Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej - Technologia chemiczna (S2)

Sylabus przedmiotu Wybrane metody badania bioproduktów:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów Technologia chemiczna
Forma studiów studia stacjonarne Poziom drugiego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta magister inżynier
Obszary studiów nauk technicznych, studiów inżynierskich
Profil ogólnoakademicki
Moduł
Przedmiot Wybrane metody badania bioproduktów
Specjalność Biotechnologia przemysłowa
Jednostka prowadząca Instytut Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Inżynierii Środowiska
Nauczyciel odpowiedzialny Agata Markowska-Szczupak <Agata.Markowska@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele
ECTS (planowane) 3,0 ECTS (formy) 3,0
Forma zaliczenia zaliczenie Język polski
Blok obieralny Grupa obieralna

Formy dydaktyczne

Forma dydaktycznaKODSemestrGodzinyECTSWagaZaliczenie
wykładyW1 15 1,00,62zaliczenie
laboratoriaL1 60 2,00,38zaliczenie

Wymagania wstępne

KODWymaganie wstępne
W-1Ukończenie I stopnia studiów dziennych Technologia chemicza lub pokrewnych
W-2Zaliczenie (wykad+laboratoria) przedmiotów : chemia organiczna, chemia analityczna, biochemia

Cele przedmiotu

KODCel modułu/przedmiotu
C-1Student zdobywa wiedzą podstawową o operacjach i procesach jednostkowych stosowanych w czasie oczyszczania i wydzielania bioproduktów.
C-2Student wykształca umiejetności i kompetncjie w zakresie zastosowania technik analitycznych, w tym metod biochemicznych w badaniach produktów pochodzenia naturalnego.
C-3Student zna i potrafi zastosować w praktyce najważniejsze metody badania i charakteryzowania produktów naturalnych, zna kryteria doboru odpowiedniej techniki do wykonania tych czynności, potrafić zaplanować ciąg postepowania w celu wizolowania oraz jakościowego lub ilościowego oznaczenia związku biologicznie czynnego przy wykorzystaniu technik analitycznych i instrumentalnych.
C-4Zaprezentowanie studentom najnowszej generacji aparatury stosowanej w analizie i badaniu bioproduktów.

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KODTreść programowaGodziny
laboratoria
T-L-1Zasady pracy w labortorium analiz chemicznych2
T-L-2Metody pobierania i przygotowania próbek biologicznych do analizy6
T-L-3Określenie stopnia mineralizacji próbek biologicznych.6
T-L-4Spektrofotometryczne metody oznaczania białek6
T-L-5Spektrofotometryczne metody oznaczania cukrów6
T-L-6Techniki elektroforetyczne (rodzielanie białek, DNA)6
T-L-7Oznaczanie zawartości metali ciężkich w bioproduktach metodą ICP6
T-L-8Zastosowanie chromatografii gazowej do oznaczania bioetanolu6
T-L-9Określenie wybranych właściwości fizykochemicznych wybranego produktu biotechnologicznego6
T-L-10Określenie stopnia czystości /zanieczyszczenia/ wyizolowanej substancji. Próba ustalenia źródła i drogi powstania zanieczyszczeń. Badanie wpływu zmian wprowadzanych do procesu biotechnologicznego (np. zmniejszenie ilości toksycznych i uciążliwych dla środowiska substratów).10
60
wykłady
T-W-1Ogólna problematyka analityki bioproduktów2
T-W-2Metody rodzielania i oczyszczania związków biologicznie czynnych (np. białek , aminokwasów, enzymów)3
T-W-3Zastosowanie metod optycznych w analizie bioproduktów2
T-W-4Zastosowanie technik chromatograficznych do oznaczania produktów biologicznych6
T-W-5Zastosowanie technik sprzężonych w analizie materiału biologicznego.2
15

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KODForma aktywnościGodziny
laboratoria
A-L-1Uczestnictwo w laboratoriach54
A-L-2Zapoznanie się instrukcjami do ćwiczeń3
A-L-3Przygotowanie sprawozdań z ćwiczeń laboratoryjnych wykonywanych w grupach3
60
wykłady
A-W-1Uczestnictwo w wykładach15
A-W-2Zapoznanie się z literaturą dotyczącą zagadnień omawianych w czasie wykładów5
A-W-3Konsultacje z wykładowcą3
A-W-4Przygotowanie się do zaliczenia wykładów5
A-W-5Zaliczenie pisemne wykładów2
30

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KODMetoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1wykład informacyjny
M-2pokaz
M-3ćwiczenia laboratoryjne

Sposoby oceny

KODSposób oceny
S-1Ocena formująca: średnia ocen cząstkowych, uzyskiwanych ze sprawozdań oddawanych po zakończeniu każdego ćwiczenia laboratoryjnego przez zespól wykonujący ćwiczenie
S-2Ocena podsumowująca: zaliczenie testowe

Zamierzone efekty kształcenia - wiedza

Zamierzone efekty kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TCH_2A_D07-03_W08
Student posiada wiedzę na temat typowych technik i metod badawczych, stoswanych do charaktersytyki bioproduktów
TCH_2A_W08T2A_W03InzA2_W02C-2, C-3, C-1, C-4T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-L-3, T-L-4, T-L-5, T-L-6, T-L-7, T-L-8M-1, M-2, M-3S-1, S-2

Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności

Zamierzone efekty kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TCH_2A_D07-03_U01
Student potrafi integrować wiedzę z zakresu chemii i technologii chemicznej a także ochrony środowiska do badania wybranych bioproduktów. Formułuje rozwiązania inzynierskie dotyczące technik i metod analitycznych.
TCH_2A_U09T2A_U07, T2A_U10InzA2_U01, InzA2_U03C-3, C-4T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-L-3, T-L-4, T-L-6, T-L-9, T-L-10M-1, M-3S-1

Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TCH_2A_D07-03_K01
Student potrafi określić priorytety bdawcze i rozstrzygać dylematy związane z realizacja wyznaczonych celów.
TCH_2A_K04T2A_K03, T2A_K04, T2A_K05InzA2_K02C-2, C-3T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-L-2, T-L-3, T-L-4, T-L-6, T-L-7, T-L-8, T-L-9, T-L-10M-2, M-3S-1

Kryterium oceny - wiedza

Efekt kształceniaOcenaKryterium oceny
TCH_2A_D07-03_W08
Student posiada wiedzę na temat typowych technik i metod badawczych, stoswanych do charaktersytyki bioproduktów
2,0Student nie potrafii zastosować żadnej metody czy techniki do badania wybranych bioproduktów. Nie uczestniczył w ponad 50% labortoriów.
3,0Student potrafi stosować niektóre (np. tylko jednego typu ) metody i techniki do badania wybranych bioproduktów.
3,5Student potrafi stoswać różne ( róznego typu np. chromatograficzne lub spektrofotometryczne) metody i techniki do badania wybranych bioproduktów.
4,0Student potrafi stosować wszystkie omówione w czasie laboratoriów techniki i metody do badań wybranych bioproduktów.
4,5Student potrafi stosować wszystkie omówione w czasie laboratoriów techniki i metody do badania wybranych bioproduktów. Ponadto potrafi dokonać samodzielnego wyboru i oceny ich przydatności.
5,0Student potrafi stosować wszystkie omówione w czasie laboratoriów i wykładów techniki i metody do badania wybranych bioproduktów. Ponadto potrafi dokonać samodzielnego wyboru i oceny ich przydatności. Swój wybór umie uzasadnić i umotywować przykładem.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt kształceniaOcenaKryterium oceny
TCH_2A_D07-03_U01
Student potrafi integrować wiedzę z zakresu chemii i technologii chemicznej a także ochrony środowiska do badania wybranych bioproduktów. Formułuje rozwiązania inzynierskie dotyczące technik i metod analitycznych.
2,0patrz wiedza
3,0patrz wiedza
3,5patrz wiedza
4,0patrz wiedza
4,5patrz wiedza
5,0patrz wiedza

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt kształceniaOcenaKryterium oceny
TCH_2A_D07-03_K01
Student potrafi określić priorytety bdawcze i rozstrzygać dylematy związane z realizacja wyznaczonych celów.
2,0patrz wiedza
3,0patrz wiedza
3,5patrz wiiedza
4,0patrz wiedza
4,5patrz wiedza
5,0patrz wiedza

Literatura podstawowa

  1. Hryniewicz A., Rokita E. (red.), Fizyczne metody badań w biologii, medycynie i ochronie środowiska, Wydawnictwo PWN, Warszawa, 1999, I, (mogą być wydania nowsze)
  2. Szczepaniak W., Metody instrumentalne w analizie chemicznej, Wydawnictwo PWN, Warszawa, 2004
  3. Bednarski W., Fiedurka J., Podstawy biotechnologii przemysłowej, Wydawnictwo WNT, Warszawa, 2009
  4. Małecka M., Wybrane metody analizy żywności. Oznaczanie podstawowych składników, substancji dodatkowych i zanieczyszczeń, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań, 2003

Literatura dodatkowa

  1. Ullmann's, Biotechnology and Biochemical Engineering, Wiley -VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, Weinheim, 2007
  2. Alloway B.J., Ayres D.C., Chemiczne podstawy zanieczyszczenia środowiska, Wydawnictwo PWN, Warszawa, 1999
  3. Kozik M., Rąpała-Kozik I., Guevara-Lora A., Analiza instrumentalna w biochemii. Wybrane problemy i metody instrumentalnej biochemii analitycznej, Seria Wydawnicza Instytutu Biologii Molekularnej Uniwersytetu Jagiellonskiego, Kraków, 2001

Treści programowe - laboratoria

KODTreść programowaGodziny
T-L-1Zasady pracy w labortorium analiz chemicznych2
T-L-2Metody pobierania i przygotowania próbek biologicznych do analizy6
T-L-3Określenie stopnia mineralizacji próbek biologicznych.6
T-L-4Spektrofotometryczne metody oznaczania białek6
T-L-5Spektrofotometryczne metody oznaczania cukrów6
T-L-6Techniki elektroforetyczne (rodzielanie białek, DNA)6
T-L-7Oznaczanie zawartości metali ciężkich w bioproduktach metodą ICP6
T-L-8Zastosowanie chromatografii gazowej do oznaczania bioetanolu6
T-L-9Określenie wybranych właściwości fizykochemicznych wybranego produktu biotechnologicznego6
T-L-10Określenie stopnia czystości /zanieczyszczenia/ wyizolowanej substancji. Próba ustalenia źródła i drogi powstania zanieczyszczeń. Badanie wpływu zmian wprowadzanych do procesu biotechnologicznego (np. zmniejszenie ilości toksycznych i uciążliwych dla środowiska substratów).10
60

Treści programowe - wykłady

KODTreść programowaGodziny
T-W-1Ogólna problematyka analityki bioproduktów2
T-W-2Metody rodzielania i oczyszczania związków biologicznie czynnych (np. białek , aminokwasów, enzymów)3
T-W-3Zastosowanie metod optycznych w analizie bioproduktów2
T-W-4Zastosowanie technik chromatograficznych do oznaczania produktów biologicznych6
T-W-5Zastosowanie technik sprzężonych w analizie materiału biologicznego.2
15

Formy aktywności - laboratoria

KODForma aktywnościGodziny
A-L-1Uczestnictwo w laboratoriach54
A-L-2Zapoznanie się instrukcjami do ćwiczeń3
A-L-3Przygotowanie sprawozdań z ćwiczeń laboratoryjnych wykonywanych w grupach3
60
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KODForma aktywnościGodziny
A-W-1Uczestnictwo w wykładach15
A-W-2Zapoznanie się z literaturą dotyczącą zagadnień omawianych w czasie wykładów5
A-W-3Konsultacje z wykładowcą3
A-W-4Przygotowanie się do zaliczenia wykładów5
A-W-5Zaliczenie pisemne wykładów2
30
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty kształceniaTCH_2A_D07-03_W08Student posiada wiedzę na temat typowych technik i metod badawczych, stoswanych do charaktersytyki bioproduktów
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTCH_2A_W08ma uporządkowaną wiedzę z zakresu technik i metod wydzielania, identyfikacji i charakteryzowania produktów chemicznych, zagospodarowania odpadów uszlachetniania produktów, opracowywania technologii bezodpadowych
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaT2A_W03ma uporządkowaną, podbudowaną teoretycznie wiedzę ogólną obejmującą kluczowe zagadnienia z zakresu studiowanego kierunku studiów
Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraInzA2_W02zna podstawowe metody, techniki, narzędzia i materiały stosowane przy rozwiązywaniu prostych zadań inżynierskich z zakresu studiowanego kierunku studiów
Cel przedmiotuC-2Student wykształca umiejetności i kompetncjie w zakresie zastosowania technik analitycznych, w tym metod biochemicznych w badaniach produktów pochodzenia naturalnego.
C-3Student zna i potrafi zastosować w praktyce najważniejsze metody badania i charakteryzowania produktów naturalnych, zna kryteria doboru odpowiedniej techniki do wykonania tych czynności, potrafić zaplanować ciąg postepowania w celu wizolowania oraz jakościowego lub ilościowego oznaczenia związku biologicznie czynnego przy wykorzystaniu technik analitycznych i instrumentalnych.
C-1Student zdobywa wiedzą podstawową o operacjach i procesach jednostkowych stosowanych w czasie oczyszczania i wydzielania bioproduktów.
C-4Zaprezentowanie studentom najnowszej generacji aparatury stosowanej w analizie i badaniu bioproduktów.
Treści programoweT-W-1Ogólna problematyka analityki bioproduktów
T-W-2Metody rodzielania i oczyszczania związków biologicznie czynnych (np. białek , aminokwasów, enzymów)
T-W-3Zastosowanie metod optycznych w analizie bioproduktów
T-W-4Zastosowanie technik chromatograficznych do oznaczania produktów biologicznych
T-W-5Zastosowanie technik sprzężonych w analizie materiału biologicznego.
T-L-3Określenie stopnia mineralizacji próbek biologicznych.
T-L-4Spektrofotometryczne metody oznaczania białek
T-L-5Spektrofotometryczne metody oznaczania cukrów
T-L-6Techniki elektroforetyczne (rodzielanie białek, DNA)
T-L-7Oznaczanie zawartości metali ciężkich w bioproduktach metodą ICP
T-L-8Zastosowanie chromatografii gazowej do oznaczania bioetanolu
Metody nauczaniaM-1wykład informacyjny
M-2pokaz
M-3ćwiczenia laboratoryjne
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: średnia ocen cząstkowych, uzyskiwanych ze sprawozdań oddawanych po zakończeniu każdego ćwiczenia laboratoryjnego przez zespól wykonujący ćwiczenie
S-2Ocena podsumowująca: zaliczenie testowe
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie potrafii zastosować żadnej metody czy techniki do badania wybranych bioproduktów. Nie uczestniczył w ponad 50% labortoriów.
3,0Student potrafi stosować niektóre (np. tylko jednego typu ) metody i techniki do badania wybranych bioproduktów.
3,5Student potrafi stoswać różne ( róznego typu np. chromatograficzne lub spektrofotometryczne) metody i techniki do badania wybranych bioproduktów.
4,0Student potrafi stosować wszystkie omówione w czasie laboratoriów techniki i metody do badań wybranych bioproduktów.
4,5Student potrafi stosować wszystkie omówione w czasie laboratoriów techniki i metody do badania wybranych bioproduktów. Ponadto potrafi dokonać samodzielnego wyboru i oceny ich przydatności.
5,0Student potrafi stosować wszystkie omówione w czasie laboratoriów i wykładów techniki i metody do badania wybranych bioproduktów. Ponadto potrafi dokonać samodzielnego wyboru i oceny ich przydatności. Swój wybór umie uzasadnić i umotywować przykładem.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty kształceniaTCH_2A_D07-03_U01Student potrafi integrować wiedzę z zakresu chemii i technologii chemicznej a także ochrony środowiska do badania wybranych bioproduktów. Formułuje rozwiązania inzynierskie dotyczące technik i metod analitycznych.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTCH_2A_U09potrafi integrować wiedzę z zakresu chemii, technologii chemicznej, inżynierii chemicznej i procesowej, ochrony środowiska i przedmiotów specjalnościowych do formułowania i rozwiązywania zadań inżynierskich
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaT2A_U07potrafi posługiwać się technikami informacyjno-komunikacyjnymi właściwymi do realizacji zadań typowych dla działalności inżynierskiej
T2A_U10potrafi - przy formułowaniu i rozwiązywaniu zadań inżynierskich - integrować wiedzę z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów oraz zastosować podejście systemowe, uwzględniające także aspekty pozatechniczne
Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraInzA2_U01potrafi planować i przeprowadzać eksperymenty, w tym pomiary i symulacje komputerowe, interpretować uzyskane wyniki i wyciągać wnioski
InzA2_U03potrafi - przy formułowaniu i rozwiązywaniu zadań inżynierskich - dostrzegać ich aspekty systemowe i pozatechniczne
Cel przedmiotuC-3Student zna i potrafi zastosować w praktyce najważniejsze metody badania i charakteryzowania produktów naturalnych, zna kryteria doboru odpowiedniej techniki do wykonania tych czynności, potrafić zaplanować ciąg postepowania w celu wizolowania oraz jakościowego lub ilościowego oznaczenia związku biologicznie czynnego przy wykorzystaniu technik analitycznych i instrumentalnych.
C-4Zaprezentowanie studentom najnowszej generacji aparatury stosowanej w analizie i badaniu bioproduktów.
Treści programoweT-W-2Metody rodzielania i oczyszczania związków biologicznie czynnych (np. białek , aminokwasów, enzymów)
T-W-3Zastosowanie metod optycznych w analizie bioproduktów
T-W-4Zastosowanie technik chromatograficznych do oznaczania produktów biologicznych
T-W-5Zastosowanie technik sprzężonych w analizie materiału biologicznego.
T-L-3Określenie stopnia mineralizacji próbek biologicznych.
T-L-4Spektrofotometryczne metody oznaczania białek
T-L-6Techniki elektroforetyczne (rodzielanie białek, DNA)
T-L-9Określenie wybranych właściwości fizykochemicznych wybranego produktu biotechnologicznego
T-L-10Określenie stopnia czystości /zanieczyszczenia/ wyizolowanej substancji. Próba ustalenia źródła i drogi powstania zanieczyszczeń. Badanie wpływu zmian wprowadzanych do procesu biotechnologicznego (np. zmniejszenie ilości toksycznych i uciążliwych dla środowiska substratów).
Metody nauczaniaM-1wykład informacyjny
M-3ćwiczenia laboratoryjne
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: średnia ocen cząstkowych, uzyskiwanych ze sprawozdań oddawanych po zakończeniu każdego ćwiczenia laboratoryjnego przez zespól wykonujący ćwiczenie
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0patrz wiedza
3,0patrz wiedza
3,5patrz wiedza
4,0patrz wiedza
4,5patrz wiedza
5,0patrz wiedza
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty kształceniaTCH_2A_D07-03_K01Student potrafi określić priorytety bdawcze i rozstrzygać dylematy związane z realizacja wyznaczonych celów.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTCH_2A_K04prawidłowo identyfikuje, odpowiednio określa priorytety i potrafi roztrzygać dylematy związane z realizacją przez siebie lub innych zadania
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaT2A_K03potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role
T2A_K04potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania
T2A_K05prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu
Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraInzA2_K02potrafi myśleć i działać w sposób przedsiębiorczy
Cel przedmiotuC-2Student wykształca umiejetności i kompetncjie w zakresie zastosowania technik analitycznych, w tym metod biochemicznych w badaniach produktów pochodzenia naturalnego.
C-3Student zna i potrafi zastosować w praktyce najważniejsze metody badania i charakteryzowania produktów naturalnych, zna kryteria doboru odpowiedniej techniki do wykonania tych czynności, potrafić zaplanować ciąg postepowania w celu wizolowania oraz jakościowego lub ilościowego oznaczenia związku biologicznie czynnego przy wykorzystaniu technik analitycznych i instrumentalnych.
Treści programoweT-W-3Zastosowanie metod optycznych w analizie bioproduktów
T-W-4Zastosowanie technik chromatograficznych do oznaczania produktów biologicznych
T-W-5Zastosowanie technik sprzężonych w analizie materiału biologicznego.
T-L-2Metody pobierania i przygotowania próbek biologicznych do analizy
T-L-3Określenie stopnia mineralizacji próbek biologicznych.
T-L-4Spektrofotometryczne metody oznaczania białek
T-L-6Techniki elektroforetyczne (rodzielanie białek, DNA)
T-L-7Oznaczanie zawartości metali ciężkich w bioproduktach metodą ICP
T-L-8Zastosowanie chromatografii gazowej do oznaczania bioetanolu
T-L-9Określenie wybranych właściwości fizykochemicznych wybranego produktu biotechnologicznego
T-L-10Określenie stopnia czystości /zanieczyszczenia/ wyizolowanej substancji. Próba ustalenia źródła i drogi powstania zanieczyszczeń. Badanie wpływu zmian wprowadzanych do procesu biotechnologicznego (np. zmniejszenie ilości toksycznych i uciążliwych dla środowiska substratów).
Metody nauczaniaM-2pokaz
M-3ćwiczenia laboratoryjne
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: średnia ocen cząstkowych, uzyskiwanych ze sprawozdań oddawanych po zakończeniu każdego ćwiczenia laboratoryjnego przez zespól wykonujący ćwiczenie
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0patrz wiedza
3,0patrz wiedza
3,5patrz wiiedza
4,0patrz wiedza
4,5patrz wiedza
5,0patrz wiedza