Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Biologia (S2)
specjalność: Biologia molekularna i podstawy analityki
Sylabus przedmiotu Bioindykacja wód:
Informacje podstawowe
| Kierunek studiów | Biologia | ||
|---|---|---|---|
| Forma studiów | studia stacjonarne | Poziom | drugiego stopnia |
| Tytuł zawodowy absolwenta | magister | ||
| Obszary studiów | nauk przyrodniczych | ||
| Profil | ogólnoakademicki | ||
| Moduł | — | ||
| Przedmiot | Bioindykacja wód | ||
| Specjalność | Biologia wód | ||
| Jednostka prowadząca | Zakład Ekologii Morza i Ochrony Środowiska | ||
| Nauczyciel odpowiedzialny | Juliusz Chojnacki <Juliusz.Chojnacki@zut.edu.pl> | ||
| Inni nauczyciele | Juliusz Chojnacki <Juliusz.Chojnacki@zut.edu.pl>, Małgorzata Raczyńska <Malgorzata.Raczynska@zut.edu.pl> | ||
| ECTS (planowane) | 3,0 | ECTS (formy) | 3,0 |
| Forma zaliczenia | egzamin | Język | polski |
| Blok obieralny | — | Grupa obieralna | — |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
| KOD | Wymaganie wstępne |
|---|---|
| W-1 | Znajomość zagadnień dotyczących ekologii i ochrony wód, a zwłaszcza wpływu środowiska abiotycznego na organizmy wodne |
Cele przedmiotu
| KOD | Cel modułu/przedmiotu |
|---|---|
| C-1 | Zapoznanie studentów z zagadnieniami bioróżnorodności i ochrony środowiska wodnego, a w szczególności z rolą i wykorzystaniem gatunków wskaźnikowych w ekosystemach wodnych m.in. ze względu na ich aktywność w zajmowanej przestrzeni, pod kątem ich uzytkowania do oceny określonych obiektów, ich funkcji, modelem zależności cech indykacyjnych gatunku od obiektu indykowanego |
| C-2 | Zapoznanie studentów z metodami monitorowania jakości środowiska wodnego przy zastosowaniu bioindykatorów |
| C-3 | Zapoznanie studentów z metodami przedstawiania wyników badań prowadzonych w ramach monitoringu i na ich podstawie wnioskowania o stanie jakości środowiska |
| C-4 | Przygotowanie studentów do wykonywania raportów oddziaływania na środowisko |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
| KOD | Treść programowa | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| T-A-1 | Zajęcia organizacyjne i wprowadzenie do przedmiotu | 1 |
| T-A-2 | Metody określania stanu jakościowego środowiska i dynamiki procesów degradacyjnych (bioindykacja i biomonitoring) | 2 |
| T-A-3 | Przegląd aktów prawnych dotyczących bioindykacji wód i oceny stanu ekologicznego wód w Polsce | 2 |
| T-A-4 | Metody badania jakości środowiska wodnego w Polsce z zastosowaniem organizmów wskaźnikowych | 3 |
| T-A-5 | Pisemne zaliczenie ćwiczeń | 2 |
| 10 | ||
| laboratoria | ||
| T-L-1 | Ćwiczenia organizacyjne, wprowadzenie do przedmiotu | 1 |
| T-L-2 | Wskaźniki biocenotyczne jako mierniki stanu jakości środowiska wodnego | 2 |
| T-L-3 | System saprobów w diagnostyce jakości wód | 2 |
| T-L-4 | Indeksy biotyczne jako metoda oceny jakości środowiska wodnego | 2 |
| T-L-5 | Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego jakometoda oceny jakości wód jeziornych | 2 |
| T-L-6 | Hydromorfologiczna ocena wód płynących na przykładzie tzw. RHS - River Habitat Survey | 3 |
| T-L-7 | Stopień zakwaszenia wód jako obraz zmian biocenozy ekosystemu wód | 2 |
| T-L-8 | Pisemne zaliczenie ćwiczeń | 1 |
| 15 | ||
| wykłady | ||
| T-W-1 | Pojęcie indykacji ekologicznej środowiska biotycznego i abiotycznego | 2 |
| T-W-2 | Rola globalnych procesów naturalnych i antropogennych w degradacji środowiska wodnego | 2 |
| T-W-3 | Ocena i inwentaryzacja walorów środowiska wodnego - metody terenowe i laboratoryjne | 2 |
| T-W-4 | Zasady prowadzenia monitoringu środowiska - państwowego, regionalnego i lokalnego | 2 |
| T-W-5 | Biomonitoring wód limnetycznych (lotycznych, lenitycznych, lodowców i podziemnych głębionowych) oraz morskich | 2 |
| T-W-6 | Zasady planowania i monitoringu obszarów chronionych | 2 |
| T-W-7 | Ekoindykacja i monitoring środowiska - narzędzia dyrektyw Unii Europejskiej (wodnej, ptasiej i habitatowej) | 2 |
| T-W-8 | Zagrożenia cywilizacyjne, metody oceny trendów degradacji wskaźników, jakości środowiska wodnego | 2 |
| T-W-9 | Skutki zmian klimatu, kwaśne opady, dziura ozonowa, zuzycie surowców, wzrost zaludnienia - zagrożenie gatunków i deficyt wody | 2 |
| T-W-10 | Wykorzystanie inwentaryzacji przyrodnieczej środowiska do Oceny Oddziaływania na Środowisko i sporządzania raportów Oddziaływania na Środowisko inwestycji. Metody | 2 |
| 20 | ||
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
| KOD | Forma aktywności | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| A-A-1 | Uczestnictwo w zajęciach | 10 |
| A-A-2 | Uczestnictwo w konsultacjach | 6 |
| A-A-3 | Studiowanie litaratury przedmiotu | 6 |
| A-A-4 | Pisemne zaliczenie ćwiczeń audytoryjnych | 2 |
| 24 | ||
| laboratoria | ||
| A-L-1 | uczestnictwo w zajęciach | 15 |
| A-L-2 | Uczestnictwo w konsultacjach | 4 |
| A-L-3 | Studiowanie podanej literatury | 4 |
| A-L-4 | Napisanie raportu z ćwiczeń | 6 |
| A-L-5 | Pisemne i praktyczne zaliczenie ćwiczeń | 1 |
| 30 | ||
| wykłady | ||
| A-W-1 | Uczestnictwo w wykładach | 20 |
| A-W-2 | Uczestnictwo w konsultacjach | 5 |
| A-W-3 | Studiowanie literatury przedmiotu | 6 |
| A-W-4 | Przygotowanie do zaliczenia wykładów | 4 |
| A-W-5 | Pisemne zaliczenie wykładów | 1 |
| 36 | ||
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
| KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
|---|---|
| M-1 | Wykład informacyjny z wykorzystaniem prezentacjii multimedialnej |
| M-2 | Opis i wyjaśnienie metod stosowanych w bioindykacji z wykorzystaniem m.in. prezentacji multimedialnej i filmów dotyczących problemu |
| M-3 | Dyskusja na temat możliwości i potrzeby wykorzystania metod bioindykacji w różnych typach wód |
| M-4 | Ćwiczenia laboratoryjne (iidentyfikacja organizmów będących bioindykatorami w oparciu o klucze z zastosowaniem mikroskopu stereoskopowego oraz obliczanie wybranych wskaźników jakości wód) |
| M-5 | Symulacja sporządzania raportów oceny oddziaływania na środowisko inwestycji |
| M-6 | Praktyczne wykorzystanie metod bioindykacji na ćwiczeniach terenowych |
Sposoby oceny
| KOD | Sposób oceny |
|---|---|
| S-1 | Ocena formująca: Ocena przygotowania studenta do ćwiczeń |
| S-2 | Ocena formująca: Ocena aktywności studenta na zajęciach |
| S-3 | Ocena formująca: Ocena poprawności przeprowadzenia zadania w czasie ćwiczeń - "konspekt" |
| S-4 | Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie ćwiczeń |
| S-5 | Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie wykładów |
Zamierzone efekty kształcenia - wiedza
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| BL_2A_BLW-S-D4_W01 Student potrafi opisać i scharakteryzować metody wykorzystywane w bioindykacji wód | BL_2A_W05 | P2A_W01, P2A_W03, P2A_W06 | C-4, C-1, C-2 | T-A-2, T-A-3, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-1, T-W-6, T-W-7, T-W-9 | M-1, M-2, M-3 | S-1, S-3, S-2, S-4, S-5 |
| BL_2A_BLW-S-D4_W02 Student identyfikuje organizmy wskaźnikowe oraz oblicza wskaźniki biotyczne | BL_2A_W09 | P2A_W01, P2A_W04, P2A_W05 | C-3 | T-A-4, T-A-2, T-W-5, T-W-8, T-L-2, T-L-4, T-L-3, T-L-5 | M-1, M-5, M-4 | S-1, S-3, S-2, S-4, S-5 |
| BL_2A_BLW-S-D4_W03 Student potrafi zaproponować odpowiednią metodą oceny jakości wód | BL_2A_W10 | P2A_W01, P2A_W02, P2A_W03, P2A_W06 | C-4, C-2, C-3 | T-A-4, T-W-8, T-W-10, T-L-7, T-L-3, T-L-5, T-L-6 | M-1, M-2, M-5 | S-1, S-3, S-2, S-4, S-5 |
Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| BL_2A_BLW-S-D4_U01 Student stosuje metody bioindykacji wód | BL_2A_U05 | P2A_U01, P2A_U03, P2A_U06 | C-4, C-1 | T-A-4, T-A-2, T-L-2, T-L-7, T-L-4, T-L-3, T-L-5, T-L-6 | M-1, M-2, M-6 | S-1, S-3, S-2, S-4, S-5 |
| BL_2A_BLW-S-D4_U02 Student dobiera odpowiednie metody bioindykacji wód i potrafi je zinterpretować | BL_2A_U10 | P2A_U01, P2A_U02, P2A_U03, P2A_U04, P2A_U06 | C-4, C-3 | T-A-4, T-A-2, T-A-3, T-L-2, T-L-7, T-L-4, T-L-3, T-L-5, T-L-6 | M-1, M-2, M-3, M-5, M-6 | S-1, S-3, S-2, S-4, S-5 |
| BL_2A_BLW-S-D4_U03 Student przeprowadza badania z zastosowaniem mikroskopu stereoskopowego oraz interpretuje wyniki badań i na ich podstawie oblicza wskaźniki biotyczne | BL_2A_U13 | P2A_U01, P2A_U02, P2A_U03, P2A_U06 | C-4, C-2, C-3 | T-W-3, T-W-7, T-W-10, T-L-2, T-L-4 | M-1, M-2, M-3, M-5, M-4, M-6 | S-1, S-3, S-2, S-4, S-5 |
Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| BL_2A_BLW-S-D4_K01 Student postępuje zgodnie z zasadami BHP przy pracy w laboratorium biologicznym | BL_2A_K06 | P2A_K06 | C-2 | T-A-1, T-L-1 | M-1, M-4 | S-1 |
| BL_2A_BLW-S-D4_K02 Student jest świadomy niebezpieczeństw związanych z zanieczyszczeniem środowiska wodnego i potrzebą stosowania metod bioindykacji wód | BL_2A_K07 | P2A_K03, P2A_K04, P2A_K06 | C-2 | T-A-4, T-A-2, T-A-3, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-1, T-W-6, T-W-7, T-W-8, T-W-9, T-W-10, T-L-2, T-L-7, T-L-4, T-L-3, T-L-5, T-L-6 | M-1 | S-1 |
Kryterium oceny - wiedza
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BL_2A_BLW-S-D4_W01 Student potrafi opisać i scharakteryzować metody wykorzystywane w bioindykacji wód | 2,0 | Student nie potrafi opisać i scharakteryzować metod wykorzystywanych w bioindykacji wód |
| 3,0 | Student potrafi pobieżnie opisać i scharakteryzować kilka metod wykorzystywanych w bioindykacji wód | |
| 3,5 | Student potrafi poprawnie opisać i scharakteryzować kilka metod wykorzystywanych w bioindykacji wód | |
| 4,0 | Student potrafi poprawnie opisać i scharakteryzować większość metod wykorzystywanych w bioindykacji wód | |
| 4,5 | Student potrafi poprawnie opisać i scharakteryzować wszystkie metody wykorzystywane w bioindykacji wód | |
| 5,0 | Student potrafi poprawnie opisać i scharakteryzować wszystkie metody wykorzystywane w bioindykacji wód oraz zaproponować ich wykorzystanie | |
| BL_2A_BLW-S-D4_W02 Student identyfikuje organizmy wskaźnikowe oraz oblicza wskaźniki biotyczne | 2,0 | student nie potrafi zidentyfikować organizmów wskaźnikowych oraz obliczać wskaźników biotycznych |
| 3,0 | student identyfikuje zaledwie kilka organizmów wskaźnikowych posługując się kluczami taksonomicznymi oraz oblicza podstawowe wskaźniki biotyczne | |
| 3,5 | student identyfikuje w wiekszości przypadków organizmy wskaźnikowe posługując się kluczami taksonomicznymi oraz oblicza podstawowe wskaźniki biotyczne | |
| 4,0 | student identyfikuje w większości przypadków organizmy wskaźnikowe posługując się kluczami taksonomicznymi oraz oblicza wszystkie wskaźniki biotyczne | |
| 4,5 | student identyfikuje poprawnie organizmy wskaźnikowe posługując się kluczami taksonomicznymi oraz oblicza wszystkie wskaźniki biotyczne | |
| 5,0 | student identyfikuje poprawnie organizmy wskaźnikowe posługując się kluczami taksonomicznymi, oblicza wszystkie wskaźniki biotyczne oraz interpretuje otrzymane wyniki | |
| BL_2A_BLW-S-D4_W03 Student potrafi zaproponować odpowiednią metodą oceny jakości wód | 2,0 | student nie potrafi dobierać metod oceny jakości wód |
| 3,0 | student potrafi dobierać zaledwie kilka metod oceny jakości wód | |
| 3,5 | student potrafi dobierać trafnie w większości przypadków odpowiednie metody oceny jakości wód | |
| 4,0 | student potrafi dobierać trafnieodpowiednie metody oceny jakości wód | |
| 4,5 | student potrafi dobierać odpowiednie metody oceny jakości wód i porównywać ich efektywność | |
| 5,0 | student potrafi dobierać odpowiednie metody oceny jakości wód i porównywać ich efektywność oraz samodzielnie uzasadniać swój wybór |
Kryterium oceny - umiejętności
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BL_2A_BLW-S-D4_U01 Student stosuje metody bioindykacji wód | 2,0 | student nie stosuje metod bioindykacji wód |
| 3,0 | student korzysta z metod i prezentuje wyniki wykorzystanych metod bioindykacji wód | |
| 3,5 | student korzysta z metod i prezentuje wyniki wykorzystanych metod bioindykacji wód oraz potrafi je analizować | |
| 4,0 | student korzysta z metod i prezentuje wyniki wykorzystanych metod bioindykacji wód oraz potrafi je analizować i przedyskutować | |
| 4,5 | student korzysta z metod i prezentuje wyniki wykorzystanych metod bioindykacji wód oraz potrafi je analizować, przedyskutować oraz oszacować błędy | |
| 5,0 | student korzysta z metod i prezentuje wyniki wykorzystanych metod bioindykacji wód oraz potrafi je analizować, przedyskutować, oszacować błędy oraz wskazać propozycję ich uniknięcia w przyszłości | |
| BL_2A_BLW-S-D4_U02 Student dobiera odpowiednie metody bioindykacji wód i potrafi je zinterpretować | 2,0 | student nie dobiera prawidłowo metod oceny jakości wód i i nie potrafi ich zinterpretować |
| 3,0 | student dobiera prawidłowo zaledwie kilka metod oceny jakości wód i i potrafi je zinterpretować | |
| 3,5 | student dobiera w większości przypadków odpowiednie metody oceny jakości wód i i potrafi je zinterpretować | |
| 4,0 | student dobiera trafnie odpowiednie metody oceny jakości wód i i potrafi je zinterpretować | |
| 4,5 | student dobiera trafnie odpowiednie metody oceny jakości wód i i potrafi je zinterpretować oraz porównać ich efektywność | |
| 5,0 | student dobiera trafnie odpowiednie metody oceny jakości wód i i potrafi je zinterpretować, porównać ich efektywność oraz samodzielnie modyfikować w celu unikniecia błedów w przyszłości | |
| BL_2A_BLW-S-D4_U03 Student przeprowadza badania z zastosowaniem mikroskopu stereoskopowego oraz interpretuje wyniki badań i na ich podstawie oblicza wskaźniki biotyczne | 2,0 | student nie potrafi przeprowadzić badań materiału biologicznego z zastosowaniem mikroskopu stereoskopowego, zinterpretować wyników i obliczyć wskaźników biotycznych |
| 3,0 | student potrafi przeprowadzić badania materiału biologicznego, przedstawić wyniki bez ich interpretacji | |
| 3,5 | student potrafi przeprowadzić badania materiału biologicznego, przedstawić wyniki i ich analizę oraz obliczyć wskaźniki biotyczne | |
| 4,0 | student potrafi przeprowadzić badania materiału biologicznego, przedstawić wyniki i ich analizę oraz obliczyć wskaźniki biotyczne i je zinterpretować | |
| 4,5 | student potrafi przeprowadzić badania materiału biologicznego, przedstawić wyniki i ich analizę oraz obliczyć wskaźniki biotyczne i je zinterpretować oraz oszacować błędy pomiarowe | |
| 5,0 | student potrafi przeprowadzić badania materiału biologicznego, przedstawić wyniki i ich analizę oraz obliczyć wskaźniki biotyczne i je zinterpretować oraz oszacować błędy pomiarowe i zaproponować ich modyfikacje |
Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BL_2A_BLW-S-D4_K01 Student postępuje zgodnie z zasadami BHP przy pracy w laboratorium biologicznym | 2,0 | Student nie przestrzega zasad BHP przy pracy w laboratorium biologicznym |
| 3,0 | ||
| 3,5 | ||
| 4,0 | ||
| 4,5 | ||
| 5,0 | Student przestrzega zasad BHP przy pracy w laboratorium biologicznym | |
| BL_2A_BLW-S-D4_K02 Student jest świadomy niebezpieczeństw związanych z zanieczyszczeniem środowiska wodnego i potrzebą stosowania metod bioindykacji wód | 2,0 | student nie jest świadomy niebezpieczeństw związanych związanych z zanieczyszczeniem środowiska wodnego i potrzebą stosowania metod bioindykacji wód |
| 3,0 | ||
| 3,5 | ||
| 4,0 | ||
| 4,5 | ||
| 5,0 | student jest świadomy niebezpieczeństw związanych związanych z zanieczyszczeniem środowiska wodnego i potrzebą stosowania metod bioindykacji wód |
Literatura podstawowa
- Szoszkiewicz K., Zbierska J., Jusik Sz., Zgoła T., Metoda oceny rzek oparta na makrofitach, realizowana w Polsce na potrzeby Ramowej Dyrektywy Wodnej., Wiadomości meilioracyjne i łąkarskie., 2008, t. LI, nr 4 (419): 163-165.
- Pietruczuk K., Szoszkiewicz K., Ramowa Dyrektywa w praktyce. Makrofitowa Metoda Oceny Rzek w monitoringu wód płynących w Wielkopolsce., Gospodarka Wodna, 2008, 10
- Henryk Zimny, Ekologiczna ocena stanu środowiska: bioindykacja i biomonitoring, Agencja Reklamowo-Wydawnicza Arkadiusz Grzegorczyk, 2006
- Winfried Lampert, Ulrich Sommer, Ekologia wód śródlądowych, PWN, Warszawa, 2001
- Allan David J., Ekologia Wód Płynących, PWN, Warszawa, 1998
Literatura dodatkowa
- Szoszkiewicz K., Zgoła T., Jusik Sz., Hryc-Jusik B., Dawson F., Raven P., Hydromorfologiczna ocena wód płynących. Podręcznik do badań terenowych według metody River Habitat Survey w warunkach Polski, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 2011, 6
- Szoszkiewicz K., Zbierska J., Jusik Sz., Zgoła Sz., Makrofitowa ocena oceny rzek. Podręcznik metodyczny do oceny i klasyfikacji stanu ekologicznego wód płynących w oparciu o rośliny wodne, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 2010
- Szmajda P., Teoretyczne podstawy bioindykacji. Teoria i praktyka badań ekologicznych. Wykłady Międzynarodowej Ekologicznej Szkoły Letniej UAM, Poznań – Polska i ODU, Norfolk – Wirginia, USA., Sorus, Idee ekologiczne, 2011, tom 4, Ser. Szkice, nr 3: 9-25.
- Burchardt L., Łastowski K., Szmajda P., Różnorodność ekologiczna, a bioindykacja. Teoria i praktyka badań ekologicznych. Wykłady Międzynarodowej Ekologicznej Szkoły Letniej UAM, Poznań – Polska i ODU, Norfolk – Wirginia, USA, Sorus, Idee ekologiczne, 1994, tom 4, Ser. Szkice, nr 3: 27-43.