów oraz ich uwalniania, nie zna mechanizmu działania hormonów na komórki docelowe.
	3,0	Student podaje miejsce wytwarzania hormonów polipeptydowych, charakteryzuje proces powstawania hormonów w komórkach dokrewnych.
	3,5	Student zna zarówno biosyntezę hormonów polipeptydowych jak i hormonów steroidowych, opisuje proces uwalniania hormonów z komórek dokrewnych.
	4,0	Student zna biosyntezę i uwalnianie wszystkich hormonów, podaje ogólną charakterystykę działania hormonów na komórki docelowe.
	4,5	Student zna biosyntezę i uwalnianie wszystkich hormonów, podaje ogólną charakterystykę działania hormonów na komórki docelowe, potrafi dokonac podziału receptorów hormonalnych i podaje ich rolę.
	5,0	Student zna biosyntezę i uwalnianie wszystkich hormonów, podaje działanie hormonów na komórki docelowe za pośrednictwem kilku z następujących mechanizmów: zmiany syntezy hormonów, zmiany aktywności enzymów, działania na receptory błony komórkowej, działania na receptory cytoplazmatyczne lub jądrowe.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
BL_2A_BLZ-S-C8_U01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien umieć interpretować różnice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz analizować konsekwencje niedoborów i nadmiaru poszczególnych hormonów na funkcjonowanie mechanizmów fizjologicznych organizmu.	2,0	Student nie zna działania hormonów na komórki docelowe, nie potrafi opisac konsekwencji niedoborów i nadmiaru poszczególnych hormonów na funkcjonowanie mechanizmów fizjologicznych organizmu.
	3,0	Student potrafi zaledwie wskazac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe.
	3,5	Student potrafi wskazac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów wybranych hormonów.
	4,0	Student potrafi dobrze interpretowac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów i nadmiaru wybranych hormonów.
	4,5	Student potrafi dobrze interpretowac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów i nadmiaru większości hormonów.
	5,0	Student potrafi dobrze interpretowac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów i nadmiaru wszystkich hormonów analizowanych w trakcie zajęc.
BL_2A_BLZ-S-C8_U03 Student potrafi posługiwać się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów oraz metod ich ich badania i wykorzystywać tę wiedzę w naukach biologicznych.	2,0	Student nie potrafi posługiwac się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów oraz metod ich badania i wykorzystywac tę wiedzę w naukach biologicznych.
	3,0	Student potrafi zaledwie posługiwac się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów.
	3,5	Student posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje metodę ich badania.
	4,0	Student dobrze posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje i opisuje metodę ich badania.
	4,5	Student dobrze posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje i opisuje metodę ich badania, potrafi wykorzystac zdobytą wiedzę w naukach biologicznych.
	5,0	Student bardzo dobrze posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje i opisuje metody ich badania, potrafi wykorzystac zdobytą wiedzę w naukach biologicznych.

Literatura podstawowa

Ślebodziński A., Zarys endokrynologii zwierząt użytkowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1979, 1979
Traczyk W.Z., Trzebski A., Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2001
Konturek S., Fizjologia człowieka - Układ trawienny i wydzielanie wewnętrzne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2000

Literatura dodatkowa

Korman E, Podstawy endokrynologii wieku rozwojowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warsazwa, 1999
Pawlikowski M., Zarys endokrynologii klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1996

Treści programowe - ćwiczenia audytoryjne

KOD	Treść programowa	Godziny
T-A-1	Gruczoły dokrewne człowieka i ich hormony. Układ hormonalny jako system utrzymania homeostazy w organizmie wielokomórkowym. Biosynteza i uwalnianie hormonów. Powiązania i zależności układu wewnętrznego wydzielania z układem nerwowym i immunologicznym. Neuroimmunoendokryonologia – cytokiny i ich wpływ na układ dokrewny	4
T-A-2	Ogólna charakterystyka i mechanizm działania hormonów. Kryteria klasyfikacji hormonów. Hormony polipeptydowe i białkowe, pochodne aminokwasów, steroidowe, pochodne kwasów tłuszczowych. Endokrynne, parakrynne i autokrynne działanie hormonów. Klasyfikacja i lokalizacja w komórce receptorów hormonalnych, specyficzność ligandów. Działanie hormonów na komórki docelowe. Hormony a układ cyklicznego AMP i GMP. Czynniki wzrostowe i ich działanie hormonalne.Genomowe i pozagenomowe działanie hormonów drobnocząsteczkowych.	4
T-A-3	Fizjologia i patofizjologia podwzgórza, przysadki gruczołowej i nerwowej Struktura i hormony przysadki gruczołowej i nerwowej. Patogeneza karłowatości przysadkowej i akromegalii. Krótko- i długoterminowa hormonalna kontrola pobierania pokarmu. Hormonalne (i genetyczne) aspekty jadłowstrętu i otyłości, hormony tkanki tłuszczowej. Hiper-i hipoprolaktynemia .	4
T-A-4	Czynność gruczołu tarczowego i przemiana jej hormonów, metabolizm jodu w organizmie Sprzężenie zwrotne podwzgórze-przysadka-tarczyca. Wrodzona i nabyta, pierwotna i wtórna niedoczynność tarczycy. Funkcje przytarczyc. Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Osteoporoza u kobiet i mężczyzn – podobieństwa i różnice.	4
T-A-5	Endokrynna czynność trzustki Działanie biologiczne hormonów trzustki Definicja, klasyfikacja, etiologia i objawy cukrzycy. Podstawowe różnice między cukrzycą insulinozależną i insulinoniezależną.	2
T-A-6	Endokrynna czynność nadnerczy Hormony nadnerczy a adaptacja fizjologiczna. Endokrynologia stresu. Wpływ hormonów katecholowych na układ krążenia i narządy wewnętrzne	2
T-A-7	Hormony tkankowe i ich znaczenie biologiczne Działanie biologiczne prostaglandyn. Tkankowy układ renina-angiotensyna-aldosteron i znaczenie biologiczne. Rola leptyny i greliny w kontroli masy ciała i przyjmowaniu pokarmów. Endokrynna rola serca	4
T-A-8	Rola szyszynki u człowieka. Fizjologiczna rola melatoniny i jej wpływ na wybrane hormony części gruczołowej przysadki.	2
T-A-9	Dyskusja panelowa nt. „Zastosowanie metod biotechnologicznych w biosyntezie i produkcji hormonów – stan obecny i perspektywy”.	2
T-A-10	Zaliczenie ćwiczeń w formie pisemnej	2
		30

Treści programowe - wykłady

KOD	Treść programowa	Godziny
T-W-1	Przedmiot badań i miejsce endokrynologii w naukach biologicznych. Podstawowe pojęcia endokrynologiczne. Ogólna rola i charakterystyka hormonów. Komórki, tkanki i gruczoły wydzielające hormony. Stopnie i systemy kontroli hormonalnej.	2
T-W-2	Kryteria klasyfikacji hormonów. Komórki i tkanki docelowe dla hormonów. Mechanizm działania hormonów na komórki docelowe. Autokrynne, parakrynne i endokrynne działanie hormonów. Białka receptorowe i klasyfikacja receptorów. Ligand, agonista i antagonista receptora. Przepuszczalność błon cytoplazmatycznych dla hormonów. Swoistość i powinowactwo receptorów.	3
T-W-3	Powiązania czynnościowe między układami: hormonalnym, nerwowym i immunologicznym. Nerwowe, hormonalne i metaboliczne mechanizmy kontroli biosyntezy i uwalniania hormonów. Struktura i czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego. Sprzężenia zwrotne ujemne i dodatnie, przykłady. Synteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna wazopresyny o oksytocyny. Liberyny i statyny podwzgórza. Biosynteza, magazynowanie, regulacja wydzielania, transport, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola biologiczna hormonów przysadki gruczołowej (hormonu wzrostu, prolaktyny, tyreotropiny, kortykotropiny i gonadotropin).	3
T-W-4	Budowa i rozwój gruczołu tarczowego. Biosynteza, regulacja wydzielania, transport tkanki docelowe mechanizm działania mteabolozm i rola fizjologiczna tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3) i trijodotyroniny odwrotnej (rT3). Hormonalna regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu- biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola parathormonu, kalcytoniny i kalcytriolu.	4
T-W-5	Zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicza czynność trzustki. Wyspy Langerhansa, ich komórki i hormony. Parakrynny system kontroli wydzielania komórek wysp trzustkowych. Biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna i biochemiczna insuliny oraz glukagonu. Efekty fizjologiczne somatostatyny i polipeptydu trzustkowego.	3
T-W-6	Budowa gruczołu nadnerczowego. Synteza i regulacja wydzielania, receptory, mechanizm działania, efekty fizjologiczne i biochemiczne działania katecholamin: adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy. Struktura i funkcja kory nadnerczy, hormony warstwy kłębkowatej, pasmowatej i siateczkowatej.	2
T-W-7	Wybrane hormony tkankowe Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.	2
T-W-8	Zaliczenie wykładów w formie pisemnej	2
T-W-9	Przedmiot badań i miejsce endokrynologii w naukach biologicznych. Ogólna rola i charakterystyka hormonów. Komórki, tkanki i gruczoły wydzielające hormony. Stopnie i systemy kontroli hormonalnej.	2
T-W-10	Hormony innych narządów, tkanek i komórek i ich znaczenie biologiczne. Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.	2
		25

Formy aktywności - ćwiczenia audytoryjne

KOD	Forma aktywności	Godziny
A-A-1	Udział studenta w ćwiczeniach audytoryjnych	30
A-A-2	Przygotowanie do zaliczenia	9
A-A-3	Samodzielne przygotowanie prezentacji multimedialnej na wybrany temat i omówienie podczas zajęć	20
A-A-4	Studiowanie literatury przedmiotu	30
A-A-5	Zaliczenie ćwiczeń w formie pisemnej	2
		91

(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KOD	Forma aktywności	Godziny
A-W-1	Udział studenta w wykładach	25
A-W-2	Samodzielne studiowanie tematyki wykładów	20
A-W-3	Przygotowanie do zaliczenia	14
A-W-4	Zaliczenie wykładów w formie pisemnej	2
		61

(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_2A_BLZ-S-C8_W01	W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien być w stanie zdefiniować pojęcie hormonu, wymienić i scharakteryzować głowne rodzaje hormonów.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_2A_W16	ma ogólną, a w niektórych obszarach pogłębioną wiedzę na temat chemii biologicznej i fizjologicznej organizmów żywych
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P2A_W03	ma pogłębioną wiedzę z zakresu tych nauk ścisłych, z którymi związany jest studiowany kierunek studiów (w szczególności biofizyka, biochemia, biomatematyka, geochemia, biogeochemia, geofizyka)
	P2A_W05	ma wiedzę w zakresie aktualnie dyskutowanych w literaturze kierunkowej problemów z wybranej dziedziny nauki i dyscypliny naukowej
Cel przedmiotu	C-1	Celem przedmiotu jest poznanie mechanizmów działania hormonów i ich roli w organizmie.
Treści programowe	T-A-10	Zaliczenie ćwiczeń w formie pisemnej
	T-W-2	Kryteria klasyfikacji hormonów. Komórki i tkanki docelowe dla hormonów. Mechanizm działania hormonów na komórki docelowe. Autokrynne, parakrynne i endokrynne działanie hormonów. Białka receptorowe i klasyfikacja receptorów. Ligand, agonista i antagonista receptora. Przepuszczalność błon cytoplazmatycznych dla hormonów. Swoistość i powinowactwo receptorów.
	T-W-9	Przedmiot badań i miejsce endokrynologii w naukach biologicznych. Ogólna rola i charakterystyka hormonów. Komórki, tkanki i gruczoły wydzielające hormony. Stopnie i systemy kontroli hormonalnej.
	T-A-8	Rola szyszynki u człowieka. Fizjologiczna rola melatoniny i jej wpływ na wybrane hormony części gruczołowej przysadki.
	T-A-1	Gruczoły dokrewne człowieka i ich hormony. Układ hormonalny jako system utrzymania homeostazy w organizmie wielokomórkowym. Biosynteza i uwalnianie hormonów. Powiązania i zależności układu wewnętrznego wydzielania z układem nerwowym i immunologicznym. Neuroimmunoendokryonologia – cytokiny i ich wpływ na układ dokrewny
	T-W-3	Powiązania czynnościowe między układami: hormonalnym, nerwowym i immunologicznym. Nerwowe, hormonalne i metaboliczne mechanizmy kontroli biosyntezy i uwalniania hormonów. Struktura i czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego. Sprzężenia zwrotne ujemne i dodatnie, przykłady. Synteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna wazopresyny o oksytocyny. Liberyny i statyny podwzgórza. Biosynteza, magazynowanie, regulacja wydzielania, transport, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola biologiczna hormonów przysadki gruczołowej (hormonu wzrostu, prolaktyny, tyreotropiny, kortykotropiny i gonadotropin).
	T-W-8	Zaliczenie wykładów w formie pisemnej
	T-W-4	Budowa i rozwój gruczołu tarczowego. Biosynteza, regulacja wydzielania, transport tkanki docelowe mechanizm działania mteabolozm i rola fizjologiczna tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3) i trijodotyroniny odwrotnej (rT3). Hormonalna regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu- biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola parathormonu, kalcytoniny i kalcytriolu.
	T-A-4	Czynność gruczołu tarczowego i przemiana jej hormonów, metabolizm jodu w organizmie Sprzężenie zwrotne podwzgórze-przysadka-tarczyca. Wrodzona i nabyta, pierwotna i wtórna niedoczynność tarczycy. Funkcje przytarczyc. Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Osteoporoza u kobiet i mężczyzn – podobieństwa i różnice.
	T-A-7	Hormony tkankowe i ich znaczenie biologiczne Działanie biologiczne prostaglandyn. Tkankowy układ renina-angiotensyna-aldosteron i znaczenie biologiczne. Rola leptyny i greliny w kontroli masy ciała i przyjmowaniu pokarmów. Endokrynna rola serca
	T-W-10	Hormony innych narządów, tkanek i komórek i ich znaczenie biologiczne. Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.
	T-A-5	Endokrynna czynność trzustki Działanie biologiczne hormonów trzustki Definicja, klasyfikacja, etiologia i objawy cukrzycy. Podstawowe różnice między cukrzycą insulinozależną i insulinoniezależną.
	T-W-6	Budowa gruczołu nadnerczowego. Synteza i regulacja wydzielania, receptory, mechanizm działania, efekty fizjologiczne i biochemiczne działania katecholamin: adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy. Struktura i funkcja kory nadnerczy, hormony warstwy kłębkowatej, pasmowatej i siateczkowatej.
	T-A-3	Fizjologia i patofizjologia podwzgórza, przysadki gruczołowej i nerwowej Struktura i hormony przysadki gruczołowej i nerwowej. Patogeneza karłowatości przysadkowej i akromegalii. Krótko- i długoterminowa hormonalna kontrola pobierania pokarmu. Hormonalne (i genetyczne) aspekty jadłowstrętu i otyłości, hormony tkanki tłuszczowej. Hiper-i hipoprolaktynemia .
	T-W-7	Wybrane hormony tkankowe Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.
	T-A-2	Ogólna charakterystyka i mechanizm działania hormonów. Kryteria klasyfikacji hormonów. Hormony polipeptydowe i białkowe, pochodne aminokwasów, steroidowe, pochodne kwasów tłuszczowych. Endokrynne, parakrynne i autokrynne działanie hormonów. Klasyfikacja i lokalizacja w komórce receptorów hormonalnych, specyficzność ligandów. Działanie hormonów na komórki docelowe. Hormony a układ cyklicznego AMP i GMP. Czynniki wzrostowe i ich działanie hormonalne.Genomowe i pozagenomowe działanie hormonów drobnocząsteczkowych.
	T-W-5	Zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicza czynność trzustki. Wyspy Langerhansa, ich komórki i hormony. Parakrynny system kontroli wydzielania komórek wysp trzustkowych. Biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna i biochemiczna insuliny oraz glukagonu. Efekty fizjologiczne somatostatyny i polipeptydu trzustkowego.
	T-A-6	Endokrynna czynność nadnerczy Hormony nadnerczy a adaptacja fizjologiczna. Endokrynologia stresu. Wpływ hormonów katecholowych na układ krążenia i narządy wewnętrzne
	T-W-1	Przedmiot badań i miejsce endokrynologii w naukach biologicznych. Podstawowe pojęcia endokrynologiczne. Ogólna rola i charakterystyka hormonów. Komórki, tkanki i gruczoły wydzielające hormony. Stopnie i systemy kontroli hormonalnej.
Metody nauczania	M-1	Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne.
	M-3	Dyskusja dydaktyczna.
	M-2	Prezentacje multimedialne z wykorzystaniem komputera i projektora.
Sposób oceny	S-4	Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie tematyki wykładów.
Sposób oceny	S-3	Ocena podsumowująca: Sumaryczna ocena aktywności studenta oraz przygotowania prezentacji i jej omówienia na zajęciach audytoryjnych.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie zna definicji hormonu, nie potrafi wymienic gruczołów wydzielania wewnętrznego, nie potrafi scharakteryzowac głównych rodzajów hormonów.
	3,0	Student podaje definicję hormonu, zna budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego.
	3,5	Student zna definicję hormonu, zna budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego, podaje główne rodzaje hormonów ze względu na ich budowę chemiczną oraz zakres i miejsce działania, podaje wspólne cechy hormonów.
	4,0	Student wymienia wszystkie hormony, podaje definicję hormonu oraz dobrze charakteryzuje działanie wybranych hormonów.
	4,5	Student wymienia i charakteryzuje wszystkie hormony uwzględniając ich budowę chemiczną, podaje definicję hormonu, opisuje budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego.
	5,0	Student wymienia i charakteryzuje wszystkie hormony uwzględniając ich budowę chemiczną oraz miejsce i zakres działania, opisuje kontrolę wydzielania dokrewnego, podaje definicję hormonu, opisuje budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_2A_BLZ-S-C8_W02	Student powinien opisać biosyntezę i uwalnianie hormonów oraz objaśniać działanie hormonów na komórki docelowe.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_2A_W17	ma zaawansowana wiedzę w zakresie ekologii organizmów Metazoa
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P2A_W02	konsekwentnie stosuje i upowszechnia zasadę ścisłego, opartego na danych empirycznych, interpretowania zjawisk i procesów przyrodniczych w pracy badawczej i działaniach praktycznych
	P2A_W04	ma pogłębioną wiedzę z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów umożliwiającą dostrzeganie związków i zależności w przyrodzie
	P2A_W05	ma wiedzę w zakresie aktualnie dyskutowanych w literaturze kierunkowej problemów z wybranej dziedziny nauki i dyscypliny naukowej
Cel przedmiotu	C-1	Celem przedmiotu jest poznanie mechanizmów działania hormonów i ich roli w organizmie.
Treści programowe	T-A-3	Fizjologia i patofizjologia podwzgórza, przysadki gruczołowej i nerwowej Struktura i hormony przysadki gruczołowej i nerwowej. Patogeneza karłowatości przysadkowej i akromegalii. Krótko- i długoterminowa hormonalna kontrola pobierania pokarmu. Hormonalne (i genetyczne) aspekty jadłowstrętu i otyłości, hormony tkanki tłuszczowej. Hiper-i hipoprolaktynemia .
	T-W-7	Wybrane hormony tkankowe Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.
	T-A-4	Czynność gruczołu tarczowego i przemiana jej hormonów, metabolizm jodu w organizmie Sprzężenie zwrotne podwzgórze-przysadka-tarczyca. Wrodzona i nabyta, pierwotna i wtórna niedoczynność tarczycy. Funkcje przytarczyc. Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Osteoporoza u kobiet i mężczyzn – podobieństwa i różnice.
	T-W-8	Zaliczenie wykładów w formie pisemnej
	T-W-5	Zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicza czynność trzustki. Wyspy Langerhansa, ich komórki i hormony. Parakrynny system kontroli wydzielania komórek wysp trzustkowych. Biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna i biochemiczna insuliny oraz glukagonu. Efekty fizjologiczne somatostatyny i polipeptydu trzustkowego.
	T-A-10	Zaliczenie ćwiczeń w formie pisemnej
	T-A-1	Gruczoły dokrewne człowieka i ich hormony. Układ hormonalny jako system utrzymania homeostazy w organizmie wielokomórkowym. Biosynteza i uwalnianie hormonów. Powiązania i zależności układu wewnętrznego wydzielania z układem nerwowym i immunologicznym. Neuroimmunoendokryonologia – cytokiny i ich wpływ na układ dokrewny
	T-A-5	Endokrynna czynność trzustki Działanie biologiczne hormonów trzustki Definicja, klasyfikacja, etiologia i objawy cukrzycy. Podstawowe różnice między cukrzycą insulinozależną i insulinoniezależną.
	T-A-6	Endokrynna czynność nadnerczy Hormony nadnerczy a adaptacja fizjologiczna. Endokrynologia stresu. Wpływ hormonów katecholowych na układ krążenia i narządy wewnętrzne
	T-A-8	Rola szyszynki u człowieka. Fizjologiczna rola melatoniny i jej wpływ na wybrane hormony części gruczołowej przysadki.
	T-W-4	Budowa i rozwój gruczołu tarczowego. Biosynteza, regulacja wydzielania, transport tkanki docelowe mechanizm działania mteabolozm i rola fizjologiczna tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3) i trijodotyroniny odwrotnej (rT3). Hormonalna regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu- biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola parathormonu, kalcytoniny i kalcytriolu.
	T-W-6	Budowa gruczołu nadnerczowego. Synteza i regulacja wydzielania, receptory, mechanizm działania, efekty fizjologiczne i biochemiczne działania katecholamin: adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy. Struktura i funkcja kory nadnerczy, hormony warstwy kłębkowatej, pasmowatej i siateczkowatej.
	T-A-2	Ogólna charakterystyka i mechanizm działania hormonów. Kryteria klasyfikacji hormonów. Hormony polipeptydowe i białkowe, pochodne aminokwasów, steroidowe, pochodne kwasów tłuszczowych. Endokrynne, parakrynne i autokrynne działanie hormonów. Klasyfikacja i lokalizacja w komórce receptorów hormonalnych, specyficzność ligandów. Działanie hormonów na komórki docelowe. Hormony a układ cyklicznego AMP i GMP. Czynniki wzrostowe i ich działanie hormonalne.Genomowe i pozagenomowe działanie hormonów drobnocząsteczkowych.
	T-A-7	Hormony tkankowe i ich znaczenie biologiczne Działanie biologiczne prostaglandyn. Tkankowy układ renina-angiotensyna-aldosteron i znaczenie biologiczne. Rola leptyny i greliny w kontroli masy ciała i przyjmowaniu pokarmów. Endokrynna rola serca
	T-W-2	Kryteria klasyfikacji hormonów. Komórki i tkanki docelowe dla hormonów. Mechanizm działania hormonów na komórki docelowe. Autokrynne, parakrynne i endokrynne działanie hormonów. Białka receptorowe i klasyfikacja receptorów. Ligand, agonista i antagonista receptora. Przepuszczalność błon cytoplazmatycznych dla hormonów. Swoistość i powinowactwo receptorów.
Metody nauczania	M-1	Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne.
	M-2	Prezentacje multimedialne z wykorzystaniem komputera i projektora.
	M-3	Dyskusja dydaktyczna.
Sposób oceny	S-3	Ocena podsumowująca: Sumaryczna ocena aktywności studenta oraz przygotowania prezentacji i jej omówienia na zajęciach audytoryjnych.
Sposób oceny	S-4	Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie tematyki wykładów.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie zna miejsca biosyntezy hormonów oraz ich uwalniania, nie zna mechanizmu działania hormonów na komórki docelowe.
	3,0	Student podaje miejsce wytwarzania hormonów polipeptydowych, charakteryzuje proces powstawania hormonów w komórkach dokrewnych.
	3,5	Student zna zarówno biosyntezę hormonów polipeptydowych jak i hormonów steroidowych, opisuje proces uwalniania hormonów z komórek dokrewnych.
	4,0	Student zna biosyntezę i uwalnianie wszystkich hormonów, podaje ogólną charakterystykę działania hormonów na komórki docelowe.
	4,5	Student zna biosyntezę i uwalnianie wszystkich hormonów, podaje ogólną charakterystykę działania hormonów na komórki docelowe, potrafi dokonac podziału receptorów hormonalnych i podaje ich rolę.
	5,0	Student zna biosyntezę i uwalnianie wszystkich hormonów, podaje działanie hormonów na komórki docelowe za pośrednictwem kilku z następujących mechanizmów: zmiany syntezy hormonów, zmiany aktywności enzymów, działania na receptory błony komórkowej, działania na receptory cytoplazmatyczne lub jądrowe.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_2A_BLZ-S-C8_U01	W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien umieć interpretować różnice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz analizować konsekwencje niedoborów i nadmiaru poszczególnych hormonów na funkcjonowanie mechanizmów fizjologicznych organizmu.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_2A_U11	wykorzystuje wiedzę z zakresu budowy i funkcji biologicznych białek, kwasów nukleinowych, węglowodanów, lipidów oraz hormonów i witamin; rozumie główne szlaki metaboliczne oraz mechanizmów regulacji metabolizmu, rozumie mechanizmy działania hormonów i ich rolę w organizmie;
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P2A_U01	stosuje zaawansowane techniki i narzędzia badawcze w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów
	P2A_U02	biegle wykorzystuje literaturę naukową z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów, w języku polskim; czyta ze zrozumieniem skomplikowane teksty naukowe w języku angielskim
	P2A_U03	wykazuje umiejętność krytycznej analizy i selekcji informacji, zwłaszcza ze źródeł elektronicznych
	P2A_U04	planuje i wykonuje zadania badawcze lub ekspertyzy pod kierunkiem opiekuna naukowego
	P2A_U06	zbiera i interpretuje dane empiryczne oraz na tej podstawie formułuje odpowiednie wnioski
Cel przedmiotu	C-2	Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów ze skutkami fizjologicznych niedoborów i nadmiaru hormonów oraz metod oznaczania stężeń hormonów białkowych i steroidowych w płynach ustrojowych.
Treści programowe	T-A-4	Czynność gruczołu tarczowego i przemiana jej hormonów, metabolizm jodu w organizmie Sprzężenie zwrotne podwzgórze-przysadka-tarczyca. Wrodzona i nabyta, pierwotna i wtórna niedoczynność tarczycy. Funkcje przytarczyc. Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Osteoporoza u kobiet i mężczyzn – podobieństwa i różnice.
	T-A-1	Gruczoły dokrewne człowieka i ich hormony. Układ hormonalny jako system utrzymania homeostazy w organizmie wielokomórkowym. Biosynteza i uwalnianie hormonów. Powiązania i zależności układu wewnętrznego wydzielania z układem nerwowym i immunologicznym. Neuroimmunoendokryonologia – cytokiny i ich wpływ na układ dokrewny
	T-A-6	Endokrynna czynność nadnerczy Hormony nadnerczy a adaptacja fizjologiczna. Endokrynologia stresu. Wpływ hormonów katecholowych na układ krążenia i narządy wewnętrzne
	T-W-4	Budowa i rozwój gruczołu tarczowego. Biosynteza, regulacja wydzielania, transport tkanki docelowe mechanizm działania mteabolozm i rola fizjologiczna tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3) i trijodotyroniny odwrotnej (rT3). Hormonalna regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu- biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola parathormonu, kalcytoniny i kalcytriolu.
	T-A-7	Hormony tkankowe i ich znaczenie biologiczne Działanie biologiczne prostaglandyn. Tkankowy układ renina-angiotensyna-aldosteron i znaczenie biologiczne. Rola leptyny i greliny w kontroli masy ciała i przyjmowaniu pokarmów. Endokrynna rola serca
	T-A-10	Zaliczenie ćwiczeń w formie pisemnej
	T-A-5	Endokrynna czynność trzustki Działanie biologiczne hormonów trzustki Definicja, klasyfikacja, etiologia i objawy cukrzycy. Podstawowe różnice między cukrzycą insulinozależną i insulinoniezależną.
	T-W-7	Wybrane hormony tkankowe Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.
	T-W-6	Budowa gruczołu nadnerczowego. Synteza i regulacja wydzielania, receptory, mechanizm działania, efekty fizjologiczne i biochemiczne działania katecholamin: adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy. Struktura i funkcja kory nadnerczy, hormony warstwy kłębkowatej, pasmowatej i siateczkowatej.
	T-W-1	Przedmiot badań i miejsce endokrynologii w naukach biologicznych. Podstawowe pojęcia endokrynologiczne. Ogólna rola i charakterystyka hormonów. Komórki, tkanki i gruczoły wydzielające hormony. Stopnie i systemy kontroli hormonalnej.
	T-W-2	Kryteria klasyfikacji hormonów. Komórki i tkanki docelowe dla hormonów. Mechanizm działania hormonów na komórki docelowe. Autokrynne, parakrynne i endokrynne działanie hormonów. Białka receptorowe i klasyfikacja receptorów. Ligand, agonista i antagonista receptora. Przepuszczalność błon cytoplazmatycznych dla hormonów. Swoistość i powinowactwo receptorów.
	T-A-2	Ogólna charakterystyka i mechanizm działania hormonów. Kryteria klasyfikacji hormonów. Hormony polipeptydowe i białkowe, pochodne aminokwasów, steroidowe, pochodne kwasów tłuszczowych. Endokrynne, parakrynne i autokrynne działanie hormonów. Klasyfikacja i lokalizacja w komórce receptorów hormonalnych, specyficzność ligandów. Działanie hormonów na komórki docelowe. Hormony a układ cyklicznego AMP i GMP. Czynniki wzrostowe i ich działanie hormonalne.Genomowe i pozagenomowe działanie hormonów drobnocząsteczkowych.
	T-W-10	Hormony innych narządów, tkanek i komórek i ich znaczenie biologiczne. Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.
	T-A-8	Rola szyszynki u człowieka. Fizjologiczna rola melatoniny i jej wpływ na wybrane hormony części gruczołowej przysadki.
	T-W-5	Zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicza czynność trzustki. Wyspy Langerhansa, ich komórki i hormony. Parakrynny system kontroli wydzielania komórek wysp trzustkowych. Biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna i biochemiczna insuliny oraz glukagonu. Efekty fizjologiczne somatostatyny i polipeptydu trzustkowego.
	T-W-9	Przedmiot badań i miejsce endokrynologii w naukach biologicznych. Ogólna rola i charakterystyka hormonów. Komórki, tkanki i gruczoły wydzielające hormony. Stopnie i systemy kontroli hormonalnej.
	T-W-8	Zaliczenie wykładów w formie pisemnej
	T-A-3	Fizjologia i patofizjologia podwzgórza, przysadki gruczołowej i nerwowej Struktura i hormony przysadki gruczołowej i nerwowej. Patogeneza karłowatości przysadkowej i akromegalii. Krótko- i długoterminowa hormonalna kontrola pobierania pokarmu. Hormonalne (i genetyczne) aspekty jadłowstrętu i otyłości, hormony tkanki tłuszczowej. Hiper-i hipoprolaktynemia .
	T-W-3	Powiązania czynnościowe między układami: hormonalnym, nerwowym i immunologicznym. Nerwowe, hormonalne i metaboliczne mechanizmy kontroli biosyntezy i uwalniania hormonów. Struktura i czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego. Sprzężenia zwrotne ujemne i dodatnie, przykłady. Synteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna wazopresyny o oksytocyny. Liberyny i statyny podwzgórza. Biosynteza, magazynowanie, regulacja wydzielania, transport, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola biologiczna hormonów przysadki gruczołowej (hormonu wzrostu, prolaktyny, tyreotropiny, kortykotropiny i gonadotropin).
Metody nauczania	M-1	Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne.
	M-3	Dyskusja dydaktyczna.
	M-2	Prezentacje multimedialne z wykorzystaniem komputera i projektora.
Sposób oceny	S-3	Ocena podsumowująca: Sumaryczna ocena aktywności studenta oraz przygotowania prezentacji i jej omówienia na zajęciach audytoryjnych.
Sposób oceny	S-4	Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie tematyki wykładów.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie zna działania hormonów na komórki docelowe, nie potrafi opisac konsekwencji niedoborów i nadmiaru poszczególnych hormonów na funkcjonowanie mechanizmów fizjologicznych organizmu.
	3,0	Student potrafi zaledwie wskazac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe.
	3,5	Student potrafi wskazac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów wybranych hormonów.
	4,0	Student potrafi dobrze interpretowac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów i nadmiaru wybranych hormonów.
	4,5	Student potrafi dobrze interpretowac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów i nadmiaru większości hormonów.
	5,0	Student potrafi dobrze interpretowac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów i nadmiaru wszystkich hormonów analizowanych w trakcie zajęc.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_2A_BLZ-S-C8_U03	Student potrafi posługiwać się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów oraz metod ich ich badania i wykorzystywać tę wiedzę w naukach biologicznych.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_2A_U11	wykorzystuje wiedzę z zakresu budowy i funkcji biologicznych białek, kwasów nukleinowych, węglowodanów, lipidów oraz hormonów i witamin; rozumie główne szlaki metaboliczne oraz mechanizmów regulacji metabolizmu, rozumie mechanizmy działania hormonów i ich rolę w organizmie;
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P2A_U01	stosuje zaawansowane techniki i narzędzia badawcze w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów
	P2A_U02	biegle wykorzystuje literaturę naukową z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów, w języku polskim; czyta ze zrozumieniem skomplikowane teksty naukowe w języku angielskim
	P2A_U03	wykazuje umiejętność krytycznej analizy i selekcji informacji, zwłaszcza ze źródeł elektronicznych
	P2A_U04	planuje i wykonuje zadania badawcze lub ekspertyzy pod kierunkiem opiekuna naukowego
	P2A_U06	zbiera i interpretuje dane empiryczne oraz na tej podstawie formułuje odpowiednie wnioski
Cel przedmiotu	C-1	Celem przedmiotu jest poznanie mechanizmów działania hormonów i ich roli w organizmie.
Cel przedmiotu	C-2	Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów ze skutkami fizjologicznych niedoborów i nadmiaru hormonów oraz metod oznaczania stężeń hormonów białkowych i steroidowych w płynach ustrojowych.
Treści programowe	T-A-7	Hormony tkankowe i ich znaczenie biologiczne Działanie biologiczne prostaglandyn. Tkankowy układ renina-angiotensyna-aldosteron i znaczenie biologiczne. Rola leptyny i greliny w kontroli masy ciała i przyjmowaniu pokarmów. Endokrynna rola serca
	T-A-10	Zaliczenie ćwiczeń w formie pisemnej
	T-A-9	Dyskusja panelowa nt. „Zastosowanie metod biotechnologicznych w biosyntezie i produkcji hormonów – stan obecny i perspektywy”.
	T-A-1	Gruczoły dokrewne człowieka i ich hormony. Układ hormonalny jako system utrzymania homeostazy w organizmie wielokomórkowym. Biosynteza i uwalnianie hormonów. Powiązania i zależności układu wewnętrznego wydzielania z układem nerwowym i immunologicznym. Neuroimmunoendokryonologia – cytokiny i ich wpływ na układ dokrewny
	T-W-5	Zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicza czynność trzustki. Wyspy Langerhansa, ich komórki i hormony. Parakrynny system kontroli wydzielania komórek wysp trzustkowych. Biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna i biochemiczna insuliny oraz glukagonu. Efekty fizjologiczne somatostatyny i polipeptydu trzustkowego.
	T-W-7	Wybrane hormony tkankowe Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.
	T-A-2	Ogólna charakterystyka i mechanizm działania hormonów. Kryteria klasyfikacji hormonów. Hormony polipeptydowe i białkowe, pochodne aminokwasów, steroidowe, pochodne kwasów tłuszczowych. Endokrynne, parakrynne i autokrynne działanie hormonów. Klasyfikacja i lokalizacja w komórce receptorów hormonalnych, specyficzność ligandów. Działanie hormonów na komórki docelowe. Hormony a układ cyklicznego AMP i GMP. Czynniki wzrostowe i ich działanie hormonalne.Genomowe i pozagenomowe działanie hormonów drobnocząsteczkowych.
	T-W-8	Zaliczenie wykładów w formie pisemnej
	T-A-6	Endokrynna czynność nadnerczy Hormony nadnerczy a adaptacja fizjologiczna. Endokrynologia stresu. Wpływ hormonów katecholowych na układ krążenia i narządy wewnętrzne
	T-W-4	Budowa i rozwój gruczołu tarczowego. Biosynteza, regulacja wydzielania, transport tkanki docelowe mechanizm działania mteabolozm i rola fizjologiczna tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3) i trijodotyroniny odwrotnej (rT3). Hormonalna regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu- biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola parathormonu, kalcytoniny i kalcytriolu.
	T-A-3	Fizjologia i patofizjologia podwzgórza, przysadki gruczołowej i nerwowej Struktura i hormony przysadki gruczołowej i nerwowej. Patogeneza karłowatości przysadkowej i akromegalii. Krótko- i długoterminowa hormonalna kontrola pobierania pokarmu. Hormonalne (i genetyczne) aspekty jadłowstrętu i otyłości, hormony tkanki tłuszczowej. Hiper-i hipoprolaktynemia .
	T-A-4	Czynność gruczołu tarczowego i przemiana jej hormonów, metabolizm jodu w organizmie Sprzężenie zwrotne podwzgórze-przysadka-tarczyca. Wrodzona i nabyta, pierwotna i wtórna niedoczynność tarczycy. Funkcje przytarczyc. Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Osteoporoza u kobiet i mężczyzn – podobieństwa i różnice.
	T-W-6	Budowa gruczołu nadnerczowego. Synteza i regulacja wydzielania, receptory, mechanizm działania, efekty fizjologiczne i biochemiczne działania katecholamin: adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy. Struktura i funkcja kory nadnerczy, hormony warstwy kłębkowatej, pasmowatej i siateczkowatej.
	T-A-8	Rola szyszynki u człowieka. Fizjologiczna rola melatoniny i jej wpływ na wybrane hormony części gruczołowej przysadki.
	T-A-5	Endokrynna czynność trzustki Działanie biologiczne hormonów trzustki Definicja, klasyfikacja, etiologia i objawy cukrzycy. Podstawowe różnice między cukrzycą insulinozależną i insulinoniezależną.
Metody nauczania	M-3	Dyskusja dydaktyczna.
	M-2	Prezentacje multimedialne z wykorzystaniem komputera i projektora.
	M-1	Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne.
Sposób oceny	S-3	Ocena podsumowująca: Sumaryczna ocena aktywności studenta oraz przygotowania prezentacji i jej omówienia na zajęciach audytoryjnych.
Sposób oceny	S-4	Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie tematyki wykładów.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie potrafi posługiwac się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów oraz metod ich badania i wykorzystywac tę wiedzę w naukach biologicznych.
	3,0	Student potrafi zaledwie posługiwac się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów.
	3,5	Student posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje metodę ich badania.
	4,0	Student dobrze posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje i opisuje metodę ich badania.
	4,5	Student dobrze posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje i opisuje metodę ich badania, potrafi wykorzystac zdobytą wiedzę w naukach biologicznych.
	5,0	Student bardzo dobrze posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje i opisuje metody ich badania, potrafi wykorzystac zdobytą wiedzę w naukach biologicznych.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_2A_BLZ-S-C8_K01	W wyniku przeprowadzonych zajęć student ma świadomość znaczenia układu hormonalnego w prawidłowej fizjologii organizmów. Wykazuje zrozumienie o ważności poznawania funkcji gruczołów wydzielania wewnętrznego. W interpretowaniu czynności gruczołów wydzielania wewnetrznego oraz samych hormonów wykorzystuje podejście naukowe.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_2A_K01	wykazuje zrozumienie i przekonanie o poznawalności procesów i zjawisk biologicznych zachodzących w świecie żywych organizmów; w interpretowaniu procesów i zjawisk biologicznych wykorzystuje podejście naukowe
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P2A_K04	prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu
	P2A_K07	systematycznie aktualizuje wiedzę przyrodniczą i zna jej praktyczne zastosowania
Cel przedmiotu	C-1	Celem przedmiotu jest poznanie mechanizmów działania hormonów i ich roli w organizmie.
Cel przedmiotu	C-2	Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów ze skutkami fizjologicznych niedoborów i nadmiaru hormonów oraz metod oznaczania stężeń hormonów białkowych i steroidowych w płynach ustrojowych.
Treści programowe	T-A-5	Endokrynna czynność trzustki Działanie biologiczne hormonów trzustki Definicja, klasyfikacja, etiologia i objawy cukrzycy. Podstawowe różnice między cukrzycą insulinozależną i insulinoniezależną.
	T-A-3	Fizjologia i patofizjologia podwzgórza, przysadki gruczołowej i nerwowej Struktura i hormony przysadki gruczołowej i nerwowej. Patogeneza karłowatości przysadkowej i akromegalii. Krótko- i długoterminowa hormonalna kontrola pobierania pokarmu. Hormonalne (i genetyczne) aspekty jadłowstrętu i otyłości, hormony tkanki tłuszczowej. Hiper-i hipoprolaktynemia .
	T-A-1	Gruczoły dokrewne człowieka i ich hormony. Układ hormonalny jako system utrzymania homeostazy w organizmie wielokomórkowym. Biosynteza i uwalnianie hormonów. Powiązania i zależności układu wewnętrznego wydzielania z układem nerwowym i immunologicznym. Neuroimmunoendokryonologia – cytokiny i ich wpływ na układ dokrewny
	T-A-2	Ogólna charakterystyka i mechanizm działania hormonów. Kryteria klasyfikacji hormonów. Hormony polipeptydowe i białkowe, pochodne aminokwasów, steroidowe, pochodne kwasów tłuszczowych. Endokrynne, parakrynne i autokrynne działanie hormonów. Klasyfikacja i lokalizacja w komórce receptorów hormonalnych, specyficzność ligandów. Działanie hormonów na komórki docelowe. Hormony a układ cyklicznego AMP i GMP. Czynniki wzrostowe i ich działanie hormonalne.Genomowe i pozagenomowe działanie hormonów drobnocząsteczkowych.
	T-A-9	Dyskusja panelowa nt. „Zastosowanie metod biotechnologicznych w biosyntezie i produkcji hormonów – stan obecny i perspektywy”.
	T-A-7	Hormony tkankowe i ich znaczenie biologiczne Działanie biologiczne prostaglandyn. Tkankowy układ renina-angiotensyna-aldosteron i znaczenie biologiczne. Rola leptyny i greliny w kontroli masy ciała i przyjmowaniu pokarmów. Endokrynna rola serca
	T-A-4	Czynność gruczołu tarczowego i przemiana jej hormonów, metabolizm jodu w organizmie Sprzężenie zwrotne podwzgórze-przysadka-tarczyca. Wrodzona i nabyta, pierwotna i wtórna niedoczynność tarczycy. Funkcje przytarczyc. Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Osteoporoza u kobiet i mężczyzn – podobieństwa i różnice.
	T-A-8	Rola szyszynki u człowieka. Fizjologiczna rola melatoniny i jej wpływ na wybrane hormony części gruczołowej przysadki.
	T-W-10	Hormony innych narządów, tkanek i komórek i ich znaczenie biologiczne. Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina.
	T-A-6	Endokrynna czynność nadnerczy Hormony nadnerczy a adaptacja fizjologiczna. Endokrynologia stresu. Wpływ hormonów katecholowych na układ krążenia i narządy wewnętrzne
Metody nauczania	M-2	Prezentacje multimedialne z wykorzystaniem komputera i projektora.
Metody nauczania	M-3	Dyskusja dydaktyczna.
Sposób oceny	S-1	Ocena formująca: Ocena aktywności studenta na zajęciach.
Sposób oceny	S-2	Ocena formująca: Ocena przygotowania prezentacji multimedialnej oraz omówienia wybranego tematu zajęc audytoryjnych.