Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Biotechnologia (N2)

Sylabus przedmiotu Ekosystemy a biotechnologia:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów Biotechnologia
Forma studiów studia niestacjonarne Poziom drugiego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta magister inżynier
Obszary studiów charakterystyki PRK, kompetencje inżynierskie PRK
Profil ogólnoakademicki
Moduł
Przedmiot Ekosystemy a biotechnologia
Specjalność Biotechnologia w produkcji zwierzęcej i ochronie środowiska
Jednostka prowadząca Katedra Biotechnologii Rozrodu Zwierząt i Higieny Środowiska
Nauczyciel odpowiedzialny Agnieszka Tomza-Marciniak <Agnieszka.Tomza-Marciniak@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele Bogumiła Pilarczyk <Bogumila.Pilarczyk@zut.edu.pl>, Tomasz Stankiewicz <Tomasz.Stankiewicz@zut.edu.pl>
ECTS (planowane) 2,0 ECTS (formy) 2,0
Forma zaliczenia zaliczenie Język polski
Blok obieralny 1 Grupa obieralna 2

Formy dydaktyczne

Forma dydaktycznaKODSemestrGodzinyECTSWagaZaliczenie
ćwiczenia audytoryjneA2 7 1,00,41zaliczenie
wykładyW2 8 1,00,59zaliczenie

Wymagania wstępne

KODWymaganie wstępne
W-1znajomość zagadnień związanych z ekologią, genetyką i biotechnologią ogólną

Cele przedmiotu

KODCel modułu/przedmiotu
C-1Zapoznanie studentów z funkcjonowaniem poszczególnych ekosystemów (lądowe, wodne), zależnościami między określonymi grupami organizmów i z ich znaczeniem w prawidłowym funkcjonowaniu ekosystemów.
C-2Wykształcenie świadomości wśród studentów zagrożeń jakie wynikają z niekontrolowanego wykorzystania naturalnych środowisk
C-3Zapoznanie studentów z metodami biotechnologicznymi i ich możliwościaściami wykorzystania w ochronie ekosystemowej środowisk naturalnych

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KODTreść programowaGodziny
ćwiczenia audytoryjne
T-A-1Procesy kierujące geograficznym rozmieszczeniem linii genealogicznych – filogeografia. (markery molekularne w filogeografii, zegar molekularny, drzewa dychotomiczne rozgałęzione, koalescencja, sieć parysomii statystycznej.1
T-A-2Analizy filogeograficzne, rozmieszczenie linii genetycznych, sortowanie linii genetycznych, hybrydyzacja (reguła Haldane’a), zgodność regionalna, zgodność kontynentalna, gatunki introdukowane).1
T-A-3Systemy rozrodcze (monogamia, poligamia, promiskuitywizm), badanie rodzicielstwa, zapłodnienie poza partnerskie, dobór płciowy, socjalne grupy rozrodcze, zmienność proporcji płci, migracyjność zależna od płci (pokrewieństwo, współczynnik utrwalenia, testy przypisania, zgodność wyników).1
T-A-4Zachowania pokarmowe zwierząt (identyfikacja pokarmu, indywidualne preferencje pokarmowe, poszukiwanie pokarmu.1
T-A-5Problem ginących gatunków (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych, Czerwona Księga gatunków, genetyczne kody identyfikacyjne, podgatunki, zmienność genetyczna, depresja inbredowa, rozród w warunkach niewoli.1
T-A-6Regulacje prawne w aspekcie ochrony ekosystemów – praktyczne wykorzystanie biotechnologii (kłusownictwo, identyfikacja osobników, gatunków, populacji, problem nielegalnego handlu).1
T-A-7Ochrona bioróżnorodności – wybrane metody biotechnologii rozrodu.1
7
wykłady
T-W-1Koncepcja ekosystemu, elementy składowe, struktura przestrzenna, zasady funkcjonowania. Poziomy organizacji systemów ekologicznych. Złożoność powiązań w ekosystemach. Organizmy a środowisko abiotyczne.1
T-W-2Zależności energetyczne i pokarmowe w ekosystemie. Przepływ energii i materii przez ekosystem. Mechanizmy regulacyjne, produkcja pierwotna i wtórna, wydajność ekologiczna, łańcuchy i poziomy troficzne. Cykle biogeochemiczne1
T-W-3Przemiany ewolucyjne a zmienność cech przystosowawczych organizmów. Interakcje pomiędzy gatunkami i osobnikami. Przystosowania, dobór naturalny: gametyczny, krewniaczy, grupowy. Badanie zmian frekwencji alleli w puli genowej populacji. Koewolucja jako forma oddziaływania międzygatunkowego. Rodzaje specjacji (powstawania nowych gatunków): allopatryczna, perypatryczna, sympatryczna. Wyznaczanie sukcesu reprodukcyjnego danego genotypu.1
T-W-4Cele i środowiskowe skutki transgenizacji drobnoustrojów, roślin i zwierząt. Przydatność do bio – fitoremediacji. Odporność na pestycydy, patogenny i szkodniki. Perspektywy transgenizacji roślin i zwierząt. Korzyści i zagrożenia wynikające z uwolnienia organizmów modyfikowanych genetycznie do środowiska1
T-W-5Biotechnologie ekosystemowe. Przegląd metod biotechnologicznych stosowanych w dekontaminacji i odnowie ekosystemów lądowych i wodnych.1
T-W-6Różnorodność biologiczna i jej znaczenie dla funkcjonowania biosfery. Mierzenie różnorodności gatunkowej. Gradienty różnorodności i czynniki je kształtujące. Wpływ biotechnologii na różnorodność genetyczną, gatunkową i ekosystemową. Pula genowa i banki genów1
T-W-7Właściwości populacji; zagęszczenie, rozrodczość, śmiertelność, imigracja, emigracja. Regulacja liczebności populacji. Eksploatacja populacji. Minimalna wielkość trwałość populacji. Demograficzny model zaniku populacji.1
T-W-8Biocenozy zrównoważone i niezrównoważone. Gatunki dominujące i kluczowe. Układy o wielu stanach stabilnych1
8

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KODForma aktywnościGodziny
ćwiczenia audytoryjne
A-A-1uczestnictwo w zajęciach7
A-A-2konsultacje tematyczne (indywidualne i grupowe)6
A-A-3zaliczenie pisemne treści omawianych na wykładach wraz z omówieniem wyników3
A-A-4zaliczenie poprawkowe2
A-A-5studiowanie wskazanej literatury5
A-A-6opracowanie wskazanego tematu8
31
wykłady
A-W-1uczestnictwo w zajęciach8
A-W-2konsultacje tematyczne (indywidualne i grupowe)7
A-W-3studiowanie wskazanej literatury15
30

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KODMetoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1wykład informacyjny
M-2objaśnienie
M-3dyskusja dydaktyczna

Sposoby oceny

KODSposób oceny
S-1Ocena podsumowująca: zaliczenie pisemne
S-2Ocena formująca: odpowiedź ustna
S-3Ocena formująca: ocena aktywności i postawy wobec tematyki przedmiotu

Zamierzone efekty uczenia się - wiedza

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
BT_2A_BTZ-S-O1.3_W01
zna i omawia funkcjonowanie poszczególnych ekosystemów (lądowe, wodne) oraz przedstawia zależności grup organizmów w jego prawidłowym funkcjonowaniu
BT_2A_W12C-1T-A-1, T-A-3, T-A-4, T-A-2, T-W-5, T-W-8, T-W-1, T-W-3, T-W-7, T-W-2, T-W-6M-3, M-1, M-2S-1
BT_2A_BTZ-S-O1.3_W02
omawia zagrożenia wynikające z niekontrolowanego wykorzystania naturalnych środowisk wraz z poszczególnymi grupami organizmów dla życia na Ziemi
BT_2A_W12C-2T-A-6, T-A-7, T-A-5, T-W-1, T-W-4, T-W-7M-3, M-1, M-2S-1
BT_2A_BTZ-S-O1.3_W03
zna metody biotechnologiczne i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej środowisk naturalnych
BT_2A_W12C-3T-A-6, T-A-3, T-A-7, T-A-5, T-W-5M-3, M-1, M-2S-1

Zamierzone efekty uczenia się - umiejętności

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
BT_2A_BTZ-S-O1.3_U01
ocenia wpływ biotechnologii na środowisko poprzez analizę korzyści i zagrożeń wynikających z ich stosowania dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów
BT_2A_U04C-3, C-1, C-2T-A-7, T-A-5, T-W-5, T-W-4, T-W-6M-3, M-1, M-2S-2

Zamierzone efekty uczenia się - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
BT_2A_BTZ-S-O1.3_K01
ma świadomość wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego
BT_2A_K03C-3, C-1, C-2T-A-6, T-A-1, T-A-3, T-A-4, T-A-7, T-A-2, T-A-5, T-W-5, T-W-8, T-W-1, T-W-3, T-W-4, T-W-7, T-W-2, T-W-6M-3, M-1, M-2S-3, S-2

Kryterium oceny - wiedza

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
BT_2A_BTZ-S-O1.3_W01
zna i omawia funkcjonowanie poszczególnych ekosystemów (lądowe, wodne) oraz przedstawia zależności grup organizmów w jego prawidłowym funkcjonowaniu
2,0Student nie potrafi poprawnie omówić funkcjonowania określonych ekosystemów. Nie potrafi przedstawić zależności między pewnymi grupami organizmów i ich znaczenia w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy popełnia bardzo dużo błędów merytorycznych.
3,0Student, przy dużej pomocy nauczyciela, opisuje funkcjonowanie wskazanych ekosystemów. Wykazuje problemy z przedstawieniem zależności między pewnymi grupami organizmów oraz ich znaczenia w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy popełnia dużo błędów. Wykazuje niewielkie zainteresowanie poruszaną tematyką.
3,5Student, przy niewielkiej pomocy nauczyciela, wyjaśnia zależności między pewnymi grupami organizmów oraz ich znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy popełnia błędy. Wykazuje średnie zainteresowanie poruszaną tematyką.
4,0Student samodzielnie opisuje funkcjonowanie wskazanych ekosystemów. Student, z niewielką pomocą nauczyciela, wyjaśnia zależności między pewnymi grupami organizmów oraz ich znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy sporadycznie popełnia znaczące błędy. Wykazuje duże zainteresowanie poruszaną tematyką.
4,5Student samodzielnie wyjaśnia zależności między pewnymi grupami organizmów oraz ich znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy popełnia (bardzo rzadko) jedynie mało znaczące błędy. Wykazuje duże zainteresowanie poruszaną tematyką.
5,0Student samodzielnie wyjaśnia zależności między pewnymi grupami organizmów oraz ich znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów. Wykazuje duże zainteresowanie poruszana tematyka i ciekawość poznawczą. Umiejętnie korzysta ze źródeł naukowych.
BT_2A_BTZ-S-O1.3_W02
omawia zagrożenia wynikające z niekontrolowanego wykorzystania naturalnych środowisk wraz z poszczególnymi grupami organizmów dla życia na Ziemi
2,0Student nie potrafi zdefiniować podstawowych pojęć, wykazuje obojętność w zakresie tematyki przedmiotu; w zakresie wyrażania wiedzy popełnia bardzo dużo błędów merytorycznych.
3,0Student opanował podstawowy materiał programowy i definiuje podstawowe pojęcia; wykazuje średnie zainteresowanie tematyką przedmiotu; w zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele błędów.
3,5Student przyswoił zasadnicze treści programowe i wykazuje zrozumienie podstawowych zagadnień omawianych na zajęciach; wykazuje średnie zainteresowanie tematyką przedmiotu; w zakresie wyrażania wiedzy nadal popełnia błędy.
4,0Student opanował cały zakres materiału programowego w dobrym stopniu; w stosunku do tematyki przedmiotu wykazuje duże zainteresowanie; w zakresie wyrażania wiedzy sporadycznie popełnia błędy.
4,5Student opanował cały materiał programowy, w zakresie rozumienia wiedzy opanował wszystkie treści programowe; wykazuje duże zainteresowanie tematyką przedmiotu; w zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów.
5,0Student opanował wszystkie treści programowe w stopniu bardzo dobrym; wykazuje duże zainteresowanie tematyką przedmiotu i ciekawość poznawczą, umiejętnie korzystna ze źródeł naukowych; w zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów.
BT_2A_BTZ-S-O1.3_W03
zna metody biotechnologiczne i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej środowisk naturalnych
2,0Student nie potrafi poprawnie wymienić ani omówić metod biotechnologicznych i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej określonych środowisk. Nie wykazuje zainteresowania poruszanymi zagadnieniami.
3,0Student potrafi poprawnie wymienić i opisać tylko część (omawianych na zajęciach) metod biotechnologicznych i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej określonych środowisk. Wykazuje małe zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
3,5Student potrafi wymienić większość (omawianych na zajęciach) metod i ich możliwości wykorzystania, ale podczas ich opisywania popełnia wiele błędów. Wykazuje średnie zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
4,0Student, potrafi wymienić i omówić metody biotechnologiczne i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej określonych środowisk. Podczas ich opisywania sporadycznie popełnia błędy. Wykazuje znaczne zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
4,5Student potrafi wymienić i omówić metody biotechnologiczne i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej określonych środowisk. Podczas ich opisywania popełnia (bardzo rzadko) mało znaczące błędy. Wykazuje duże zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
5,0Student potrafi bezbłędnie wymienić i omówić metody biotechnologiczne i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej określonych środowisk. Wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą w zakresie poruszanych zagadnień. Umiejętnie korzysta ze źródeł naukowych.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
BT_2A_BTZ-S-O1.3_U01
ocenia wpływ biotechnologii na środowisko poprzez analizę korzyści i zagrożeń wynikających z ich stosowania dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów
2,0Student nie potrafi ocenić wpływu biotechnologii na środowisko. Wykazuje bardzo duże problemy ze wskazaniem korzyści i zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów, które wynikają ze stosowania biotechnologii.
3,0Student, z dużą pomocą nauczyciela ocenia wpływ biotechnologii na środowisko. Analizując korzyści i zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów, które wynikają ze stosowania biotechnologii, popełnia dużo błędów. Ma problemy w prawidłowym wnioskowaniem.
3,5Student, z niewielką pomocą nauczyciela, ocenia wpływ biotechnologii na środowisko. Analizując korzyści i zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów, które wynikają ze stosowania biotechnologii, popełnia błędy. Ma problemy w prawidłowym wnioskowaniem.
4,0Student, z niewielką pomocą nauczyciela, ocenia wpływ biotechnologii na środowisko. Analizując korzyści i zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów, które wynikają ze stosowania biotechnologii, sporadycznie popełnia błędy. Ma niewielkie problemy z prawidłowym wnioskowaniem.
4,5Student, samodzielnie ocenia wpływ biotechnologii na środowisko. Analizując korzyści i zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów, które wynikają ze stosowania biotechnologii, popełnia (bardzo rzadko) jedynie mało znaczące błędy. Ma niewielkie problemy z prawidłowym wnioskowaniem.
5,0Student samodzielnie ocenia wpływ biotechnologii na środowisko poprzez analizę korzyści i zagrożeń wynikających z ich stosowania dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów. Nie ma problemów z prawidłowym wnioskowaniem.

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
BT_2A_BTZ-S-O1.3_K01
ma świadomość wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego
2,0Student nie jest świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje obojętność wobec omawianych zagadnień.
3,0Student jest w małym stopniu świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje niewielkie zainteresowanie omawianymi zagadnieniami.
3,5Student jest w średnim świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje niewielkie zainteresowanie omawianymi zagadnieniami.
4,0Student jest w dużym stopniu świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje średnie zainteresowanie omawianymi zagadnieniami.
4,5Student jest w pełni świadomy świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje duże zainteresowanie omawianymi zagadnieniami.
5,0Student jest w pełni świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje ciekawość poznawczą i samodzielnie korzysta ze źródeł literaturowych w celu pogłębienia swojej wiedzy.

Literatura podstawowa

  1. Krebs C., Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności, PWN, Warszawa, 1996
  2. Wiąckowski S., Ekologia ogólna, Wyd. Branta, Bydgoszcz, 2008
  3. Buchowicz J., Biotechnologia molekularna. Modyfikacje genetyczne, postępy, problemy, PWN, Warszawa, 2009

Treści programowe - ćwiczenia audytoryjne

KODTreść programowaGodziny
T-A-1Procesy kierujące geograficznym rozmieszczeniem linii genealogicznych – filogeografia. (markery molekularne w filogeografii, zegar molekularny, drzewa dychotomiczne rozgałęzione, koalescencja, sieć parysomii statystycznej.1
T-A-2Analizy filogeograficzne, rozmieszczenie linii genetycznych, sortowanie linii genetycznych, hybrydyzacja (reguła Haldane’a), zgodność regionalna, zgodność kontynentalna, gatunki introdukowane).1
T-A-3Systemy rozrodcze (monogamia, poligamia, promiskuitywizm), badanie rodzicielstwa, zapłodnienie poza partnerskie, dobór płciowy, socjalne grupy rozrodcze, zmienność proporcji płci, migracyjność zależna od płci (pokrewieństwo, współczynnik utrwalenia, testy przypisania, zgodność wyników).1
T-A-4Zachowania pokarmowe zwierząt (identyfikacja pokarmu, indywidualne preferencje pokarmowe, poszukiwanie pokarmu.1
T-A-5Problem ginących gatunków (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych, Czerwona Księga gatunków, genetyczne kody identyfikacyjne, podgatunki, zmienność genetyczna, depresja inbredowa, rozród w warunkach niewoli.1
T-A-6Regulacje prawne w aspekcie ochrony ekosystemów – praktyczne wykorzystanie biotechnologii (kłusownictwo, identyfikacja osobników, gatunków, populacji, problem nielegalnego handlu).1
T-A-7Ochrona bioróżnorodności – wybrane metody biotechnologii rozrodu.1
7

Treści programowe - wykłady

KODTreść programowaGodziny
T-W-1Koncepcja ekosystemu, elementy składowe, struktura przestrzenna, zasady funkcjonowania. Poziomy organizacji systemów ekologicznych. Złożoność powiązań w ekosystemach. Organizmy a środowisko abiotyczne.1
T-W-2Zależności energetyczne i pokarmowe w ekosystemie. Przepływ energii i materii przez ekosystem. Mechanizmy regulacyjne, produkcja pierwotna i wtórna, wydajność ekologiczna, łańcuchy i poziomy troficzne. Cykle biogeochemiczne1
T-W-3Przemiany ewolucyjne a zmienność cech przystosowawczych organizmów. Interakcje pomiędzy gatunkami i osobnikami. Przystosowania, dobór naturalny: gametyczny, krewniaczy, grupowy. Badanie zmian frekwencji alleli w puli genowej populacji. Koewolucja jako forma oddziaływania międzygatunkowego. Rodzaje specjacji (powstawania nowych gatunków): allopatryczna, perypatryczna, sympatryczna. Wyznaczanie sukcesu reprodukcyjnego danego genotypu.1
T-W-4Cele i środowiskowe skutki transgenizacji drobnoustrojów, roślin i zwierząt. Przydatność do bio – fitoremediacji. Odporność na pestycydy, patogenny i szkodniki. Perspektywy transgenizacji roślin i zwierząt. Korzyści i zagrożenia wynikające z uwolnienia organizmów modyfikowanych genetycznie do środowiska1
T-W-5Biotechnologie ekosystemowe. Przegląd metod biotechnologicznych stosowanych w dekontaminacji i odnowie ekosystemów lądowych i wodnych.1
T-W-6Różnorodność biologiczna i jej znaczenie dla funkcjonowania biosfery. Mierzenie różnorodności gatunkowej. Gradienty różnorodności i czynniki je kształtujące. Wpływ biotechnologii na różnorodność genetyczną, gatunkową i ekosystemową. Pula genowa i banki genów1
T-W-7Właściwości populacji; zagęszczenie, rozrodczość, śmiertelność, imigracja, emigracja. Regulacja liczebności populacji. Eksploatacja populacji. Minimalna wielkość trwałość populacji. Demograficzny model zaniku populacji.1
T-W-8Biocenozy zrównoważone i niezrównoważone. Gatunki dominujące i kluczowe. Układy o wielu stanach stabilnych1
8

Formy aktywności - ćwiczenia audytoryjne

KODForma aktywnościGodziny
A-A-1uczestnictwo w zajęciach7
A-A-2konsultacje tematyczne (indywidualne i grupowe)6
A-A-3zaliczenie pisemne treści omawianych na wykładach wraz z omówieniem wyników3
A-A-4zaliczenie poprawkowe2
A-A-5studiowanie wskazanej literatury5
A-A-6opracowanie wskazanego tematu8
31
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KODForma aktywnościGodziny
A-W-1uczestnictwo w zajęciach8
A-W-2konsultacje tematyczne (indywidualne i grupowe)7
A-W-3studiowanie wskazanej literatury15
30
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięBT_2A_BTZ-S-O1.3_W01zna i omawia funkcjonowanie poszczególnych ekosystemów (lądowe, wodne) oraz przedstawia zależności grup organizmów w jego prawidłowym funkcjonowaniu
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówBT_2A_W12wykazuje się zaawansowaną wiedzą dotyczącą wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze i jego bioróżnorodność
Cel przedmiotuC-1Zapoznanie studentów z funkcjonowaniem poszczególnych ekosystemów (lądowe, wodne), zależnościami między określonymi grupami organizmów i z ich znaczeniem w prawidłowym funkcjonowaniu ekosystemów.
Treści programoweT-A-1Procesy kierujące geograficznym rozmieszczeniem linii genealogicznych – filogeografia. (markery molekularne w filogeografii, zegar molekularny, drzewa dychotomiczne rozgałęzione, koalescencja, sieć parysomii statystycznej.
T-A-3Systemy rozrodcze (monogamia, poligamia, promiskuitywizm), badanie rodzicielstwa, zapłodnienie poza partnerskie, dobór płciowy, socjalne grupy rozrodcze, zmienność proporcji płci, migracyjność zależna od płci (pokrewieństwo, współczynnik utrwalenia, testy przypisania, zgodność wyników).
T-A-4Zachowania pokarmowe zwierząt (identyfikacja pokarmu, indywidualne preferencje pokarmowe, poszukiwanie pokarmu.
T-A-2Analizy filogeograficzne, rozmieszczenie linii genetycznych, sortowanie linii genetycznych, hybrydyzacja (reguła Haldane’a), zgodność regionalna, zgodność kontynentalna, gatunki introdukowane).
T-W-5Biotechnologie ekosystemowe. Przegląd metod biotechnologicznych stosowanych w dekontaminacji i odnowie ekosystemów lądowych i wodnych.
T-W-8Biocenozy zrównoważone i niezrównoważone. Gatunki dominujące i kluczowe. Układy o wielu stanach stabilnych
T-W-1Koncepcja ekosystemu, elementy składowe, struktura przestrzenna, zasady funkcjonowania. Poziomy organizacji systemów ekologicznych. Złożoność powiązań w ekosystemach. Organizmy a środowisko abiotyczne.
T-W-3Przemiany ewolucyjne a zmienność cech przystosowawczych organizmów. Interakcje pomiędzy gatunkami i osobnikami. Przystosowania, dobór naturalny: gametyczny, krewniaczy, grupowy. Badanie zmian frekwencji alleli w puli genowej populacji. Koewolucja jako forma oddziaływania międzygatunkowego. Rodzaje specjacji (powstawania nowych gatunków): allopatryczna, perypatryczna, sympatryczna. Wyznaczanie sukcesu reprodukcyjnego danego genotypu.
T-W-7Właściwości populacji; zagęszczenie, rozrodczość, śmiertelność, imigracja, emigracja. Regulacja liczebności populacji. Eksploatacja populacji. Minimalna wielkość trwałość populacji. Demograficzny model zaniku populacji.
T-W-2Zależności energetyczne i pokarmowe w ekosystemie. Przepływ energii i materii przez ekosystem. Mechanizmy regulacyjne, produkcja pierwotna i wtórna, wydajność ekologiczna, łańcuchy i poziomy troficzne. Cykle biogeochemiczne
T-W-6Różnorodność biologiczna i jej znaczenie dla funkcjonowania biosfery. Mierzenie różnorodności gatunkowej. Gradienty różnorodności i czynniki je kształtujące. Wpływ biotechnologii na różnorodność genetyczną, gatunkową i ekosystemową. Pula genowa i banki genów
Metody nauczaniaM-3dyskusja dydaktyczna
M-1wykład informacyjny
M-2objaśnienie
Sposób ocenyS-1Ocena podsumowująca: zaliczenie pisemne
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie potrafi poprawnie omówić funkcjonowania określonych ekosystemów. Nie potrafi przedstawić zależności między pewnymi grupami organizmów i ich znaczenia w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy popełnia bardzo dużo błędów merytorycznych.
3,0Student, przy dużej pomocy nauczyciela, opisuje funkcjonowanie wskazanych ekosystemów. Wykazuje problemy z przedstawieniem zależności między pewnymi grupami organizmów oraz ich znaczenia w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy popełnia dużo błędów. Wykazuje niewielkie zainteresowanie poruszaną tematyką.
3,5Student, przy niewielkiej pomocy nauczyciela, wyjaśnia zależności między pewnymi grupami organizmów oraz ich znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy popełnia błędy. Wykazuje średnie zainteresowanie poruszaną tematyką.
4,0Student samodzielnie opisuje funkcjonowanie wskazanych ekosystemów. Student, z niewielką pomocą nauczyciela, wyjaśnia zależności między pewnymi grupami organizmów oraz ich znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy sporadycznie popełnia znaczące błędy. Wykazuje duże zainteresowanie poruszaną tematyką.
4,5Student samodzielnie wyjaśnia zależności między pewnymi grupami organizmów oraz ich znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy popełnia (bardzo rzadko) jedynie mało znaczące błędy. Wykazuje duże zainteresowanie poruszaną tematyką.
5,0Student samodzielnie wyjaśnia zależności między pewnymi grupami organizmów oraz ich znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu określonego ekosystemu. W zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów. Wykazuje duże zainteresowanie poruszana tematyka i ciekawość poznawczą. Umiejętnie korzysta ze źródeł naukowych.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięBT_2A_BTZ-S-O1.3_W02omawia zagrożenia wynikające z niekontrolowanego wykorzystania naturalnych środowisk wraz z poszczególnymi grupami organizmów dla życia na Ziemi
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówBT_2A_W12wykazuje się zaawansowaną wiedzą dotyczącą wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze i jego bioróżnorodność
Cel przedmiotuC-2Wykształcenie świadomości wśród studentów zagrożeń jakie wynikają z niekontrolowanego wykorzystania naturalnych środowisk
Treści programoweT-A-6Regulacje prawne w aspekcie ochrony ekosystemów – praktyczne wykorzystanie biotechnologii (kłusownictwo, identyfikacja osobników, gatunków, populacji, problem nielegalnego handlu).
T-A-7Ochrona bioróżnorodności – wybrane metody biotechnologii rozrodu.
T-A-5Problem ginących gatunków (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych, Czerwona Księga gatunków, genetyczne kody identyfikacyjne, podgatunki, zmienność genetyczna, depresja inbredowa, rozród w warunkach niewoli.
T-W-1Koncepcja ekosystemu, elementy składowe, struktura przestrzenna, zasady funkcjonowania. Poziomy organizacji systemów ekologicznych. Złożoność powiązań w ekosystemach. Organizmy a środowisko abiotyczne.
T-W-4Cele i środowiskowe skutki transgenizacji drobnoustrojów, roślin i zwierząt. Przydatność do bio – fitoremediacji. Odporność na pestycydy, patogenny i szkodniki. Perspektywy transgenizacji roślin i zwierząt. Korzyści i zagrożenia wynikające z uwolnienia organizmów modyfikowanych genetycznie do środowiska
T-W-7Właściwości populacji; zagęszczenie, rozrodczość, śmiertelność, imigracja, emigracja. Regulacja liczebności populacji. Eksploatacja populacji. Minimalna wielkość trwałość populacji. Demograficzny model zaniku populacji.
Metody nauczaniaM-3dyskusja dydaktyczna
M-1wykład informacyjny
M-2objaśnienie
Sposób ocenyS-1Ocena podsumowująca: zaliczenie pisemne
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie potrafi zdefiniować podstawowych pojęć, wykazuje obojętność w zakresie tematyki przedmiotu; w zakresie wyrażania wiedzy popełnia bardzo dużo błędów merytorycznych.
3,0Student opanował podstawowy materiał programowy i definiuje podstawowe pojęcia; wykazuje średnie zainteresowanie tematyką przedmiotu; w zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele błędów.
3,5Student przyswoił zasadnicze treści programowe i wykazuje zrozumienie podstawowych zagadnień omawianych na zajęciach; wykazuje średnie zainteresowanie tematyką przedmiotu; w zakresie wyrażania wiedzy nadal popełnia błędy.
4,0Student opanował cały zakres materiału programowego w dobrym stopniu; w stosunku do tematyki przedmiotu wykazuje duże zainteresowanie; w zakresie wyrażania wiedzy sporadycznie popełnia błędy.
4,5Student opanował cały materiał programowy, w zakresie rozumienia wiedzy opanował wszystkie treści programowe; wykazuje duże zainteresowanie tematyką przedmiotu; w zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów.
5,0Student opanował wszystkie treści programowe w stopniu bardzo dobrym; wykazuje duże zainteresowanie tematyką przedmiotu i ciekawość poznawczą, umiejętnie korzystna ze źródeł naukowych; w zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięBT_2A_BTZ-S-O1.3_W03zna metody biotechnologiczne i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej środowisk naturalnych
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówBT_2A_W12wykazuje się zaawansowaną wiedzą dotyczącą wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze i jego bioróżnorodność
Cel przedmiotuC-3Zapoznanie studentów z metodami biotechnologicznymi i ich możliwościaściami wykorzystania w ochronie ekosystemowej środowisk naturalnych
Treści programoweT-A-6Regulacje prawne w aspekcie ochrony ekosystemów – praktyczne wykorzystanie biotechnologii (kłusownictwo, identyfikacja osobników, gatunków, populacji, problem nielegalnego handlu).
T-A-3Systemy rozrodcze (monogamia, poligamia, promiskuitywizm), badanie rodzicielstwa, zapłodnienie poza partnerskie, dobór płciowy, socjalne grupy rozrodcze, zmienność proporcji płci, migracyjność zależna od płci (pokrewieństwo, współczynnik utrwalenia, testy przypisania, zgodność wyników).
T-A-7Ochrona bioróżnorodności – wybrane metody biotechnologii rozrodu.
T-A-5Problem ginących gatunków (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych, Czerwona Księga gatunków, genetyczne kody identyfikacyjne, podgatunki, zmienność genetyczna, depresja inbredowa, rozród w warunkach niewoli.
T-W-5Biotechnologie ekosystemowe. Przegląd metod biotechnologicznych stosowanych w dekontaminacji i odnowie ekosystemów lądowych i wodnych.
Metody nauczaniaM-3dyskusja dydaktyczna
M-1wykład informacyjny
M-2objaśnienie
Sposób ocenyS-1Ocena podsumowująca: zaliczenie pisemne
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie potrafi poprawnie wymienić ani omówić metod biotechnologicznych i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej określonych środowisk. Nie wykazuje zainteresowania poruszanymi zagadnieniami.
3,0Student potrafi poprawnie wymienić i opisać tylko część (omawianych na zajęciach) metod biotechnologicznych i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej określonych środowisk. Wykazuje małe zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
3,5Student potrafi wymienić większość (omawianych na zajęciach) metod i ich możliwości wykorzystania, ale podczas ich opisywania popełnia wiele błędów. Wykazuje średnie zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
4,0Student, potrafi wymienić i omówić metody biotechnologiczne i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej określonych środowisk. Podczas ich opisywania sporadycznie popełnia błędy. Wykazuje znaczne zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
4,5Student potrafi wymienić i omówić metody biotechnologiczne i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej określonych środowisk. Podczas ich opisywania popełnia (bardzo rzadko) mało znaczące błędy. Wykazuje duże zainteresowanie poruszanymi zagadnieniami.
5,0Student potrafi bezbłędnie wymienić i omówić metody biotechnologiczne i ich możliwości wykorzystania w aspekcie ochrony ekosystemowej określonych środowisk. Wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą w zakresie poruszanych zagadnień. Umiejętnie korzysta ze źródeł naukowych.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięBT_2A_BTZ-S-O1.3_U01ocenia wpływ biotechnologii na środowisko poprzez analizę korzyści i zagrożeń wynikających z ich stosowania dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówBT_2A_U04analizuje czynniki wpływające na produkcję, jakość i bezpieczeństwo żywności; analizuje czynniki wpływające na środowisko przyrodnicze; szacuje skutki tworzenia, stosowania i uwalniania GMO do środowiska; określa wpływ i znaczenie biotechnologii w ochronie środowiska naturalnego i bioróżnorodności
Cel przedmiotuC-3Zapoznanie studentów z metodami biotechnologicznymi i ich możliwościaściami wykorzystania w ochronie ekosystemowej środowisk naturalnych
C-1Zapoznanie studentów z funkcjonowaniem poszczególnych ekosystemów (lądowe, wodne), zależnościami między określonymi grupami organizmów i z ich znaczeniem w prawidłowym funkcjonowaniu ekosystemów.
C-2Wykształcenie świadomości wśród studentów zagrożeń jakie wynikają z niekontrolowanego wykorzystania naturalnych środowisk
Treści programoweT-A-7Ochrona bioróżnorodności – wybrane metody biotechnologii rozrodu.
T-A-5Problem ginących gatunków (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych, Czerwona Księga gatunków, genetyczne kody identyfikacyjne, podgatunki, zmienność genetyczna, depresja inbredowa, rozród w warunkach niewoli.
T-W-5Biotechnologie ekosystemowe. Przegląd metod biotechnologicznych stosowanych w dekontaminacji i odnowie ekosystemów lądowych i wodnych.
T-W-4Cele i środowiskowe skutki transgenizacji drobnoustrojów, roślin i zwierząt. Przydatność do bio – fitoremediacji. Odporność na pestycydy, patogenny i szkodniki. Perspektywy transgenizacji roślin i zwierząt. Korzyści i zagrożenia wynikające z uwolnienia organizmów modyfikowanych genetycznie do środowiska
T-W-6Różnorodność biologiczna i jej znaczenie dla funkcjonowania biosfery. Mierzenie różnorodności gatunkowej. Gradienty różnorodności i czynniki je kształtujące. Wpływ biotechnologii na różnorodność genetyczną, gatunkową i ekosystemową. Pula genowa i banki genów
Metody nauczaniaM-3dyskusja dydaktyczna
M-1wykład informacyjny
M-2objaśnienie
Sposób ocenyS-2Ocena formująca: odpowiedź ustna
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie potrafi ocenić wpływu biotechnologii na środowisko. Wykazuje bardzo duże problemy ze wskazaniem korzyści i zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów, które wynikają ze stosowania biotechnologii.
3,0Student, z dużą pomocą nauczyciela ocenia wpływ biotechnologii na środowisko. Analizując korzyści i zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów, które wynikają ze stosowania biotechnologii, popełnia dużo błędów. Ma problemy w prawidłowym wnioskowaniem.
3,5Student, z niewielką pomocą nauczyciela, ocenia wpływ biotechnologii na środowisko. Analizując korzyści i zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów, które wynikają ze stosowania biotechnologii, popełnia błędy. Ma problemy w prawidłowym wnioskowaniem.
4,0Student, z niewielką pomocą nauczyciela, ocenia wpływ biotechnologii na środowisko. Analizując korzyści i zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów, które wynikają ze stosowania biotechnologii, sporadycznie popełnia błędy. Ma niewielkie problemy z prawidłowym wnioskowaniem.
4,5Student, samodzielnie ocenia wpływ biotechnologii na środowisko. Analizując korzyści i zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów, które wynikają ze stosowania biotechnologii, popełnia (bardzo rzadko) jedynie mało znaczące błędy. Ma niewielkie problemy z prawidłowym wnioskowaniem.
5,0Student samodzielnie ocenia wpływ biotechnologii na środowisko poprzez analizę korzyści i zagrożeń wynikających z ich stosowania dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów. Nie ma problemów z prawidłowym wnioskowaniem.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięBT_2A_BTZ-S-O1.3_K01ma świadomość wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówBT_2A_K03ma świadomość wpływu biotechnologii na kształtowanie i stan środowiska naturalnego oraz zdrowie człowieka
Cel przedmiotuC-3Zapoznanie studentów z metodami biotechnologicznymi i ich możliwościaściami wykorzystania w ochronie ekosystemowej środowisk naturalnych
C-1Zapoznanie studentów z funkcjonowaniem poszczególnych ekosystemów (lądowe, wodne), zależnościami między określonymi grupami organizmów i z ich znaczeniem w prawidłowym funkcjonowaniu ekosystemów.
C-2Wykształcenie świadomości wśród studentów zagrożeń jakie wynikają z niekontrolowanego wykorzystania naturalnych środowisk
Treści programoweT-A-6Regulacje prawne w aspekcie ochrony ekosystemów – praktyczne wykorzystanie biotechnologii (kłusownictwo, identyfikacja osobników, gatunków, populacji, problem nielegalnego handlu).
T-A-1Procesy kierujące geograficznym rozmieszczeniem linii genealogicznych – filogeografia. (markery molekularne w filogeografii, zegar molekularny, drzewa dychotomiczne rozgałęzione, koalescencja, sieć parysomii statystycznej.
T-A-3Systemy rozrodcze (monogamia, poligamia, promiskuitywizm), badanie rodzicielstwa, zapłodnienie poza partnerskie, dobór płciowy, socjalne grupy rozrodcze, zmienność proporcji płci, migracyjność zależna od płci (pokrewieństwo, współczynnik utrwalenia, testy przypisania, zgodność wyników).
T-A-4Zachowania pokarmowe zwierząt (identyfikacja pokarmu, indywidualne preferencje pokarmowe, poszukiwanie pokarmu.
T-A-7Ochrona bioróżnorodności – wybrane metody biotechnologii rozrodu.
T-A-2Analizy filogeograficzne, rozmieszczenie linii genetycznych, sortowanie linii genetycznych, hybrydyzacja (reguła Haldane’a), zgodność regionalna, zgodność kontynentalna, gatunki introdukowane).
T-A-5Problem ginących gatunków (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych, Czerwona Księga gatunków, genetyczne kody identyfikacyjne, podgatunki, zmienność genetyczna, depresja inbredowa, rozród w warunkach niewoli.
T-W-5Biotechnologie ekosystemowe. Przegląd metod biotechnologicznych stosowanych w dekontaminacji i odnowie ekosystemów lądowych i wodnych.
T-W-8Biocenozy zrównoważone i niezrównoważone. Gatunki dominujące i kluczowe. Układy o wielu stanach stabilnych
T-W-1Koncepcja ekosystemu, elementy składowe, struktura przestrzenna, zasady funkcjonowania. Poziomy organizacji systemów ekologicznych. Złożoność powiązań w ekosystemach. Organizmy a środowisko abiotyczne.
T-W-3Przemiany ewolucyjne a zmienność cech przystosowawczych organizmów. Interakcje pomiędzy gatunkami i osobnikami. Przystosowania, dobór naturalny: gametyczny, krewniaczy, grupowy. Badanie zmian frekwencji alleli w puli genowej populacji. Koewolucja jako forma oddziaływania międzygatunkowego. Rodzaje specjacji (powstawania nowych gatunków): allopatryczna, perypatryczna, sympatryczna. Wyznaczanie sukcesu reprodukcyjnego danego genotypu.
T-W-4Cele i środowiskowe skutki transgenizacji drobnoustrojów, roślin i zwierząt. Przydatność do bio – fitoremediacji. Odporność na pestycydy, patogenny i szkodniki. Perspektywy transgenizacji roślin i zwierząt. Korzyści i zagrożenia wynikające z uwolnienia organizmów modyfikowanych genetycznie do środowiska
T-W-7Właściwości populacji; zagęszczenie, rozrodczość, śmiertelność, imigracja, emigracja. Regulacja liczebności populacji. Eksploatacja populacji. Minimalna wielkość trwałość populacji. Demograficzny model zaniku populacji.
T-W-2Zależności energetyczne i pokarmowe w ekosystemie. Przepływ energii i materii przez ekosystem. Mechanizmy regulacyjne, produkcja pierwotna i wtórna, wydajność ekologiczna, łańcuchy i poziomy troficzne. Cykle biogeochemiczne
T-W-6Różnorodność biologiczna i jej znaczenie dla funkcjonowania biosfery. Mierzenie różnorodności gatunkowej. Gradienty różnorodności i czynniki je kształtujące. Wpływ biotechnologii na różnorodność genetyczną, gatunkową i ekosystemową. Pula genowa i banki genów
Metody nauczaniaM-3dyskusja dydaktyczna
M-1wykład informacyjny
M-2objaśnienie
Sposób ocenyS-3Ocena formująca: ocena aktywności i postawy wobec tematyki przedmiotu
S-2Ocena formująca: odpowiedź ustna
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie jest świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje obojętność wobec omawianych zagadnień.
3,0Student jest w małym stopniu świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje niewielkie zainteresowanie omawianymi zagadnieniami.
3,5Student jest w średnim świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje niewielkie zainteresowanie omawianymi zagadnieniami.
4,0Student jest w dużym stopniu świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje średnie zainteresowanie omawianymi zagadnieniami.
4,5Student jest w pełni świadomy świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje duże zainteresowanie omawianymi zagadnieniami.
5,0Student jest w pełni świadomy wpływu biotechnologii na kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wykazuje ciekawość poznawczą i samodzielnie korzysta ze źródeł literaturowych w celu pogłębienia swojej wiedzy.