Wydział Techniki Morskiej i Transportu - Bezpieczeństwo techniczne (S1)
Sylabus przedmiotu Skutki zagrożeń:
Informacje podstawowe
| Kierunek studiów | Bezpieczeństwo techniczne | ||
|---|---|---|---|
| Forma studiów | studia stacjonarne | Poziom | pierwszego stopnia |
| Tytuł zawodowy absolwenta | inżynier | ||
| Obszary studiów | charakterystyki PRK, kompetencje inżynierskie PRK | ||
| Profil | ogólnoakademicki | ||
| Moduł | — | ||
| Przedmiot | Skutki zagrożeń | ||
| Specjalność | przedmiot wspólny | ||
| Jednostka prowadząca | Katedra Technologii Cieplnych i Inżynierii Bezpieczeństwa | ||
| Nauczyciel odpowiedzialny | Renata Dobrzyńska <Renata.Dobrzynska@zut.edu.pl> | ||
| Inni nauczyciele | |||
| ECTS (planowane) | 4,0 | ECTS (formy) | 4,0 |
| Forma zaliczenia | egzamin | Język | polski |
| Blok obieralny | — | Grupa obieralna | — |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
| KOD | Wymaganie wstępne |
|---|---|
| W-1 | Wiedza ogólna z zakresu chemii, fizyki, ochrony środowiska, bezpieczeństwa i higieny pracy. |
Cele przedmiotu
| KOD | Cel modułu/przedmiotu |
|---|---|
| C-1 | Zapoznanie studentów z problematyką czynników występujących w środowisku pracy oraz ich wpywu na zdrowie i życie człowieka. |
| C-2 | Ukształtowanie umiejętności identyfikacji zagrożeń na stanowiskach pracy w celu zapobiegania wypadkom przy pracy oraz chorób zawodowych, |
| C-3 | Ukształtowanie umiejętności rozpoznawania zagrożeń powodowanych przez substancje niebezpieczne. |
| C-4 | Zapoznanie studentów z zagrożeniami dla ludzi spowodowanymi pożarami. |
| C-5 | Zapoznanie studentów ze sposobami usuwania skutków zagrożeń. |
| C-6 | Ukształtowanie wrażliwości studentów na możliwość wystąpienia zagrożenia w środowisku człowieka i potencjalnych skutków tych zagrożeń. |
| C-7 | Ukształtowanie umiejętności doboru środków zapobiegających występowaniu zagrożeń lub minimalizujących ich skutki. |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
| KOD | Treść programowa | Godziny |
|---|---|---|
| projekty | ||
| T-P-1 | Identyfikacja zagrożeń związanych z tematem projektu (naturalnych, w środowisku pracy, podczas procesów produkcyjnych, w transporcie i magazynowaniu itd). Określenie potencjalnych przyczyn ich wystąpienia oraz skutków. Określenie metod zapobiegania zidentyfikowanym zagrożeniom. Opracowanie metod usuwania lub minimalizowania skutków zidentyfikowanych zagrożeń. | 15 |
| T-P-2 | Prezentowanie projektów oraz dyskusja. | 14 |
| 29 | ||
| wykłady | ||
| T-W-1 | Zakres i cel przedmiotu. Zapoznanie studentów z programem przedmiotu i literaturą. Ustalenie zasady zaliczenia form zająć i przedmiotu. | 1 |
| T-W-2 | Podstawowe definicje: zagrożenie, bezpieczeństwo. Klasyfikacja zagrożeń ze względu na różne kryteria. | 3 |
| T-W-3 | Przyczyny zagrożeń. | 6 |
| T-W-4 | Fizyczne skutki zagrożeń. | 6 |
| T-W-5 | Zachowanie człowieka wpływające na skutki zagrożeń. Psychiczne skutki zagrożeń. | 6 |
| T-W-6 | Metody zapobiegania skutkom zagrożeń lub ich minimalizowania. | 4 |
| T-W-7 | Sposoby usuwania skutków zagrożeń. | 4 |
| 30 | ||
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
| KOD | Forma aktywności | Godziny |
|---|---|---|
| projekty | ||
| A-P-1 | Udział w zajęciach. | 29 |
| A-P-2 | Zapoznanie się z tematem projektu, studiowanie literatury. | 16 |
| A-P-3 | Przygotowanie prezentacji na zadany temat. | 5 |
| 50 | ||
| wykłady | ||
| A-W-1 | Uczestnictwo w wykładach. | 30 |
| A-W-2 | Studiowanie wskazanej literatury. | 7 |
| A-W-3 | Przygotowanie się do egzaminu. | 11 |
| A-W-4 | Uczestnictwo w egzaminie pisemnym. | 2 |
| 50 | ||
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
| KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
|---|---|
| M-1 | Wykład problemowy w formie prezentacji multimedialnych. |
| M-2 | Projekty wykonywane samodzielnie przez studentów pod nadzorem merytorycznym prowadzącego zajęcia. |
Sposoby oceny
| KOD | Sposób oceny |
|---|---|
| S-1 | Ocena podsumowująca: Egzamin pisemny podsumowujący efekty wiedzy i umiejętności uzyskane podczas wykładu. |
| S-2 | Ocena formująca: Ocena projektu i prezentacji przygotowanych samodzielnie przez studenta na zadany temat. |
Zamierzone efekty uczenia się - wiedza
| Zamierzone efekty uczenia się | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| BTE_1A_C02_W01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student zna zagrożenia na stanowiskach pracy, zna metody oceny skutków zagrożeń | BTE_1A_W17 | — | — | C-5, C-3, C-2, C-1, C-6, C-4 | T-W-3, T-W-7, T-W-5, T-W-6, T-W-4, T-W-2 | M-1 | S-1 |
| BTE_1A_C02_W02 Zna skutki zagrożeń, zna metody i środki stosowane do zapobiegania zagrożeniom lub minimalizowania ich skutków. | BTE_1A_W17 | — | — | C-5, C-1, C-6, C-4 | T-W-7, T-W-5, T-W-6, T-W-4, T-W-2 | M-1, M-2 | S-1 |
Zamierzone efekty uczenia się - umiejętności
| Zamierzone efekty uczenia się | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| BTE_1A_C02_U01 Student w wyniku przeprowadzonych zajęć potrafi wyszukać źródła informacji o zagrożeniach występujących na stanowiskach pracy i w środowisku, potrafi wyszukać i dobrać informacje na temat skutków zagrożeń | BTE_1A_U01 | — | — | C-5, C-1, C-4 | T-P-1 | M-1, M-2 | S-2, S-1 |
| BTE_1A_C02_U02 Potrafi zidentyfikować zagrożenie, dobrać środki zmniejszające skutki zagrożeń. potrafi przekazać informacje o występującym zagrożeniu w sposób prosty i zrozumiały | BTE_1A_U03, BTE_1A_U13 | — | — | C-3, C-2, C-7, C-4 | T-P-1 | M-1, M-2 | S-2, S-1 |
| BTE_1A_C02_U03 Potrafi zaproponować rozwiązania inżynierskie zapobiegające występowaniu zagrożeń lub mające na celu usunięcie skutków zagrożeń | BTE_1A_U14 | — | — | C-2, C-6, C-7 | T-P-1 | M-1, M-2 | S-2, S-1 |
Zamierzone efekty uczenia się - inne kompetencje społeczne i personalne
| Zamierzone efekty uczenia się | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| BTE_1A_C02_K01 Student w wyniku przeprowadzonych zajęć jest wrażliwy na zagrożenie bezpieczeństwa ludzi na stanowiskach pracy i w jego otoczeniu, ma świadomość odpowiedzialności za właściwy dobór środków zapobiegających występowaniu zagrożeń lub minimalizowania ich skutków. | BTE_1A_K02 | — | — | C-3, C-2, C-6, C-7 | T-W-5, T-W-4, T-P-1 | M-1, M-2 | S-2, S-1 |
Kryterium oceny - wiedza
| Efekt uczenia się | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BTE_1A_C02_W01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student zna zagrożenia na stanowiskach pracy, zna metody oceny skutków zagrożeń | 2,0 | Student nie ma wiedzy podstawowej w stopniu wymaganym dla przedstawienia problemu lub posiada wiedzę nieuporządkowaną i obarczoną zasadniczymi błędami merytorycznymi albo myli i nie rozumie podstawowych pojęć i definicji z obszaru danego efektu. |
| 3,0 | Student ma wiedzę podstawową w stopniu wymaganym dla przedstawienia problemu lecz nie w pełni uporządkowaną i obarczoną pojedyńczymi błędami merytorycznymi albo popełnia pomyłki i nie rozumie w pełni podstawowych pojęć i definicji z obszaru danego efektu. | |
| 3,5 | Student ma wiedzę podstawową w stopniu wymaganym dla przedstawienia problemu lecz nie w pełni uporządkowaną. Zdarzaja się pojedyńcze błędy merytoryczne albo popełnia pomyłki lecz rozumie podstawowe pojęcia i definicje z obszaru danego efektu. | |
| 4,0 | Student ma wiedzę ponadpodstawową w stopniu wymaganym dla przedstawienia problemu w pełni uporządkowaną. Zdarzają się pojedyńcze błędy merytoryczne albo popełnia pomyłki lecz rozumie podstawowe pojęcia i definicje z obszaru danego efektu. | |
| 4,5 | Student ma wiedzę ponadpodstawową w stopniu wymaganym dla przedstawienia problemu w pełni uporządkowaną. Nie popełnia błędów merytorycznych ale sporadycznie popełnia pomyłki lecz rozumie i interpretuje podstawowe pojęcia i definicje z obszaru danego efektu. Potrafi wymienić przykłady i wskazać praktyczne zastosowania elementu wiedzy z danego obszaru. | |
| 5,0 | Student ma wiedzę poszerzoną wymaganą dla przedstawienia problemu, w pełni uporządkowaną. Nie popełnia błędów merytorycznych ani pomyłek; rozumie i interpretuje podstawowe pojęcia i definicje z obszaru danego efektu. Potrafi wymienić przykłady i wskazać praktyczne zastosowania elementu wiedzy z danego obszaru oraz wytłumaczyć je w kontekście wiedzy z innych obszarów. | |
| BTE_1A_C02_W02 Zna skutki zagrożeń, zna metody i środki stosowane do zapobiegania zagrożeniom lub minimalizowania ich skutków. | 2,0 | Student nie ma wiedzy podstawowej w stopniu wymaganym dla przedstawienia problemu lub posiada wiedzę nieuporządkowaną i obarczoną zasadniczymi błędami merytorycznymi albo myli i nie rozumie podstawowych pojęć i definicji z obszaru danego efektu |
| 3,0 | Student ma wiedzę podstawową w stopniu wymaganym dla przedstawienia problemu lecz nie w pełni uporządkowaną i obarczoną pojedyńczymi błędami merytorycznymi albo popełnia pomyłki i nie rozumie w pełni podstawowych pojęć i definicji z obszaru danego efektu | |
| 3,5 | Student ma wiedzę podstawową w stopniu wymaganym dla przedstawienia problemu lecz nie w pełni uporządkowaną. Zdarzaja się pojedyńcze błędy merytoryczne albo popełnia pomyłki lecz rozumie podstawowe pojęcia i definicje z obszaru danego efektu | |
| 4,0 | Student ma wiedzę ponadpodstawową w stopniu wymaganym dla przedstawienia problemu w pełni uporządkowaną. Zdarzają się pojedyńcze błędy merytoryczne albo popełnia pomyłki lecz rozumie podstawowe pojęcia i definicje z obszaru danego efektu | |
| 4,5 | Student ma wiedzę ponadpodstawową w stopniu wymaganym dla przedstawienia problemu w pełni uporządkowaną. Nie popełnia błędów merytorycznych ale sporadycznie popełnia pomyłki lecz rozumie i interpretuje podstawowe pojęcia i definicje z obszaru danego efektu. Potrafi wymienic przykłady i wskazać praktyczne zastosowania elementu wiedzy z danego obszaru | |
| 5,0 | Student ma wiedzę poszerzoną wymaganą dla przedstawienia problemu, w pełni uporządkowaną. Nie popełnia błędów merytorycznych ani pomyłek; rozumie i interpretuje podstawowe pojęcia i definicje z obszaru danego efektu. Potrafi wymienic przykłady i wskazać praktyczne zastosowania elementu wiedzy z danego obszaru oraz wytłumaczyć je w kontekście wiedzy z innych obszarów. |
Kryterium oceny - umiejętności
| Efekt uczenia się | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BTE_1A_C02_U01 Student w wyniku przeprowadzonych zajęć potrafi wyszukać źródła informacji o zagrożeniach występujących na stanowiskach pracy i w środowisku, potrafi wyszukać i dobrać informacje na temat skutków zagrożeń | 2,0 | Student nie potrafi posługiwać się źródłami literatury lub nie potrafi skorzystać z sieci Internetu dla wyszukania informacji o zagrożeniach i ich skutkach, albo popełnia zasadnicze błędy w odczytaniu, zrozumieniu i zinterpretowaniu uzyskanej informacji |
| 3,0 | Student potrafi posługiwać się źródłami literatury i potrafi skorzystać z sieci Internetu dla wyszukania informacji o zagrożeniach i ich skutkach, ale umiejętność ta jest źle przyswojona, czyni to powoli i niekompletnie, pomija zasadnicze źródła itp. ale nie popełnia zasadniczych błędów w odczytaniu, zrozumieniu i zinterpretowaniu uzyskanej informacji | |
| 3,5 | Student potrafi posługiwać się źródłami literatury i potrafi skorzystać z sieci Internetu dla wyszukania informacji o zagrożeniach i ich skutkach w stopniu zadowalającym, czyni to powoli lecz kompletnie, nie pomija zasadniczych źródeł i nie popełnia zasadniczych błędów w odczytaniu, zrozumieniu i zinterpretowaniu uzyskanej informacji | |
| 4,0 | Student potrafi posługiwać się źródłami literatury i potrafi skorzystać z sieci Internetu dla wyszukania informacji o zagrożeniach i ich skutkach, czyni to sprawnie i kompletnie, nie pomija zasadniczych źródeł i nie popełnia zasadniczych błędów w odczytaniu, zrozumieniu i zinterpretowaniu uzyskanej informacji. | |
| 4,5 | Student potrafi posługiwać się źródłami literatury i potrafi skorzystać z sieci Internetu dla wyszukania informacji o zagrożeniach i ich skutkach, czyni to w sposób biegły i kompletnie, nie pomija zasadniczych źródeł i nie popełnia zasadniczych błędów w odczytaniu, zrozumieniu i zinterpretowaniu uzyskanej informacji. Potrafi zinterpretować uzyskane informacje. | |
| 5,0 | Student potrafi posługiwać się źródłami literatury i potrafi skorzystać z sieci Internetu dla wyszukania informacji o zagrożeniach i ich skutkach, czyni to w sposób biegły i kompletny, nie pomija zasadniczych źródeł i nie popełnia zasadniczych błędów w odczytaniu, zrozumieniu i zinterpretowaniu uzyskanej informacji. Potrafi zinterpretować uzyskane informacje, znaleźć dodatkowe źródła dostępu do informacji, także w języku obcym. Rozumie i poprawnie interpretuje wyniki poszukiwań. | |
| BTE_1A_C02_U02 Potrafi zidentyfikować zagrożenie, dobrać środki zmniejszające skutki zagrożeń. potrafi przekazać informacje o występującym zagrożeniu w sposób prosty i zrozumiały | 2,0 | Student nie potrafi zidentyfikować zagrożeń na typowych stanowiskach pracy lub w środowisku, nie potrafi odpowiednio dobrać środków zmniejszających skutków występujących zagrożeń, nie potrafi przekazać informacji o zagrożeniu lub informuje w sposób niezrozumiały i chaotyczny. |
| 3,0 | Student potrafi zidentyfikować zagrożenia na typowych stanowiskach pracy lub w środowisku, potrafi dobrać podstawowe środki zmniejszające skutki występujących zagrożeń, potrafi przekazać informacje o zagrożeniu w sposób prosty i zrozumiały. | |
| 3,5 | Student potrafi zidentyfikować zagrożenia na typowych stanowiskach pracy lub w środowisku, potrafi odpowiednio dobrać środki zmniejszające skutki występujących zagrożeń, potrafi przekazać informacje o zagrożeniu w sposób prosty i zrozumiały. | |
| 4,0 | Student potrafi zidentyfikować zagrożenia na różnorodnych stanowiskach pracy lub w środowisku, potrafi odpowiednio dobrać środki zmniejszające skutki występujących zagrożeń, potrafi określić podstawowe kryteria ich doboru, potrafi uzasadnić swój wybór, potrafi przekazać informacje o zagrożeniu w sposób prosty i zrozumiały. | |
| 4,5 | Student potrafi zidentyfikować zagrożenia na różnorodnych stanowiskach pracy lub w środowisku, potrafi odpowiednio dobrać środki zmniejszające skutki występujących zagrożeń, potrafi określić podstawowe i szersze kryteria ich doboru, potrafi uzasadnić swój wybór, potrafi zaproponować rozwiązania altrnatywne, potrafi przekazać informacje o zagrożeniu w sposób prosty i zrozumiały. | |
| 5,0 | Student potrafi zidentyfikować zagrożenia na różnorodnych stanowiskach pracy lub w środowisku w sytuacjach nietypowych, potrafi odpowiednio dobrać środki zmniejszające skutki występujących zagrożeń, potrafi określić podstawowe i szersze kryteria ich doboru, potrafi uzasadnić swój wybór, potrafi zaproponować rozwiązania altrnatywne, potrafi przekazać informacje o zagrożeniu w sposób prosty i zrozumiały. | |
| BTE_1A_C02_U03 Potrafi zaproponować rozwiązania inżynierskie zapobiegające występowaniu zagrożeń lub mające na celu usunięcie skutków zagrożeń | 2,0 | Student nie potrafi zaproponować rozwiązań inżynierskich zapobiegających zagrożeniom na typowych stanowiskach pracy lub w środowisku, nie potrafi odpowiednio dobrać środków służących do usuwania skutków zaistniałych zagrożeń. |
| 3,0 | Student potrafi zaproponować proste rozwiązania inżynierskie zapobiegające zagrożeniom na typowych stanowiskach pracy lub w środowisku, potrafi odpowiednio dobrać podstawowe środki służące do usuwania skutków zaistniałych zagrożeń. | |
| 3,5 | Student potrafi zaproponować proste rozwiązania inżynierskie zapobiegające zagrożeniom na typowych stanowiskach pracy lub w środowisku, potrafi określić kryteria doboru środków i potrafi odpowiednio dobrać podstawowe środki służące do usuwania skutków zaistniałych zagrożeń. | |
| 4,0 | Student potrafi zaproponować rozwiązania inżynierskie zapobiegające zagrożeniom na typowych stanowiskach pracy lub w środowisku, potrafi wskazać rozwiązania altrnatywne, potrafi określić kryteria doboru środków i potrafi odpowiednio dobrać środki służące do usuwania skutków zaistniałych zagrożeń. | |
| 4,5 | Student potrafi zaproponować rozwiązania inżynierskie zapobiegające zagrożeniom na róznorodnych stanowiskach pracy lub w środowisku w sytuacjach nietypowych, potrafi wskazać rozwiązania altrnatywne, potrafi określić kryteria doboru środków i potrafi odpowiednio dobrać środki służące do usuwania skutków zaistniałych zagrożeń. | |
| 5,0 | Student potrafi zaproponować rozwiązania inżynierskie zapobiegające zagrożeniom na róznorodnych stanowiskach pracy lub w środowisku w sytuacjach nietypowych, potrafi wskazać rozwiązania altrnatywne, potrafi określić kryteria doboru środków i potrafi w szerszym zakresie dobrać środki służące do usuwania skutków zaistniałych zagrożeń. |
Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne
| Efekt uczenia się | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BTE_1A_C02_K01 Student w wyniku przeprowadzonych zajęć jest wrażliwy na zagrożenie bezpieczeństwa ludzi na stanowiskach pracy i w jego otoczeniu, ma świadomość odpowiedzialności za właściwy dobór środków zapobiegających występowaniu zagrożeń lub minimalizowania ich skutków. | 2,0 | Student nie stosuje w praktyce zasad odpowiedzialnego podejścia do doboru środków zapobiegających występowaniu zagrożeń lub minimalizowania ich skutków, nie rozumie pozatechnicznych skutków działalności inżynierskiej, nie potrafi formułować i komunikowć opinii dotyczących zagrożeń i ich skutków, nie potrafi współpracować z zespołem. |
| 3,0 | Student stosuje w stopniu podstawowym w praktyce zasady odpowiedzialnego podejścia do doboru środków zapobiegających występowaniu zagrożeń lub minimalizowania ich skutków, ale popełnia błędy wymagające korekt, rozumie pozatechniczne skutki działalności inżynierskiej, potrafi formułować i komunikowć opinie dotyczące zagrożeń i ich skutków, potrafi współpracować z zespołem w formie odtwórczej, nie ma zdolności i predyspozycji do kierowania zespołem. | |
| 3,5 | Student stosuje w stopniu podstawowym w praktyce zasady odpowiedzialnego podejścia do doboru środków zapobiegających występowaniu zagrożeń lub minimalizowania ich skutków, ale popełnia sporadyczne błędy wymagające korekt, rozumie pozatechniczne skutki działalności inżynierskiej, potrafi formułować i komunikowć opinie dotyczące zagrożeń i ich skutków, potrafi współpracować z zespołem w formie odtwórczej, nie ma zdolności i predyspozycji do kierowania zespołem. | |
| 4,0 | Student stosuje w stopniu podstawowym i poszerzonym w praktyce zasady odpowiedzialnego podejścia do doboru środków zapobiegających występowaniu zagrożeń lub minimalizowania ich skutków, rozumie pozatechniczne skutki działalności inżynierskiej, potrafi formułować i komunikowć opinie dotyczące zagrożeń i ich skutków, potrafi współpracować z zespołem w formie odtwórczej, ale ma zdolności i predyspozycje do kierowania zespołem. | |
| 4,5 | Student stosuje w stopniu poszerzonym w praktyce zasady odpowiedzialnego podejścia do doboru środków zapobiegających występowaniu zagrożeń lub minimalizowania ich skutków, rozumie pozatechniczne skutki działalności inżynierskiej, potrafi formułować i komunikowć opinie dotyczące zagrożeń i ich skutków, potrafi współpracować z zespołem, ma zdolności i predyspozycje do kierowania zespołem. | |
| 5,0 | Student stosuje w stopniu poszerzonym w praktyce zasady odpowiedzialnego podejścia do doboru środków zapobiegających występowaniu zagrożeń lub minimalizowania ich skutków, rozumie pozatechniczne skutki działalności inżynierskiej, potrafi formułować i komunikowć opinie dotyczące zagrożeń i ich skutków, wykazuje inicjatywę podczas współpracy z zespołem, ma zdolności i predyspozycje do kierowania zespołem - najczęściej pełni funkcję kierownika zespołu. |
Literatura podstawowa
- Red. Bodzek D., Chemia i fizykochemia substancji toksycznych i niebezpiecznych, Śląska Akademia Medyczna, Katowice, 2003
- Carson Ph. A., Mumford C. J., Hazardous chemical handbook, Oxford Butterworth-Heinemann, 2002
- Red. Kowal E., Dolegliwości zdrowotne a warunki pracy, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra, 2008
- Kowalczyk M., Rump S., Kołaciński Z., Medycyna katastrof chemicznych, Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa, 2004
- Red. Libudzisz Z., Mikrobiologia techniczna. T. 1, Mikroorganizmy środowiska i ich występowania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2007
- Red. Libudzisz Z., Mikrobiologia techniczna. T. 2, Mikroorganizmy w biotechnologii, ochronie środowiska i produkcji żywności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2008
- Uzarczyk A., Metody badań czynników szkodliwych w środowisku pracy, Tarbonus, Gdańsk, 2008
- Wykaz substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem, Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, 2011
Literatura dodatkowa
- Skowron J., Zapór L., Pośniak M., Szewczyńska M., Lisowski A., Czynniki chemiczne w środowisku pracy, CIOPPIB, 2008