Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa - Ichtiologia i akwakultura (S2)
specjalność: Akwakultura
Sylabus przedmiotu Ekologia stosowana:
Informacje podstawowe
| Kierunek studiów | Ichtiologia i akwakultura | ||
|---|---|---|---|
| Forma studiów | studia stacjonarne | Poziom | drugiego stopnia |
| Tytuł zawodowy absolwenta | magister inżynier | ||
| Obszary studiów | charakterystyki PRK, kompetencje inżynierskie PRK | ||
| Profil | ogólnoakademicki | ||
| Moduł | — | ||
| Przedmiot | Ekologia stosowana | ||
| Specjalność | Ochrona środowiska wodnego | ||
| Jednostka prowadząca | Katedra Bioinżynierii Środowiska Wodnego i Akwakultury | ||
| Nauczyciel odpowiedzialny | Katarzyna Stepanowska <Katarzyna.Stepanowska@zut.edu.pl> | ||
| Inni nauczyciele | Marcin Biernaczyk <Marcin.Biernaczyk@zut.edu.pl> | ||
| ECTS (planowane) | 4,0 | ECTS (formy) | 4,0 |
| Forma zaliczenia | zaliczenie | Język | polski |
| Blok obieralny | — | Grupa obieralna | — |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
| KOD | Wymaganie wstępne |
|---|---|
| W-1 | Znajomość zagadnień dotyczących ekologii ogólnej i metod wnioskowania o jakości środowiska |
Cele przedmiotu
| KOD | Cel modułu/przedmiotu |
|---|---|
| C-1 | Zapoznanie studentów z budową i obsługą sprzętu do prowadzenia badań terenowych i laboratoryjnych |
| C-2 | Zapoznanie studentów z wytycznymi do prowadzenia badań terenowych i laboratoryjnych z zakresu ekologii (dobór czasu badań, wyznaczanie stanowisk badawczych, wypełnianie protokołów terenowych, sposoby poboru prób w terenie, konserwowanie i opis prób w terenie, opracowywanie prób w laboratorium) |
| C-3 | Zapoznanie studentów z zagadnieniami bioróżnorodnosci i ochrony środowiska wodnego, a w szczególności z rolą i wykorzystaniem gatunków wskaźnikowych w ekosystemach wodnych m.in. ze wzgledu na ich aktywność w zajmowanej przestrzeni, pod kątem ich użytkowania do oceny określonych obiektów, ich funkcji, modelem zależnosci cech indykacyjnych gatunku od obiektu indykowanego |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
| KOD | Treść programowa | Godziny |
|---|---|---|
| laboratoria | ||
| T-L-1 | Ćwiczenia organizacyjne i szkolenie z zakresu BHP na temat zachowania bezpieczeństwa pracy podczas ćwiczeń | 1 |
| T-L-2 | Prezentacja oraz instrukcja obsługi sprzętu i narzędzi wykorzystywanych do badań środowiska wodnego | 2 |
| T-L-3 | Postępowanie w terenie podczas poboru prób zgodnie z wytycznymi (wyznaczanie stanowisk badawczych, wybór metody, postępowanie z próbami, wypełnianie protokołów terenowych, konserwacja i opis prób) | 2 |
| T-L-4 | Pobór prób planktonu, bentosu, peryfitonu w wodach jeziornych, zabezpieczanie prób oraz przygotowanie ich do oznaczeń oraz ich opracowanie ilościowe i jakościowe | 3 |
| T-L-5 | Pobór prób planktonu, bentosu, peryfitonu w wodach morskich, zabezpieczanie prób oraz przygotowanie ich do oznaczeń | 3 |
| T-L-6 | Pobór prób planktonu, bentosu, peryfitonu w wodach płynących, zabezpieczanie prób oraz przygotowanie ich do oznaczeń | 3 |
| T-L-7 | Kidzina - specyficzne i unikalne, zmienne siedlisko morskiego arenalu. Metodyka poboru, przechowywania materiału, opracowania ilościowego i jakościowego. | 3 |
| T-L-8 | Metody i narzędzia poboru prób do badań psammonu, przechowywania materiału, opracowania ilościowego i jakościowego. | 3 |
| T-L-9 | Metodyka poboru prób i badań osadów dennych - praktyczne określanie granulometrii. | 3 |
| T-L-10 | Zajęcia terenowe – zwiedzanie oczyszczalni ścieków i procesów biologicznego ich oczyszczania. | 3 |
| T-L-11 | Zwiedzanie ośrodków związanych z upowszechnianiem wiedzy ekologicznej (m.in. centra edukacji ekologicznej, ośrodek energii odnawialnej) | 4 |
| 30 | ||
| wykłady | ||
| T-W-1 | Siedliska wodne - przegląd i klasyfikacja w zależności od zasolenia, termiki i stratyfikacji pionowej i głębokości (pelagial, bental) | 3 |
| T-W-2 | Rola globalnych procesów naturalnych i antropogennych w degradacji środowiska wodnego | 3 |
| T-W-3 | Ocena i inwentaryzacja walorów środowiska wodnego - metody terenowe i laboratoryjne | 4 |
| T-W-4 | Zasady prowadzenia monitoringu środowiska - państwowego, regionalnego i lokalnego | 3 |
| T-W-5 | Zasady planowania i monitoringu obszarów chronionych | 2 |
| T-W-6 | Zagrożenia cywilizacyjne, metody oceny trendów degradacji wskaźników, jakości środowiska wodnego | 3 |
| T-W-7 | Skutki zmian klimatu, kwaśne opady, dziura ozonowa, zuzycie surowców, wzrost zaludnienia - zagrożenie gatunków i deficyt wody | 3 |
| T-W-8 | Wykorzystanie inwentaryzacji przyrodniczej środowiska do Oceny Oddziaływania na Środowisko i sporządzania raportów Oddziaływania na Środowisko inwestycji. | 3 |
| T-W-9 | Skutki ekologiczne trucizn (farby, powłoki, środki nasycajace) używanych powszechnie do antyfaulingu. | 2 |
| T-W-10 | Pozytywna i negatywna dla gospodarki człowieka rola biofaulingu. | 2 |
| T-W-11 | Park Narodowy i Krajobrazowy jako przykład aktywnej formy ochrony przyrody i przedstawienie możliwosci prowadzenia tam badan | 2 |
| 30 | ||
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
| KOD | Forma aktywności | Godziny |
|---|---|---|
| laboratoria | ||
| A-L-1 | Uczestnictwo w zajęciach | 30 |
| A-L-2 | Przygotowanie do zaliczenia ćwiczeń praktycznych | 8 |
| A-L-3 | Opracowanie wyników i napisanie sprawozdania z wykonywanych badań | 9 |
| A-L-4 | Udział w konsultacjach | 2 |
| A-L-5 | Studiowanie literatury przedmiotu | 7 |
| A-L-6 | Praktyczne zaliczenie ćwiczeń w terenie i laboratorium | 2 |
| A-L-7 | Zaliczenie ćwiczeń w formie pisemnej lub ustnej | 2 |
| 60 | ||
| wykłady | ||
| A-W-1 | Uczestnictwo w konsultacjach | 10 |
| A-W-2 | Zaliczenie wykładów | 2 |
| A-W-3 | uczestnictwo w zajęciach | 30 |
| A-W-4 | przygotowanie do zaliczenia przedmiotu | 18 |
| 60 | ||
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
| KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
|---|---|
| M-1 | Wykład informacyjny z wykorzystaniem prezentacjii multimedialnej |
| M-2 | Ćwiczenia praktyczne w terenie z wykorzystaniem różnorodnych technik i metod poboru prób |
| M-3 | Ćwiczenia laboratoryjne (iidentyfikacja organizmów będących bioindykatorami w oparciu o klucze z zastosowaniem mikroskopu stereoskopowego oraz obliczanie wybranych wskaźników jakości wód) |
| M-4 | Opis i wyjaśnienie metod stosowanych w bioindykacji z wykorzystaniem m.in. prezentacji multimedialnej i filmów dotyczących problemu |
| M-5 | Dyskusja dydaktyczna (powiązana z wykładem) w ośrodkach związanych z ochroną środowiska |
Sposoby oceny
| KOD | Sposób oceny |
|---|---|
| S-1 | Ocena formująca: Ocena poprawności przeprowadzenia zadania w czasie ćwiczeń terenowych |
| S-2 | Ocena formująca: Ocena poprawności przeprowadzenia zadania w czasie ćwiczeń laboratoryjnych |
| S-3 | Ocena formująca: Ocena przygotowania studenta do ćwiczeń |
| S-4 | Ocena formująca: Ocena aktywności studenta na zajęciach |
| S-5 | Ocena podsumowująca: Praktyczne sprawdzenie umiejętności poboru prób i ich opracowania |
| S-6 | Ocena podsumowująca: Pisemne lub ustne zaliczenie ćwiczeń |
| S-7 | Ocena podsumowująca: Pisemne lub ustne zaliczenie wykładów |
Zamierzone efekty uczenia się - wiedza
| Zamierzone efekty uczenia się | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| RYB_2A_D3-4_W01 student potrafi opisać wytyczne niezbędne do prowadzenia standardowych badań terenowych | RYB_2A_W01 | — | — | C-1, C-2 | T-L-9, T-L-2, T-L-7, T-L-8, T-L-1, T-L-3, T-L-6, T-L-4, T-L-5, T-W-6, T-W-8, T-W-5 | M-4, M-1 | S-4, S-3, S-6, S-7 |
| RYB_2A_D3-4_W02 student potrafi nazwać, wskazać oraz zaproponować sprzęt i narzędzia do poboru prób | RYB_2A_W01, RYB_2A_W04 | — | — | C-1 | T-L-2, T-L-1, T-L-3 | M-2, M-1 | S-4, S-3, S-1, S-2 |
| RYB_2A_D3-4_W03 Student przeprowadza badania z zastosowaniem mikroskopu stereoskopowego oraz interpretuje wyniki badań | RYB_2A_W06 | — | — | C-1 | T-L-7, T-L-8, T-L-6, T-L-4, T-L-5, T-W-4, T-W-6, T-W-5, T-W-1, T-W-2 | M-2, M-5 | S-4, S-3, S-6, S-7, S-1, S-2 |
| RYB_2A_D3-4_W04 student potrafi opisać i scharakteryzować możliwości prowadzenia badań na terenach chronionych | RYB_2A_W03, RYB_2A_W05 | — | — | C-2, C-3 | T-L-11, T-W-4, T-W-8, T-W-5, T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-10, T-W-11 | M-4, M-5 | S-3, S-6, S-7 |
Zamierzone efekty uczenia się - umiejętności
| Zamierzone efekty uczenia się | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| RYB_2A_D3-4_U01 student obsługuje i wykorzystuje sprzęt i narzędzia do poboru prób | RYB_2A_U01, RYB_2A_U03 | — | — | C-1 | T-L-9, T-L-2, T-L-7, T-L-8, T-L-3, T-L-6, T-L-4, T-L-5 | M-2 | S-4, S-5 |
| RYB_2A_D3-4_U02 student wykonuje badania terenowe zgodnie ze standardową metodyką (określa miejsce i czas poboru, wypełnia protokoły z badań terenowych, przeprowadza pobór prób, konserwuje i je opisuje) | RYB_2A_U06 | — | — | C-1, C-2 | T-L-9, T-L-7, T-L-8, T-L-6, T-L-4, T-L-5 | M-2 | S-4, S-1 |
| RYB_2A_D3-4_U03 Student przeprowadza badania pobranego materiału oraz interpretuje wyniki badań i na ich podstawie oblicza wskaźniki biotyczne | RYB_2A_U06, RYB_2A_U03, RYB_2A_U11 | — | — | C-2, C-3 | T-L-7, T-L-8, T-L-6, T-L-4, T-L-5, T-W-4, T-W-5, T-W-3 | M-4, M-5, M-1, M-3 | S-4, S-3, S-6, S-7, S-2 |
| RYB_2A_D3-4_U04 Student dobiera odpowiednie metody monitoringu środowiska i potrafi je zinterpretować | RYB_2A_U07, RYB_2A_U15 | — | — | C-2, C-3 | T-L-11, T-L-10, T-W-4, T-W-6, T-W-8, T-W-7, T-W-5, T-W-3, T-W-10, T-W-9 | M-4, M-5, M-1 | S-4, S-3, S-6, S-7, S-1, S-2 |
Zamierzone efekty uczenia się - inne kompetencje społeczne i personalne
| Zamierzone efekty uczenia się | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| RYB_2A_D3-4_K01 student jest zdolny do podjęcia badań w terenie i laboratorium pod nadzorem opiekuna | RYB_2A_K01, RYB_2A_K03 | — | — | C-1, C-2 | T-L-2, T-L-1, T-L-3 | M-2, M-3 | S-5, S-1 |
| RYB_2A_D3-4_K02 student postępuje zgodnie z zasadami BHP podczas pracy w warunkach terenowych i laboratoryjnych | RYB_2A_K03 | — | — | C-1, C-2 | T-L-2, T-L-1, T-L-3 | M-2, M-3 | S-4, S-5, S-1 |
Kryterium oceny - wiedza
| Efekt uczenia się | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| RYB_2A_D3-4_W01 student potrafi opisać wytyczne niezbędne do prowadzenia standardowych badań terenowych | 2,0 | student nie potrafi opisać wytycznych niezbędnych do prowadzenia standardowych badań terenowych |
| 3,0 | student potrafi określić czas prowadzenia badań, miejsce poboru prób oraz wypełnić protokół terenowy | |
| 3,5 | student potrafi określić czas prowadzenia badań, miejsce poboru prób, wypełnić protokół terenowy i opisać sposób poboru prób | |
| 4,0 | student potrafi określić czas prowadzenia badań, miejsce poboru prób, wypełnić protokół terenowy, opisać sposób poboru prób i metody opisywania prób w terenie | |
| 4,5 | student potrafi określić czas prowadzenia badań, miejsce poboru prób, wypełnić protokół terenowy, opisać sposób poboru prób i metody opisywania prób w terenie dla różnych typów wód | |
| 5,0 | student potrafi określić czas prowadzenia badań, miejsce poboru prób, wypełnić protokół terenowy, opisać sposób poboru prób i metody opisywania prób w terenie dla różnych typów wód oraz uzasadnić swój wybór | |
| RYB_2A_D3-4_W02 student potrafi nazwać, wskazać oraz zaproponować sprzęt i narzędzia do poboru prób | 2,0 | student nie potrafi nazwać, wskazać oraz zaproponować sprzęt i narzędzia do poboru prób |
| 3,0 | student potrafi nazwać i wskazać sprzęt i narzędzia do poboru prób tylko jednej grupy ekologicznej (np. planktonu) | |
| 3,5 | student potrafi nazwać i wskazać sprzęt i narzędzia do poboru prób 2 grup ekologicznych (np. planktonu i bentosu) | |
| 4,0 | student potrafi nazwać, wskazać oraz zaproponować sprzęt i narzędzia do poboru prób 3 grup ekologicznych | |
| 4,5 | student potrafi nazwać, wskazać oraz zaproponować sprzęt i narzędzia do poboru prób wszystkich grup ekologicznych | |
| 5,0 | student potrafi nazwać, wskazać oraz zaproponować sprzęt i narzędzia do poboru prób wszystkich grup ekologicznych oraz prawidłowo je użyć | |
| RYB_2A_D3-4_W03 Student przeprowadza badania z zastosowaniem mikroskopu stereoskopowego oraz interpretuje wyniki badań | 2,0 | |
| 3,0 | Student zna budwę i potrafi obsługiwać mikroskop stereoskopowy | |
| 3,5 | ||
| 4,0 | ||
| 4,5 | ||
| 5,0 | ||
| RYB_2A_D3-4_W04 student potrafi opisać i scharakteryzować możliwości prowadzenia badań na terenach chronionych | 2,0 | student nie potrafi opisać i scharakteryzować możliwości prowadzenia badań na terenach chronionych |
| 3,0 | student potrafi opisać i scharakteryzować możliwości prowadzenia badań na terenie parku krajobrazowego | |
| 3,5 | student potrafi opisać i scharakteryzować możliwości prowadzenia badań na terenie parku narodowego | |
| 4,0 | student potrafi opisać i scharakteryzować możliwości prowadzenia badań na terenie parku krajobrazowego i narodowego | |
| 4,5 | student potrafi opisać i scharakteryzować możliwości prowadzenia badań na terenach chronionych | |
| 5,0 | student potrafi opisać i scharakteryzować możliwości prowadzenia badań na terenach chronionych oraz określić podstawy prawne takich działań |
Kryterium oceny - umiejętności
| Efekt uczenia się | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| RYB_2A_D3-4_U01 student obsługuje i wykorzystuje sprzęt i narzędzia do poboru prób | 2,0 | student nie obsługuje i nie wykorzystuje sprzętu i narzędzi do poboru prób |
| 3,0 | student bsługuje i wykorzystuje sprzęt i narzędzia do poboru prób 1 grupy ekologicznej (np. plankton) | |
| 3,5 | student bsługuje i wykorzystuje sprzęt i narzędzia do poboru prób 2 grup ekologicznych (np. plankton i bentos) | |
| 4,0 | student bsługuje i wykorzystuje sprzęt i narzędzia do poboru prób 3 grup ekologicznych | |
| 4,5 | student bsługuje i wykorzystuje sprzęt i narzędzia do poboru prób wszystkich grup ekologicznych różnych typów wód | |
| 5,0 | student obsługuje i wykorzystuje sprzęt i narzędzia do poboru prób praktycznie wszystkich grup ekologicznych różnych typów wód oraz uzasadnia swój wybór | |
| RYB_2A_D3-4_U02 student wykonuje badania terenowe zgodnie ze standardową metodyką (określa miejsce i czas poboru, wypełnia protokoły z badań terenowych, przeprowadza pobór prób, konserwuje i je opisuje) | 2,0 | student nie potrafi wykonać badań terenowych |
| 3,0 | student określa czas prowadzenia badań, miejsce poboru prób, wypełnia protokół terenowy | |
| 3,5 | student określa czas prowadzenia badań, miejsce poboru prób, wypełnia protokół terenowy, pobiera próby i je konserwuje w terenie dla wód stojących | |
| 4,0 | student określa czas prowadzenia badań, miejsce poboru prób, wypełnia protokół terenowy, pobiera próby i je konserwuje w terenie dla wód płynących | |
| 4,5 | student określa czas prowadzenia badań, miejsce poboru prób, wypełnia protokół terenowy, pobiera próby i je konserwuje w terenie dla różnych typów wód | |
| 5,0 | student określa czas prowadzenia badań, miejsce poboru prób, wypełnia protokół terenowy, pobiera próby i je konserwuje w terenie dla różnych typów wód oraz uzasadnia swój wybór co do metody | |
| RYB_2A_D3-4_U03 Student przeprowadza badania pobranego materiału oraz interpretuje wyniki badań i na ich podstawie oblicza wskaźniki biotyczne | 2,0 | student nie potrafi przeprowadzić badań pobranego materiału, zinterpretować wyników i obliczyć wskaźników biotycznych |
| 3,0 | student potrafi przeprowadzić badania pobranego materiału, przedstawić wyniki bez ich interpretacji | |
| 3,5 | student potrafi przeprowadzić badania pobranego materiału, przedstawić wyniki i ich analizę oraz obliczyć wskaźniki biotyczne | |
| 4,0 | student potrafi przeprowadzić badania pobranego materiału, przedstawić wyniki i ich analizę oraz obliczyć wskaźniki biotyczne i je zinterpretować | |
| 4,5 | student potrafi przeprowadzić badania pobranego materiału, przedstawić wyniki i ich analizę oraz obliczyć wskaźniki biotyczne i je zinterpretować oraz oszacować błędy pomiarowe | |
| 5,0 | student potrafi przeprowadzić badania pobranego materiału, przedstawić wyniki i ich analizę oraz obliczyć wskaźniki biotyczne i je zinterpretować, oszacować błędy pomiarowe i zaproponowaćich modyfikacje | |
| RYB_2A_D3-4_U04 Student dobiera odpowiednie metody monitoringu środowiska i potrafi je zinterpretować | 2,0 | student nie dobiera prawidłowo metod monitoringu środowiska i i nie potrafi ich zinterpretować |
| 3,0 | student dobiera prawidłowo zaledwie kilka metod monitoringu środowiska i i potrafi je zinterpretować | |
| 3,5 | student dobiera w większości przypadków odpowiednie metody monitoringu środowiska i potrafi je zinterpretować | |
| 4,0 | student dobiera trafnie odpowiednie metody monitoringu środowiska i i potrafi je zinterpretować | |
| 4,5 | student dobiera trafnie odpowiednie metody monitoringu środowiska i i potrafi je zinterpretowac oraz porównać ich efektywność | |
| 5,0 | student dobiera trafnie odpowiednie metody monitoringu środowiska i i potrafi je zinterpretować, porównać ich efektywnosc oraz samodzielnie modyfikować w celu uniknięcia błędów w przyszłości |
Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne
| Efekt uczenia się | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| RYB_2A_D3-4_K01 student jest zdolny do podjęcia badań w terenie i laboratorium pod nadzorem opiekuna | 2,0 | student nie podejmuje badań w terenie i w laboratorium pod nadzorem |
| 3,0 | student podejmuje badania w terenie i laboratorium pod nadzorem | |
| 3,5 | ||
| 4,0 | ||
| 4,5 | ||
| 5,0 | ||
| RYB_2A_D3-4_K02 student postępuje zgodnie z zasadami BHP podczas pracy w warunkach terenowych i laboratoryjnych | 2,0 | student nie przestrzega zasad BHP |
| 3,0 | student postępuje zgodnie z zasadami BHP podczas pracy w warunkach terenowych i laboratoryjnych | |
| 3,5 | ||
| 4,0 | ||
| 4,5 | ||
| 5,0 |
Literatura podstawowa
- Kurnatowska A. (red.), Ekologia. Jej związki z róznymi dziedzinami wiedzy., PWN Wyd. Naukowe, Warszawa - Łódź, 1997, 1
- Rice .W., Baird R.B., Eaton A.D., Clesceri L.S., Standard methods for examination of water and wastewater, AWWA-APWA-WWF, USA, 2012, 22
- Russel S., Biotechnologia, PWN Biblioteka problemów, Warszawa, 1990, 1
- Rosik-Dulewska Cz., Podstawy gospodarki odpadami, PWN, Warszawa, 2005
- Rodina A. G., Mikrobiologiczne metody badania wód, PWRiL, Warszawa, 1968, 1
- Dz.U. nr 258, Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych, 2011, poz. 1550
- Faliński Janusz B., Przewodnik do długoterminowych badań ekologicznych, PWN, Warszawa, 2001
- Paluch J. (red.), Mikrobiologia wód, PWN, Warszawa, 1973, 1
- Richling A., Solon J., Ekologia krajobrazu, PWN, Warszawa, 1998, 1
- Guziur J., Chów ryb w małych stawach., Hoża, Warszawa, 1997
- Bieniarz K., Kownacki A., Epler P., Biologia stawów rybnych., IRS, Olsztyn, 2003
Literatura dodatkowa
- Praca zbiorowa, Metodyka poboru i analizy prób fitoplanktonu, GIOŚ, Warszawa, 2010, lub aktualizacja
- Praca zbiorowa, Przewodnik metodyczny do badań terenowych i analiz laboratoryjnych fitoplanktonu w wodach przejściowych i przybrzeznych, GIOŚ, Warszawa, 2009, lub aktualizacje
- Praca zbiorowa, Przewodnik metodyczny do badań terenowych i analiz laboratoryjnych makrobezkręgowców bentosowych w wodach przejściowych i przybrzeznych, GIOŚ, Warszawa, 2009, lub aktualizacje
- Kownacki A., Soszka H., Wytyczne do oceny stanu rzek na podstawie makrobezkręgowców oraz pobierania prób makrobezkręgowców w jeziorach, IOŚ, Warszawa, 2004
- Karaczun M.Z., Zatrzymać globalne ocierplenie, Polski Klub Ekologiczny, Warszawa, 2002
- Piesik Z., Możliwości biologicznej rekultywacji Zalewu Szczecińskiego, Szczec. Roczn. Nauk., Szczecin, 1992
- Jensen A.C., Collins K.J., Lockwood A.P.M., Artificial reefs in European Seas, Kluwer Acadermic Publisher, Dordrecht/Boston/London, 2000