Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki - Zarządzanie i inżynieria produkcji (N1)

Sylabus przedmiotu Rachunek kosztów dla inżynierów:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów Zarządzanie i inżynieria produkcji
Forma studiów studia niestacjonarne Poziom pierwszego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta inżynier
Obszary studiów charakterystyki PRK, kompetencje inżynierskie PRK
Profil ogólnoakademicki
Moduł
Przedmiot Rachunek kosztów dla inżynierów
Specjalność przedmiot wspólny
Jednostka prowadząca Katedra Zarządzania Produkcją
Nauczyciel odpowiedzialny Tomasz Sobczak <Tomasz.Sobczak@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele Emilia Bachtiak-Radka <Emilia.Bachtiak-Radka@zut.edu.pl>, Elwira Leśna-Wierszołowicz <elwira.lesna@zut.edu.pl>, Tomasz Sobczak <Tomasz.Sobczak@zut.edu.pl>
ECTS (planowane) 3,0 ECTS (formy) 3,0
Forma zaliczenia zaliczenie Język polski
Blok obieralny Grupa obieralna

Formy dydaktyczne

Forma dydaktycznaKODSemestrGodzinyECTSWagaZaliczenie
wykładyW4 24 1,60,59zaliczenie
ćwiczenia audytoryjneA4 12 1,40,41zaliczenie

Wymagania wstępne

KODWymaganie wstępne
W-1Znajomość tabliczki mnożenia, umiejętność posługiwania sie kalkulatorem, Podstawowa wiedza z zakresu mikro- i makroekonomii

Cele przedmiotu

KODCel modułu/przedmiotu
C-1WIEDZA: Student po ukończeniu przedmiotu zna i rozumie: - pojęcie kosztów, - metody klasyfikacji kosztów - różne metody kalkulacji kosztów: * produkcji, * jakości * robocizny; - różne warianty rachunku kosztów UMIEJĘTNOŚCI: Student po ukończeniu przedmiotu potrafi : - ustalać koszty za pomocą różnych metod kalkulacji, - optymalizować koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa, - ustalać ceny produktów wynikające z kalkulacji kosztów ich wytworzenia

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KODTreść programowaGodziny
ćwiczenia audytoryjne
T-A-1Treści ćwiczeń odpowiadające materiałowi przedstawionemu na wykładach: Klasyfikacja kosztów, Rachunkowość kosztów zużycia materiałów, Finansowe aspekty gospodarki zapasami, Kalkulacja kosztów robocizny, Rozliczanie kosztów ogólnozakładowych, Koszty stałe i koszty zmienne Ustalanie kosztów jednostkowych, Rachunek kosztów zmiennych, Rachunek kosztów i pełnych, Amortyzacja, Koszty kapitału12
12
wykłady
T-W-1- Podstawowe pojęcia określające zużycie czynników produkcji, - Koszty w procesie informacyjnym firm, - Różne układy klasyfikacji kosztów działalności firm, - Warianty rachunku kosztów działalności gospodarczej, - Metody kalkulacji kosztów, - Rachunek kosztów planowanych i kosztów budżetowanych, - Metody rozliczania kosztów bezpośrednich i wyceny materiałów, - Metody rozliczania kosztów pośrednich, - Źródła pozyskiwania informacji o kosztach w firmie, - Rachunek kosztów ABC, - Rachunek kosztów jakości, - Rachunek kosztów projektów innowacyjnych, - Koszty w systemie „Just in Time”, - Rachunek kosztów cyklu życia produktu, - Rachunek kosztów ciągłego doskonalenia24
24

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KODForma aktywnościGodziny
ćwiczenia audytoryjne
A-A-1przygotowanie do zaliczenia22
A-A-2Konsultacje2
A-A-3uczestnictwo w zajęciach12
36
wykłady
A-W-1przygotowanie do zaliczenia14
A-W-2Udział w wykładach24
A-W-3konsultacje2
40

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KODMetoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1wykład informacyjny, objaśnienie, wyjasnienie, wykład problemowy, metoda przypadków, ćwiczenia przedmiotowe

Sposoby oceny

KODSposób oceny
S-1Ocena formująca: 3 kolokwia cząstkowe w trakcie trwania przedmiotu ocena aktywności na ćwiczeniach - prawidłowe rozwiazywanie zadań przy tablicy
S-2Ocena podsumowująca: sumaryczna ocena na podstawie punktacji za wykłady (do osiągnięcia do 100%) i aktywnośc na ćwiczeniach (punkty dodatkowe do + 20%) <50% ; 70%) ocena 3,0 <70% ; 80%) ocena 3,5 <80% ; 90%) ocena 4,0 <90% ; 100) ocena 4,5 100% i wiecej ocena 5,0 (na ocene bardzo dobrą zalecana jest aktywnośc studenta podczas ćwiczeń)

Zamierzone efekty uczenia się - wiedza

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
ZIIP_1A_C03_W01
wiedza z zakresu systemów rachunków kosztów (rk pełnych, rk zmiennych), metod podziału kosztów, rozliczania kosztów ogólnozakładowych, ustalania kosztów prowadzenia dział gosp. ustalania kosztów produkcji, szacowania kosztów pozyskiwania kapitału (zewn. źródła finansowania), koszty pieniężne i niepieniężne, Amortyzacja śr. trwałych i in. , Koszty gospodarki magazynowej , Metody kalkulacji wartości zapasów w magazynie (okresowe, ciągłe, LIFO, FIFO i in.),
ZIIP_1A_W16C-1T-A-1, T-W-1M-1S-1, S-2

Zamierzone efekty uczenia się - umiejętności

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
ZIIP_1A_C03_U01
umiejętności doboru metod podziału kosztów w zależności od potrzeb sprawozdawczych umiejętność rozliczania kosztów ogólnozakładowych i ustalania kosztów prowadzenia dział gosp. ustalania kosztów produkcji, umiejętność szacowania kosztów pozyskiwania kapitału (zewn. źródła finansowania), i wyboru najkorzystniejszej formy finansowania umiejętnośc identyfikacji kosztów pieniężnych i niepieniężnych, Umiejętnośc optymalizacji koszty jakości,
ZIIP_1A_U01, ZIIP_1A_U06, ZIIP_1A_U08C-1T-A-1, T-W-1M-1S-1, S-2

Zamierzone efekty uczenia się - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
ZIIP_1A_C03_K01
dobór metod kalkulacji w zależności od potrzeb sprawozdawczych, świadomośc subiektywności danych finansowych, świadomość dogmatów gospodarczych (np. "No free lunch theorem")
ZIIP_1A_K01, ZIIP_1A_K07C-1T-A-1M-1S-2

Kryterium oceny - wiedza

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
ZIIP_1A_C03_W01
wiedza z zakresu systemów rachunków kosztów (rk pełnych, rk zmiennych), metod podziału kosztów, rozliczania kosztów ogólnozakładowych, ustalania kosztów prowadzenia dział gosp. ustalania kosztów produkcji, szacowania kosztów pozyskiwania kapitału (zewn. źródła finansowania), koszty pieniężne i niepieniężne, Amortyzacja śr. trwałych i in. , Koszty gospodarki magazynowej , Metody kalkulacji wartości zapasów w magazynie (okresowe, ciągłe, LIFO, FIFO i in.),
2,0Student nie wykazuje znajomości podstawowych pojęć przedstawionych w ramach zajęć
3,0Student uzyskał 50-60% punktów
3,5Student uzyskał 60-70% punktów
4,0Student uzyskał 70-80% punktów
4,5Student uzyskał 80-90% punktów
5,0Student uzyskał 90-100% punktów i wykazuje aktywność podczas ćwiczeń

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
ZIIP_1A_C03_U01
umiejętności doboru metod podziału kosztów w zależności od potrzeb sprawozdawczych umiejętność rozliczania kosztów ogólnozakładowych i ustalania kosztów prowadzenia dział gosp. ustalania kosztów produkcji, umiejętność szacowania kosztów pozyskiwania kapitału (zewn. źródła finansowania), i wyboru najkorzystniejszej formy finansowania umiejętnośc identyfikacji kosztów pieniężnych i niepieniężnych, Umiejętnośc optymalizacji koszty jakości,
2,0< 50% ogólnej liczby punktów w semestrze, negatywna ocena z kolokwium poprawkowego
3,0<50% ; 70%) ogólnej liczby punktów w semestrze
3,5<70% ; 80%) ogólnej liczby punktów w semestrze
4,0<80% ; 90%) ogólnej liczby punktów w semestrze
4,5<90% ; 100) ogólnej liczby punktów w semestrze
5,0100% i wiecej ogólnej liczby punktów (na ocene bardzo dobrą zalecana jest aktywnośc studenta podczas ćwiczeń do zdobycia dodatkowo do +20% )

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
ZIIP_1A_C03_K01
dobór metod kalkulacji w zależności od potrzeb sprawozdawczych, świadomośc subiektywności danych finansowych, świadomość dogmatów gospodarczych (np. "No free lunch theorem")
2,0Student nie wykazuje znajomości podstawowych pojęć przedstawionych w ramach zajęć
3,0Student uzyskał 50-60% punktów
3,5Student uzyskał 60-70% punktów
4,0Student uzyskał 70-80% punktów
4,5Student uzyskał 80-90% punktów
5,0Student uzyskał 90-100% punktów i wykazuje aktywność podczas ćwiczeń

Literatura podstawowa

  1. Sobańska I. (red.), Rachunek Kosztów i rachunkowość zarządcza., CH Beck, 2006
  2. Sojak S., Jóźwiak H., Rachunek kosztów docelowych., Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2004
  3. A.Karmańska, zarządzanie kosztami a rachunkowość, Difin, Warszawa, 2007

Literatura dodatkowa

  1. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów Modele i zastosowania, PWE, 2010

Treści programowe - ćwiczenia audytoryjne

KODTreść programowaGodziny
T-A-1Treści ćwiczeń odpowiadające materiałowi przedstawionemu na wykładach: Klasyfikacja kosztów, Rachunkowość kosztów zużycia materiałów, Finansowe aspekty gospodarki zapasami, Kalkulacja kosztów robocizny, Rozliczanie kosztów ogólnozakładowych, Koszty stałe i koszty zmienne Ustalanie kosztów jednostkowych, Rachunek kosztów zmiennych, Rachunek kosztów i pełnych, Amortyzacja, Koszty kapitału12
12

Treści programowe - wykłady

KODTreść programowaGodziny
T-W-1- Podstawowe pojęcia określające zużycie czynników produkcji, - Koszty w procesie informacyjnym firm, - Różne układy klasyfikacji kosztów działalności firm, - Warianty rachunku kosztów działalności gospodarczej, - Metody kalkulacji kosztów, - Rachunek kosztów planowanych i kosztów budżetowanych, - Metody rozliczania kosztów bezpośrednich i wyceny materiałów, - Metody rozliczania kosztów pośrednich, - Źródła pozyskiwania informacji o kosztach w firmie, - Rachunek kosztów ABC, - Rachunek kosztów jakości, - Rachunek kosztów projektów innowacyjnych, - Koszty w systemie „Just in Time”, - Rachunek kosztów cyklu życia produktu, - Rachunek kosztów ciągłego doskonalenia24
24

Formy aktywności - ćwiczenia audytoryjne

KODForma aktywnościGodziny
A-A-1przygotowanie do zaliczenia22
A-A-2Konsultacje2
A-A-3uczestnictwo w zajęciach12
36
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KODForma aktywnościGodziny
A-W-1przygotowanie do zaliczenia14
A-W-2Udział w wykładach24
A-W-3konsultacje2
40
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięZIIP_1A_C03_W01wiedza z zakresu systemów rachunków kosztów (rk pełnych, rk zmiennych), metod podziału kosztów, rozliczania kosztów ogólnozakładowych, ustalania kosztów prowadzenia dział gosp. ustalania kosztów produkcji, szacowania kosztów pozyskiwania kapitału (zewn. źródła finansowania), koszty pieniężne i niepieniężne, Amortyzacja śr. trwałych i in. , Koszty gospodarki magazynowej , Metody kalkulacji wartości zapasów w magazynie (okresowe, ciągłe, LIFO, FIFO i in.),
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówZIIP_1A_W16ma wiedzę z zakresu ekonomii oraz zarządzania produkcją i usługami, w tym zarządzania jakością, i prowadzenia działalności gospodarczej
Cel przedmiotuC-1WIEDZA: Student po ukończeniu przedmiotu zna i rozumie: - pojęcie kosztów, - metody klasyfikacji kosztów - różne metody kalkulacji kosztów: * produkcji, * jakości * robocizny; - różne warianty rachunku kosztów UMIEJĘTNOŚCI: Student po ukończeniu przedmiotu potrafi : - ustalać koszty za pomocą różnych metod kalkulacji, - optymalizować koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa, - ustalać ceny produktów wynikające z kalkulacji kosztów ich wytworzenia
Treści programoweT-A-1Treści ćwiczeń odpowiadające materiałowi przedstawionemu na wykładach: Klasyfikacja kosztów, Rachunkowość kosztów zużycia materiałów, Finansowe aspekty gospodarki zapasami, Kalkulacja kosztów robocizny, Rozliczanie kosztów ogólnozakładowych, Koszty stałe i koszty zmienne Ustalanie kosztów jednostkowych, Rachunek kosztów zmiennych, Rachunek kosztów i pełnych, Amortyzacja, Koszty kapitału
T-W-1- Podstawowe pojęcia określające zużycie czynników produkcji, - Koszty w procesie informacyjnym firm, - Różne układy klasyfikacji kosztów działalności firm, - Warianty rachunku kosztów działalności gospodarczej, - Metody kalkulacji kosztów, - Rachunek kosztów planowanych i kosztów budżetowanych, - Metody rozliczania kosztów bezpośrednich i wyceny materiałów, - Metody rozliczania kosztów pośrednich, - Źródła pozyskiwania informacji o kosztach w firmie, - Rachunek kosztów ABC, - Rachunek kosztów jakości, - Rachunek kosztów projektów innowacyjnych, - Koszty w systemie „Just in Time”, - Rachunek kosztów cyklu życia produktu, - Rachunek kosztów ciągłego doskonalenia
Metody nauczaniaM-1wykład informacyjny, objaśnienie, wyjasnienie, wykład problemowy, metoda przypadków, ćwiczenia przedmiotowe
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: 3 kolokwia cząstkowe w trakcie trwania przedmiotu ocena aktywności na ćwiczeniach - prawidłowe rozwiazywanie zadań przy tablicy
S-2Ocena podsumowująca: sumaryczna ocena na podstawie punktacji za wykłady (do osiągnięcia do 100%) i aktywnośc na ćwiczeniach (punkty dodatkowe do + 20%) <50% ; 70%) ocena 3,0 <70% ; 80%) ocena 3,5 <80% ; 90%) ocena 4,0 <90% ; 100) ocena 4,5 100% i wiecej ocena 5,0 (na ocene bardzo dobrą zalecana jest aktywnośc studenta podczas ćwiczeń)
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie wykazuje znajomości podstawowych pojęć przedstawionych w ramach zajęć
3,0Student uzyskał 50-60% punktów
3,5Student uzyskał 60-70% punktów
4,0Student uzyskał 70-80% punktów
4,5Student uzyskał 80-90% punktów
5,0Student uzyskał 90-100% punktów i wykazuje aktywność podczas ćwiczeń
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięZIIP_1A_C03_U01umiejętności doboru metod podziału kosztów w zależności od potrzeb sprawozdawczych umiejętność rozliczania kosztów ogólnozakładowych i ustalania kosztów prowadzenia dział gosp. ustalania kosztów produkcji, umiejętność szacowania kosztów pozyskiwania kapitału (zewn. źródła finansowania), i wyboru najkorzystniejszej formy finansowania umiejętnośc identyfikacji kosztów pieniężnych i niepieniężnych, Umiejętnośc optymalizacji koszty jakości,
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówZIIP_1A_U01ma umiejętności w zakresie eksploatacji, nadzorowania oraz zarządzania, na poziomie operacyjnym, istniejącymi obiektami, procesami i systemami produkcyjnymi w wybranym obszarze inżynierii produkcji
ZIIP_1A_U06ma umiejętności w zakresie prowadzenia działań projakościowych w wybranym obszarze produkcji
ZIIP_1A_U08potrafi stosować podstawowe zasady z zakresu finansów i rachunkowości w celu prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstw
Cel przedmiotuC-1WIEDZA: Student po ukończeniu przedmiotu zna i rozumie: - pojęcie kosztów, - metody klasyfikacji kosztów - różne metody kalkulacji kosztów: * produkcji, * jakości * robocizny; - różne warianty rachunku kosztów UMIEJĘTNOŚCI: Student po ukończeniu przedmiotu potrafi : - ustalać koszty za pomocą różnych metod kalkulacji, - optymalizować koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa, - ustalać ceny produktów wynikające z kalkulacji kosztów ich wytworzenia
Treści programoweT-A-1Treści ćwiczeń odpowiadające materiałowi przedstawionemu na wykładach: Klasyfikacja kosztów, Rachunkowość kosztów zużycia materiałów, Finansowe aspekty gospodarki zapasami, Kalkulacja kosztów robocizny, Rozliczanie kosztów ogólnozakładowych, Koszty stałe i koszty zmienne Ustalanie kosztów jednostkowych, Rachunek kosztów zmiennych, Rachunek kosztów i pełnych, Amortyzacja, Koszty kapitału
T-W-1- Podstawowe pojęcia określające zużycie czynników produkcji, - Koszty w procesie informacyjnym firm, - Różne układy klasyfikacji kosztów działalności firm, - Warianty rachunku kosztów działalności gospodarczej, - Metody kalkulacji kosztów, - Rachunek kosztów planowanych i kosztów budżetowanych, - Metody rozliczania kosztów bezpośrednich i wyceny materiałów, - Metody rozliczania kosztów pośrednich, - Źródła pozyskiwania informacji o kosztach w firmie, - Rachunek kosztów ABC, - Rachunek kosztów jakości, - Rachunek kosztów projektów innowacyjnych, - Koszty w systemie „Just in Time”, - Rachunek kosztów cyklu życia produktu, - Rachunek kosztów ciągłego doskonalenia
Metody nauczaniaM-1wykład informacyjny, objaśnienie, wyjasnienie, wykład problemowy, metoda przypadków, ćwiczenia przedmiotowe
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: 3 kolokwia cząstkowe w trakcie trwania przedmiotu ocena aktywności na ćwiczeniach - prawidłowe rozwiazywanie zadań przy tablicy
S-2Ocena podsumowująca: sumaryczna ocena na podstawie punktacji za wykłady (do osiągnięcia do 100%) i aktywnośc na ćwiczeniach (punkty dodatkowe do + 20%) <50% ; 70%) ocena 3,0 <70% ; 80%) ocena 3,5 <80% ; 90%) ocena 4,0 <90% ; 100) ocena 4,5 100% i wiecej ocena 5,0 (na ocene bardzo dobrą zalecana jest aktywnośc studenta podczas ćwiczeń)
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0< 50% ogólnej liczby punktów w semestrze, negatywna ocena z kolokwium poprawkowego
3,0<50% ; 70%) ogólnej liczby punktów w semestrze
3,5<70% ; 80%) ogólnej liczby punktów w semestrze
4,0<80% ; 90%) ogólnej liczby punktów w semestrze
4,5<90% ; 100) ogólnej liczby punktów w semestrze
5,0100% i wiecej ogólnej liczby punktów (na ocene bardzo dobrą zalecana jest aktywnośc studenta podczas ćwiczeń do zdobycia dodatkowo do +20% )
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięZIIP_1A_C03_K01dobór metod kalkulacji w zależności od potrzeb sprawozdawczych, świadomośc subiektywności danych finansowych, świadomość dogmatów gospodarczych (np. "No free lunch theorem")
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówZIIP_1A_K01ma świadomość potrzeby dokształcania ze szczególnym uwzględnieniem samokształcenia się
ZIIP_1A_K07potrafi myśleć i działać w sposób kreatywny i przedsiębiorczy, jest zdolny podjąć obowiązki dalszego rozwoju nauki i gospodarki
Cel przedmiotuC-1WIEDZA: Student po ukończeniu przedmiotu zna i rozumie: - pojęcie kosztów, - metody klasyfikacji kosztów - różne metody kalkulacji kosztów: * produkcji, * jakości * robocizny; - różne warianty rachunku kosztów UMIEJĘTNOŚCI: Student po ukończeniu przedmiotu potrafi : - ustalać koszty za pomocą różnych metod kalkulacji, - optymalizować koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa, - ustalać ceny produktów wynikające z kalkulacji kosztów ich wytworzenia
Treści programoweT-A-1Treści ćwiczeń odpowiadające materiałowi przedstawionemu na wykładach: Klasyfikacja kosztów, Rachunkowość kosztów zużycia materiałów, Finansowe aspekty gospodarki zapasami, Kalkulacja kosztów robocizny, Rozliczanie kosztów ogólnozakładowych, Koszty stałe i koszty zmienne Ustalanie kosztów jednostkowych, Rachunek kosztów zmiennych, Rachunek kosztów i pełnych, Amortyzacja, Koszty kapitału
Metody nauczaniaM-1wykład informacyjny, objaśnienie, wyjasnienie, wykład problemowy, metoda przypadków, ćwiczenia przedmiotowe
Sposób ocenyS-2Ocena podsumowująca: sumaryczna ocena na podstawie punktacji za wykłady (do osiągnięcia do 100%) i aktywnośc na ćwiczeniach (punkty dodatkowe do + 20%) <50% ; 70%) ocena 3,0 <70% ; 80%) ocena 3,5 <80% ; 90%) ocena 4,0 <90% ; 100) ocena 4,5 100% i wiecej ocena 5,0 (na ocene bardzo dobrą zalecana jest aktywnośc studenta podczas ćwiczeń)
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie wykazuje znajomości podstawowych pojęć przedstawionych w ramach zajęć
3,0Student uzyskał 50-60% punktów
3,5Student uzyskał 60-70% punktów
4,0Student uzyskał 70-80% punktów
4,5Student uzyskał 80-90% punktów
5,0Student uzyskał 90-100% punktów i wykazuje aktywność podczas ćwiczeń